Progesteron – jeden z najważniejszych hormonów w kobiecym organizmie
Progesteron to jeden z najważniejszych hormonów w kobiecym organizmie, często określany mianem „hormonu kobiecości”. Jego rola jest kluczowa nie tylko w regulacji cyklu menstruacyjnego, ale także we wsparciu ciąży, utrzymaniu zdrowia emocjonalnego i płodności. W przeciwieństwie do estrogenów, które mają bardziej dynamiczny i widoczny wpływ na kobiece ciało, progesteron działa subtelnie, ale niezwykle efektywnie. Równoważy hormony i dba o harmonię w organizmie. Dlaczego progesteron jest tak istotny dla zdrowia kobiet? Jakie funkcje dokładnie pełni i jak można wspierać naturalnie jego produkcję?
SPIS TREŚCI:
1. Znaczenie progesteronu dla zdrowia kobiet
2. Zbyt niski poziom progesteronu
3. Jak wesprzeć produkcję progesteronu
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Znaczenie progesteronu dla zdrowia kobiet
Progesteron to kluczowy hormon, który odgrywa fundamentalną rolę w zdrowiu kobiet, szczególnie w kontekście cyklu menstruacyjnego, ciąży i laktacji. Jego produkcja rozpoczyna się po owulacji – procesie, w którym dojrzały pęcherzyk Graafa uwalnia komórkę jajową, a następnie przekształca się w ciałko żółte, będące głównym źródłem progesteronu.
Jedną z najważniejszych funkcji tego hormonu jest przygotowanie błony śluzowej macicy (endometrium) na ewentualną implantację zarodka. Gdy nie dochodzi do zapłodnienia, poziom progesteronu spada, co wywołuje krwawienie menstruacyjne. W przypadku zapłodnienia hormon utrzymuje się na wysokim poziomie i wspiera utrzymanie ciąży – zapobiega skurczom macicy i wspomaga rozwój łożyska.
Progesteron odgrywa również kluczową rolę w laktacji. Wysoki poziom tego hormonu w trakcie ciąży zapobiega produkcji mleka i chroni przed przedwczesnym rozpoczęciem tego procesu. Dopiero po porodzie, gdy poziom progesteronu gwałtownie spada, organizm otrzymuje sygnał do rozpoczęcia produkcji pokarmu.
Oprócz tych kluczowych funkcji progesteron ma także działanie przeciwzapalne, łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), a jego kojący wpływ na układ nerwowy pomaga w utrzymaniu dobrego nastroju i chroni przed depresją. Wspiera również zdrowie kości i zapobiega osteoporozie (B. Nagy i wsp. 2021).
2. Zbyt niski poziom progesteronu
Jak widać, progesteron odgrywa w życiu kobiety ogromną rolę, dlatego jego prawidłowy poziom jest kluczowy, aby mogła ona cieszyć się równowagą hormonalną. Niestety, coraz częściej obserwuje się zbyt niski poziom tego hormonu, który często idzie w parze z nadmiarem poziomu estrogenów.
Przyczyny niskiego poziomu progesteronu
Niski poziom progesteronu może wynikać z bardzo wielu czynników.
Brak owulacji
Jeśli do niej nie dochodzi, nie powstaje ciałko żółte odpowiedzialne za produkcję progesteronu. Jest to zjawisko występujące u kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną, ale również u tych cierpiących na zespół policystycznych jajników (PCOS) (T.J. Lindsay, K.R. Vitrikas KR 2015).
Nadmiar stresu
Prekursorem progesteronu jest cholesterol, który jest konieczny również do wytwarzania kortyzolu, tzw. hormonu stresu. W przypadku przewlekłego stresu organizm priorytetyzuje produkcję kortyzolu, przez co nie wystarcza substratów do wytworzenia wystarczającej ilości progesteronu i dochodzi do jego niedoborów (K.C. Schliep i wsp. 2015).
Hiperprolaktynemia
Zaburza funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajniki, co powoduje zmniejszenie wydzielania gonadotropin, takich jak LH (hormon luteinizujący) i FSH (folikulotropowy), które są niezbędne do stymulacji owulacji (R.S. Auriemma i wsp. 2020).
Niski poziom cholesterolu
Jak już wspomniano, cholesterol jest prekursorem progesteronu, dlatego jego zbyt mała podaż z dietą i zbyt niskie stężenie we krwi mogą utrudniać produkcję tego hormonu (B. Nagy i wsp. 2021).
Nadmierna aktywność fizyczna i zbyt niska podaż energii
Mogą one prowadzić do podwyższonego poziomu kortyzolu, ale też do rozwinięcia niedoborów składników odżywczych niezbędnych do produkcji progesteronu (A.R. Coelho i wsp. 2021).
Stan przedmenopauzalny
W tym czasie dochodzi do naturalnego spadku poziomu hormonów, w tym progesteronu, co wynika z częściej występujących cykli bezowulacyjnych (C. Gatenby, P. Simpson 2024).
Objawy niskiego poziomu progesteronu
Niski poziom progesteronu najczęściej objawia się poprzez zaburzenia cyklu menstruacyjnego, które obejmują nieregularne, obfite i bolesne miesiączki. Kobiety z niedoborem tego hormonu często doświadczają nasilonych objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), jak drażliwość, zmęczenie, niepokój, wzdęcia, bóle głowy oraz nadwrażliwość piersi.
Niedobór progesteronu może również znacząco utrudniać zajście w ciążę, a w przypadku zapłodnienia zwiększa ryzyko poronień na wczesnym etapie.
Długotrwały niski poziom progesteronu może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym osteoporozy i stanów depresyjnych, które są często związane z zaburzeniami równowagi hormonalnej (C. Roomruangwong i wsp. 2019).
Nie można też pominąć faktu, że brak równowagi hormonalnej sprzyja powstawaniu tzw. dominacji estrogenowej, która oprócz mniej poważnych objawów takich jak trudności z utrzymaniem masy ciała, bóle głowy czy spadek libido, może prowadzić również do rozwoju poważniejszych zaburzeń, m.in. mięśniaków macicy, endometriozy, a nawet bezpłodności (S. Patel i wsp. 2018).
3. Jak wesprzeć produkcję progesteronu
Aby wspomóc produkcję progesteronu, zwłaszcza w przypadku jego niedoboru, można rozważyć stosowanie kremów lub tabletek zawierających ten hormon, choć nie zawsze jest to konieczne. Istnieje wiele naturalnych metod, które mogą skutecznie podnieść poziom progesteronu bez potrzeby sięgania po farmakoterapię. Kluczem jest przywrócenie równowagi hormonalnej poprzez zdrowy styl życia, odpowiednią ilość snu, redukcję stresu oraz zbilansowaną dietę bogatą w niezbędne składniki odżywcze wspierające funkcjonowanie układu hormonalnego.
Dieta
Podstawą diety wspierającej produkcję progesteronu jest jej wysoka wartość odżywcza i działanie przeciwzapalne. Kluczowe znaczenie mają produkty bogate w antyoksydanty, jak witaminy A, C, E, a także witaminy D, B6, cynk i magnez. W codziennym jadłospisie warto więc uwzględnić ryby i owoce morza, wysokiej jakości mięso i podroby, jaja, nabiał, cytrusy, owoce jagodowe, orzechy, nasiona, rośliny strączkowe oraz różnorodne warzywa, szczególnie zielone liściaste. Dobrze sprawdzą się także oleje roślinne, które wspierają zdrowie hormonalne. Na produkcję progesteronu niekorzystnie oddziałują produkty wysokoprzetworzone, a także nadmierne spożycie kawy i alkoholu, dlatego warto ograniczyć ich podaż (K. Skoracka i wsp. 2021).
Równie kluczowe jest zadbanie o prawidłową masę ciała. Nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha, zaburza metabolizm hormonów płciowych i może prowadzić do insulinooporności. Oba te czynniki negatywnie wpływają na rozwój pęcherzyków jajnikowych, co w rezultacie utrudnia owulację.
Z kolei zbyt niska masa ciała również stanowi poważny stresor dla organizmu, który może mieć równie niekorzystne skutki dla równowagi hormonalnej. W obu tych przypadkach warto dostosować spożycie kilokalorii – w przypadku nadwagi wprowadzić deficyt energetyczny, natomiast przy niedowadze nadwyżkę energetyczną (H. Zhang i wsp. 2023).
Równowaga psychofizyczna
Równowaga psychofizyczna odgrywa równie ważną rolę w produkcji progesteronu. Utrzymanie harmonii między ciałem a umysłem jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu hormonalnego, co wpływa na cykl menstruacyjny i płodność. Najważniejszym czynnikiem jest aktywność fizyczna, która sprzyja wydzielaniu endorfin, poprawia nastrój i redukuje stres, który negatywnie wpływa na poziom progesteronu. Ważne jest jednak, aby nie przesadzić z intensywnością, ponieważ może to wywołać zupełnie odwrotny skutek. Nie bez znaczenia są też regeneracja i odpoczynek, a także wprowadzenie technik relaksacyjnych, które obniżają poziom stresu.
Zmniejszenie ekspozycji na ksenoestrogeny
Ksenoestrogeny to substancje chemiczne, które działają na organizm tak samo jak estrogeny, ale nie mają naturalnego pochodzenia. Mogą zaburzać funkcjonowanie układu hormonalnego i prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, w tym do niepłodności i zaburzeń cyklu menstruacyjnego. Najczęściej występują one w plastikowych opakowaniach zawierających bisfenol A, kosmetykach wzbogacanych o parabeny, ftalany i inne substancje chemiczne, a także produktach spożywczych pryskanych pestycydami (I. Paterni, C. Granchi, F. Minutolo 2017).
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Auriemma R.S. et al., The Interplay Between Prolactin and Reproductive System: Focus on Uterine Pathophysiology, „Frontiers in Endocrinology” 2020, 11, 594370.
Coelho A.R., The Female Athlete Triad/Relative Energy Deficiency in Sports (RED-S), „Revista Brasileira de Ginecologia e Obstetrícia” 2021, 43(5), 395–402.
Gatenby C., Simpson P., Menopause: Physiology, definitions, and symptoms, „Best Practice & Research Clinical Endocrinology & Metabolism” 2024, 38(1), 101855.
Lindsay T.J., Vitrikas K.R., Evaluation and treatment of infertility, „American Academy of Family Physicians” 2015, 91(5), 308–314.
Nagy B. et al., Key to Life: Physiological Role and Clinical Implications of Progesterone, „International journal of molecular sciences” 2021, 22.
Patel S. et al., Estrogen: The necessary evil for human health, and ways to tame it, „Biomedicine & Pharmacotherapy” 2018, 102, 403–411.
Paterni I., Granchi C., Minutolo F., Risks and benefits related to alimentary exposure to xenoestrogens, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition” 2017, 57(16), 3384–3404.
Paterni I., Granchi C., Minutolo F., Risks and benefits related to alimentary exposure to xenoestrogens, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition” 2017, 57(16), 3384–3404.
Roomruangwong C. et al., Lowered Plasma Steady-State Levels of Progesterone Combined With Declining Progesterone Levels During the Luteal Phase Predict Peri-Menstrual Syndrome and Its Major Subdomains, “Frontiers in Psychology” 2019, 10, 2446.
Schliep K.C. et al., Perceived stress, reproductive hormones, and ovulatory function: a prospective cohort study, „Epidemiology” 2015, 26(2), 177–184.
Skoracka K. et al., Female Fertility and the Nutritional Approach: The Most Essential Aspects, “Advances in Nutrition” 2021, 12(6), 2372–2386.
Zhang H. et al., Relationship between body composition, insulin resistance, and hormonal profiles in women with polycystic ovary syndrome, „Frontiers in Endocrinology” 2023, 13, 1085656.