Zaburzenia równowagi u osób starszych – przyczyny, diagnostyka, zapobieganie
Seniorzy z racji wieku borykają się z wieloma wyzwaniami dotyczącymi stanu zdrowia. U większości osób starszych występują trudności w bezpiecznym i sprawnym funkcjonowaniu. Jednym z najczęstszych problemów jest niezdolność do utrzymania odpowiedniego balansu ciała. Jakie są przyczyny i skutki zaburzeń równowagi u seniorów?
SPIS TREŚCI:
1. Przyczyny zaburzeń równowagi u seniorów
2. Objawy i skutki zaburzeń równowagi u osób starszych
3. Diagnostyka i leczenie zaburzeń równowagi wśród seniorów
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Przyczyny zaburzeń równowagi u seniorów
Pogorszenie zdolności ruchowych jest powszechnym problemem wśród seniorów. W przypadku większości z nich przyczyna tkwi w procesie starzenia się organizmu, a zwłaszcza układu nerwowego. Wielu seniorów przejawia mniejsze lub większe ograniczenia dotyczące skuteczności i szybkości przetwarzania informacji nerwowych z otoczenia. Nieefektywna praca neuronów skutkuje wieloma problemami, m.in. niepewnym i niestabilnym chodem, trudnościami z utrzymaniem prawidłowej postawy ciała, niezbornością ruchową – zwłaszcza w zakresie ruchów wymagających precyzji i dokładności.
W przypadku seniorów przyczyną zaburzeń równowagi są różne choroby. Warto pamiętać, że w podeszłym wieku pojawiające się schorzenia mogą wpływać na chód i balans tułowia. W przypadku diagnozowania zaburzeń równowagi u osób starszych należy przeprowadzić dodatkowe badania pod kątem:
– udaru mózgu,
– uszkodzenia móżdżku,
– bólu i zawrotów głowy,
– zaburzeń pracy błędnika,
– hipotensji (niedociśnienia),
– wad i schorzeń narządu wzroku,
– przebytych urazów czaszkowo-mózgowych,
– schorzeń laryngologicznych, np. otosklerozy,
– chorób kostno-stawowych, np. RZS, przebytych kontuzji,
– zespołów bólowych i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa,
– chorób neurodegeneracyjnych, np. choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, stwardnienia rozsianego,
– przesadnego osłabienia mięśni głębokich i pogorszenia zmysłu propriocepcji.
Ponadto należy pamiętać, że upośledzona równowaga może być wynikiem stosowania niektórych leków, picia nadmiernych ilości alkoholu lub stosowania środków psychoaktywnych.
2. Objawy i skutki zaburzeń równowagi u osób starszych
Głównym problemem jest utrata stabilności w obrębie tułowia i kończyn. Wielu seniorów nie jest w stanie utrzymać wyprostowanej postawy ciała, co skutkuje zmianą położenia środka ciężkości. Tym samym ciężar ciała i oddziałująca siła grawitacji nie rozkładają się równomiernie. Efektem jest niepewny, niezborny, chwiejny chód, któremu towarzyszy zauważalny brak równowagi.
Inne objawy współtowarzyszące seniorom z zaburzeniami balansu ciała to:
– zawroty głowy,
– zaburzenia pamięci,
– trudności z orientacją,
– ból oczu, podwójne widzenie,
– nudności i skłonności do wymiotów,
– szumy uszne i wrażenie dzwonienia.
Zaburzenia równowagi zwiększają ryzyko upadków. Dla seniorów jest to niebezpieczne z powodu mniejszej wytrzymałości aparatu ruchu. U wielu z nich dochodzi bowiem do spadku masy mięśniowej i jej osłabienia. Ponadto większość osób starszych boryka się z osteoporozą i osłabioną masą mineralną kości. Właśnie dlatego upadki wynikające z utraty równowagi mogą doprowadzić do poważnych uszkodzeń ciała:
– pęknięcia kręgów i urazów rdzenia kręgowego,
– złamania kości długich, np. szyjki kości udowej,
– pęknięcia żeber, co wywołuje problemy oddechowe,
– urazów głowy, które mogą powodować np. stłuczenie mózgu lub rozwój krwiaków.
3. Diagnostyka i leczenie zaburzeń równowagi wśród seniorów
Przeprowadzenie dokładnej diagnostyki jest kluczowe w kontekście leczenia zaburzeń równowagi. Wiele potencjalnych przyczyn, które mogą powodować utratę balansu ciała, wymaga wykonania różnych badań, dzięki którym lekarze mogą znacznie szybciej rozpocząć proces terapeutyczny.
Dużą rolę w diagnostyce odgrywają badania obrazowe. Tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy pozwalają na wykluczenie obecności np. guzów mózgu czy problemów dotyczących budowy strukturalnej. Rezonans jest także przydatny do oceny kręgosłupa, gdyż zaburzenia równowagi mogą stanowić rezultat m.in. dyskopatii, która utrudnia prawidłowy i bezpieczny chód.
Oprócz tego lekarze mogą wykonać takie badania jak:
– EEG – encefalografia,
– EMG – elektromiografia,
– analiza laryngologiczna, np. audiometria, videootoskopia,
– USG Dopplera w celu analizy przepływu krwi w obrębie tętnic szyjnych i kręgowych.
– sprawdzenie funkcji błędnika i analiza koordynacji pracy nerwu przedsionkowo-ślimakowego z gałkami ocznymi, np. elektronystagmografia lub wideonystagmografia.
Sposób leczenia zaburzeń równowagi jest ściśle związany z potencjalną przyczyną występowania problemu. Jeżeli jest on uwarunkowany guzem mózgu lub móżdżku, to w pierwszej kolejności konieczne jest przeciwdziałanie procesowi nowotworowemu. Z kolei przy stenozie (zwężeniu) naczyń krwionośnych może zostać wykonany zabieg chirurgiczny, który ma na celu przywrócenie im prawidłowej drożności.
Niemniej jednak u zdecydowanej większości pacjentów konieczne jest wprowadzenie rehabilitacji ruchowej, którą przeważnie łączy się z treningiem medycznym. Zadaniem trenerów i fizjoterapeutów jest przeprowadzenie treningu czucia głębokiego, co umożliwi chorym świadome utrzymanie wyprostowanej, prawidłowej postawy ciała. Praca nad balansem powinna obejmować m.in. ćwiczenia koordynacyjne i aktywności równoważne w celu przywrócenia prawidłowego rozkładu ciężaru ciała. Pomocne okażą się berety sensomotoryczne i platformy stabilizacyjne, które pozwalają zwiększyć zaangażowanie ciała w proces rehabilitacyjny. Ponadto rehabilitacja ruchowa powinna uwzględniać ćwiczenia rozciągające, izometryczne, wzmacniające oraz reedukacyjne w zakresie chodu.
U wielu seniorów pojawia się konieczność użycia sprzętu medycznego, który ma pomóc w utrzymaniu równowagi. W tym przypadku rolą fizjoterapeutów i trenerów powinno być przeprowadzenie instruktażu z zakresu korzystania z kul lub balkoników. W domu czy najbliższym otoczeniu osób z zaburzeniami równowagi warto wprowadzić pewne udogodnienia – usunąć przedmioty, które mogą zwiększać ryzyko upadku i utraty równowagi, np. dywaniki, oraz zamontować uchwyty w wannie lub manty antypoślizgowe pod prysznicem.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Janczewski G., Pierchała K., Zaburzenia równowagi w wieku podeszłym (Presbyastasis), „Przewodnik Lekarza” 2003, 6(2), 34–38.
Józefowicz-Korczyńska M., Rehabilitacja zawrotów głowy i zaburzeń równowagi, „Otorynolaryngologia” 2010, 9(1), 7–12.
Majda A. et al., Zawroty głowy i zaburzenia równowagi powyżej 60. roku życia, „Problemy Pielęgniarstwa” 2011, 19(2).
Narożny W. et al., Epidemiologia zawrotów głowy i zaburzeń równowagi, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2010, 4(5), 356–365.
Szot P. et al., Przegląd wybranych testów funkcjonalnych, stosowanych w ocenie ryzyka upadków u osób starszych, „Gerontologia Polska” 2008, 16(1), 12–17.
