Organizm kobiety a menopauza – czy można złagodzić jej negatywne objawy
Klimakterium, zwane też okresem przekwitania, jest zwiastunem wielu zmian w kobiecym organizmie, wiążą się one z postępującym procesem starzenia się organizmu. Przeważnie trwa kilka lat, a każda kobieta przeżywa ten czas na różne sposoby, jednak u wszystkich zwieńczeniem tego okresu jest menopauza. Jak funkcjonuje organizm kobiety w czasie menopauzy? Czy istnieją sposoby na złagodzenie niekomfortowych objawów?
SPIS TREŚCI:
1. Czy przekwitanie to menopauza
2. Jakie zmiany w organizmie kobiety powoduje menopauza
3. Objawy menopauzy a jakość życia
4. Czy można złagodzić objawy menopauzy
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czy przekwitanie to menopauza
Okres przekwitania jest błędnie utożsamiany z menopauzą. Tak naprawdę jest to czas poprzedzający właściwą menopauzę i może trwać kilka lat. Charakterystyczną cechą przekwitania jest duża liczba zmian hormonalnych w organizmie kobiety, które uniemożliwiają zajście w ciążę.
Klimakterium można podzielić na trzy etapy:
1. Premenopauza – zwykle rozpoczyna się po 41. roku życia, na kilka lat przed menopauzą i mogą jej towarzyszyć problemy z miesiączkowaniem.
2. Perimenopauza – przeważnie występuje ok. 45–46. roku życia i poprzedza właściwą menopauzę.
3. Postmenopauza – to czas nazywany menopauzą właściwą, który następuje po ostatniej miesiączce, przeważnie od 50–52. roku życia i trwa do końca życia.
Menopauza jest więc rezultatem fizjologicznego procesu starzenia się i towarzyszących mu zmian hormonalnych, co w konsekwencji powoduje nieodwracalne zahamowanie krwawienia miesiączkowego i zdolności rozrodczych.
2. Jakie zmiany w organizmie kobiety powoduje menopauza
Zmiany w regulacji hormonalnej następujące w trakcie menopauzy niosą za sobą wiele różnych następstw w funkcjonowaniu organizmu kobiety i codziennym życiu.
Gospodarka hormonalna
Przede wszystkim menopauza powoduje zmniejszenie naturalnej produkcji hormonów płciowych. Wskutek przekwitania jajniki pomniejszają się, co w konsekwencji prowadzi do ograniczonego wydzielania estrogenów i progesteronu. Rezultatem jest wcześniej wspomniane zatrzymanie miesiączkowania.
Warto też wspomnieć, że menopauzie towarzyszy ograniczenie produkcji androgenów (np. testosteronu). W wyniku tego dochodzi do zmian w sprawności seksualnej, które mogą objawiać się m.in. osłabionym libido, mniejszym odczuwaniu podniecenia czy pogorszeniem orgazmu.
Trzeba jednak wspomnieć, że zmiany w gospodarce hormonów płciowych mają też skutki stricte anatomiczne, np. zwiększenie tkliwości tkanek, co może wywoływać ból w czasie stosunku seksualnego. Ból i dyskomfort podczas zbliżenia są często oznaką dyspareunii, czyli stanu wzmożonej suchości pochwy. Problem ten często idzie w parze z atrofią pochwy tj. ścienczeniem i zmniejszeniem elastyczności tkanek (M. Stec., M. Stec, N. Studzieńska 2014). Zmiany atroficzne sprzyjają zwiększonej tendencji do rozwoju zmian zapalnych i infekcji bakteryjno-grzybiczych (S. Bakalczuk, G. Bakalczuk, G. Jakiel 2005).
Kondycja psychiczna
Okres przekwitania i menopauza niezwykle często rzutują na kondycji psychicznej kobiet. Ankietowe badanie populacyjne przeprowadzone w grupie 300 kobiet w wieku 40–65 lat wykazało, że u 42% respondentek w okresie postmenopauzalnym zaobserwowano oznaki łagodnych zaburzeń lękowych. Natomiast 32% przejawiało oznaki łagodnej depresji. (D. Koligat i wsp. 2015).
Hipoestrogenemia, czyli stan ograniczonej produkcji i niedoboru estrogenów, niesie za sobą szereg zmian niedotyczących narządów płciowych i sfery seksualnej.
Naukowcy zwracają uwagę, że zbyt niski poziom estrogenów jest jednym z predyktorów rozwoju:
– miażdżycy,
– insulinooporności,
– nadciśnienia tętniczego,
– choroby niedokrwiennej serca,
– zaburzeń metabolizmu glukozy (J. Grycewicz, K. Cypryk 2008).
Zmiany w sylwetce
Menopauzalne zmiany hormonalne sprzyjają zwiększeniu masy ciała i poziomu tzw. tłuszczu wisceralnego (trzewnego). Równocześnie obserwuje się spadek beztłuszczowej masy ciała. Co więcej, kobiety w czasie menopauzy i po jej zakończeniu niejednokrotnie muszą zmagać się z problemem otyłości (B.L. Wajchenberg 2000).
Układ sercowo-naczyniowy
Choroby sercowo-naczyniowe można określić jako typowe następstwa zmian związanych z menopauzą. Wzmożona produkcja wolnych kwasów tłuszczowych, zaburzona gospodarka lipidowa, nieprawidłowy metabolizm glukozy czy wspomniana otyłość to jednak tylko część przyczyn. Warto dodać, że obniżony poziom estrogenów sprzyja zwiększeniu ilości tkanki łącznej w obrębie naczyń krwionośnych i nasileniu sztywności ich ścian (K. Kublickiene i wsp. 2005). Usztywnione naczynia oznaczają zwolniony przepływ krwi, co w konsekwencji może wywołać migrenowe bóle głowy (P. Ripa i wsp. 2015).
Niedobory progesteronu i jego skutki
Nie można jednak zapominać, że menopauza sprzyja też niedoborom progesteronu. Zbyt niski poziom tego hormonu powoduje zaburzenie pracy podwzgórza i upośledza przekaźnictwo w układzie GABA-ergicznym. Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) jest neuroprzekaźnikiem o właściwościach relaksacyjnych (np. dla włókien mięśniowych) i wyciszających (np. ułatwiając sen i zasypianie). Tego typu zmiany mogą natomiast sprzyjać wahaniom nastroju, m.in. rozdrażnieniu, przygnębieniu czy poczuciu bezradności (P. Klein 2003).
3. Objawy menopauzy a jakość życia
Nie ulega wątpliwości, że dyskomfort związany z okresem menopauzy utrudnia codzienne funkcjonowanie. Niemniej jednak warto mieć na uwadze, że skutkiem zmian hormonalnych mogą być także problemy np. w życiu zawodowym.
Analiza prac naukowych wykazała, że wskaźnik zatrudnienia kobiet w pełnym wymiarze godzin maleje wraz ze wzrostem liczby zgłaszanych objawów menopauzalnych. Ponadto objawy naczynioruchowe nie mają aż tak dużego wpływu na zatrudnienie jak symptomy o charakterze psychologicznym (A. Bryson i wsp. 2022).
W celu lepszego zobrazowania wpływu menopauzy na sytuację zawodową kobiet można przytoczyć wyniki badania ankietowego, które przeprowadzono w grupie 4440 kobiet w wieku 54–58 lat. Aż 13,4% respondentek wskazało, że objawy menopauzy spowodowały co najmniej jeden niekorzystny wynik w pracy. Natomiast 10,8% uczestniczek potwierdziło, że w ciągu ostatniego roku było nieobecnych w pracy z powodu występującego dyskomfortu – średni czas nieobecności wynosił 3 dni. Ponadto autorzy badania zaobserwowali, że rosnący stopień nasilenia objawów powoduje proporcjonalny wzrost ryzyka popełnienia błędu w czasie wykonywania obowiązków zawodowych (S.S. Faubion i wsp. 2023).
4. Czy można złagodzić objawy menopauzy
Choć menopauza jest nieunikniona, kobiety mogą skutecznie przeciwdziałać jej uciążliwym symptomom i tym samym zadbać o jakość życia.
Dieta bogata w fitoestrogeny
Warto zacząć od diety, w której zaleca się uwzględnienie produktów roślinnych zawierających fitoestrogeny, czyli grupę związków, które działaniem przypominają estrogeny. Ich suplementacja jest często rekomendowana kobietom w okresie menopauzalnym i w przypadku występowania innych problemów, np. osteoporozy czy raka piersi. Fitoestrogeny naturalnie występują m.in. w nasionach roślin strączkowych, w szczególności w soi i jej przetworach, np. tofu.
Stosowanie fitoestrogenów jest szczególnie korzystne dla układu moczowo-płciowego. Przegląd 33 badań klinicznych wykazał, że wykorzystywanie ich w różnych formach (np. żeli i kremów do miejsc intymnych czy kapsułek bogatych w ekstrakty roślinne) ma wartościowy wpływ na przeciwdziałanie niektórym problemom o podłożu urogenitalnym, m.in. suchości pochwy, nietrzymaniu moczu czy osłabionemu libido. W badaniu oceniano takie rośliny jak koper włoski, Pueraria Mirifica, soja i chmiel (F. Abdi i wsp. 2021).
Aktywność fizyczna
Równie pomocna jest aktywność fizyczna. W jednym z badań, które przeprowadzono w grupie 190 kobiet z menopauzą i w okresie okołomenopauzalnym, sprawdzono wpływ regularnego wykonywania przez 12 tygodni konkretnego zestawu ćwiczeń. Uczestniczki, które poddano interwencji polegającej na podejmowaniu aktywności, odnotowały zmniejszenie uderzeń gorąca o 18,3% i problemów ze snem o 21,5%. Jednak największa poprawa dotyczyła dyskomfortu odczuwanego w stawach, który zmniejszył się z 52,7% do 4,4%. U kobiet, które nie wykonywały ćwiczeń, wspomniane objawy nasiliły się (Z. Javadivala i wsp. 2020).
W innym badaniu sprawdzono wpływ 20-tygodniowej interwencji w formie regularnych ćwiczeń na objawy menopauzy i jakość snu. Wzięły w nim udział 104 kobiety we wszystkich stanach okresu przekwitania. Największe korzyści odniosły kobiety po przebytej menopauzie i w okresie okołomenopauzalnym, gdyż to właśnie u nich nastąpiła znacząca poprawa jakości snu i zmniejszenie intensywności symptomów menopauzy. Joga nie okazała się zbyt skuteczna wśród kobiet przed menopauzą (H.D. Susanti i wsp. 2022).
Kobietom z problemami uroginekologicznymi są często zaleca się trening mięśni dna miednicy. W przeglądzie obejmującym 31 badań, w których wzięło udział 1817 kobiet, wykazano, że tego typu ćwiczenia mają korzystny wpływ na zmniejszenie liczby epizodów nietrzymania moczu (C. Dumoulin, L.P. Cacciari, E.J.C. Hay-Smith 2018).
Menopauza jest nierozerwalnie związana ze zmianami w organizmie kobiety. Większość z nich stanowi nie tylko przyczynę dyskomfortu, ale może również poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie, np. w pracy. Połączenie fitoestrogenów z regularną aktywnością fizyczną wydaje się skutecznym sposobem, aby poprawić jakość życia i złagodzić problematyczne objawy.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Abdi F. et al., Impact of phytoestrogens on treatment of urogenital menopause symptoms: A systematic review of randomized clinical trials, „European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology” 2021, 261, 222–235.
Bakalczuk S., Bakalczuk G., Jakiel G., Menopauza a zaburzenia seksualne kobiet, „Seksuologia Polska” 2005, 3(2), 74–76.
Bryson A. et al., The consequence of early menopause and menopause symptoms for labour market participation, „Social Science & Medicine” 2022, 293, 114676.
Dumoulin C., Cacciari L.P., Hay-Smith E.J.C., Pelvic floor muscle training versus no treatment, or inactive control treatments, for urinary incontinence in women, „Corchane Database of Systematic Reviews” 2018, 10.
Faubion S.S. et al., Impact of menopause symptoms on women in the workplace, „Mayo Clinic Proceedings” 2023, 98(6), 833–845.
Grycewicz J., Cypryk K., Wpływ hormonów płciowych na występowanie zaburzeń metabolicznych u kobiet w okresie menopauzy, „Przegląd Menopauzalny” 2008, 1, 29–37.
Javadivala Z. et al., An interventional strategy of physical activity promotion for reduction of menopause symptoms, „Health Promotion Perspectives” 2020, 10(4), 383.
Klein P., Mood and the menopause, The management of the menopause pod red. Studd J., Londyn 2003, 95–109.
Koligat D. et al., Występowanie depresji i lęku u kobiet w okresie menopauzy, „Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu” 2015, 3(44), 159–163.
Kublickiene K. et al., Small artery endothelial dysfunction in postmenopausal women: in vitro function, morphology, and modification by estrogen and selective estrogen receptor modulators, „The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism” 2005, 90(11), 6113–6122.
Łukasiewicz M., Lew-Starowicz Z., Orgazm a menopauza w życiu kobiety, „Przegląd Menopauzalny” 2008, 1, 49–53.
Ripa P. et al., Migraine in menopausal women: a systematic review, „International Journal of Women’s Healh” 2015, 7, 773–782.
Stec M., Stec M., Studzińska N., Menopauza a problemy seksualne kobiet, „EJMT” 2014, 1, 54–59.
Susanti H.D. et al., Effects of yoga on menopausal symptoms and sleep quality across menopause statuses: A randomized controlled trial, „Nursing & Health Sciences” 2022, 24(2), 368–379.
Wajchenberg B.L., Subcutaneous and visceral adipose tissue: their relations to the metabolic syndrome, „Endocrine Reviews” 2000, 21(6), 697–738.
