Nietolerancje pokarmowe – objawy, leczenie, dieta
Dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak biegunka czy ból brzucha to jedne z objawów nietolerancji pokarmowych, które w ostatnich latach są niestety dość powszechne. Mogą znacznie obniżać standard życia oraz poczucie komfortu. Jak sobie z nimi radzić?
SPIS TREŚCI:
1. Czym są nietolerancje pokarmowe
2. Rodzaje nietolerancji pokarmowych
3. Objawy nietolerancji pokarmowych
4. Diagnostyka nietolerancji pokarmowych
5. Jak wygląda życie z nietolerancją pokarmową
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym są nietolerancje pokarmowe
Nietolerancja pokarmowa to nieprawidłowa reakcja organizmu na spożyty pokarm. Występuje w przypadku żywności prawidłowo tolerowanej przez innych ludzi. Jej istotą jest podłoże nieimmunologiczne, gdyż wynika z braku możliwości trawienia lub wchłaniania składników. Przykładami mogą być nietolerancje: laktozy, galaktozy, glukozy czy histaminy.
2. Rodzaje nietolerancji pokarmowych
Ze względu na pochodzenie wyróżniamy kilka rodzajów nietolerancji.
Nietolerancja enzymatyczna (metaboliczna) – zaburzenie spowodowane brakiem lub niedostateczną ilością enzymów trawiennych. Prowadzi do ograniczenia wchłaniania węglowodanów z przewodu pokarmowego. Nietolerancje enzymatyczne mogą być wrodzone lub nabyte z czasem. Bardzo często występują wraz z chorobami układu pokarmowego takimi jak SIBO, zapalenie jelit czy choroba Hashimoto.
Nietolerancja farmakologiczna – występuje po spożyciu związków chemicznych obecnych w żywności lub lekach. Najczęściej do nietolerancji prowadzą histamina oraz salicylany. Nietolerancje farmakologiczne zazwyczaj objawiają się w formie wyprysków i plam na skórze. Wśród substancji, które je wywołują, wymienić można histaminę, tyraminę, serotoninę, tryptaminę oraz fenyloetyloaminę. Histamina występuje w takiej żywności jak wołowina, cielęcina, pomidory, szpinak, sery dojrzewające, marynaty, łosoś, skorupiaki, śledzie marynowane i wędzone. Tyramina znajduje się w czekoladzie, kakao, drożdżach piwnych oraz serach dojrzewających. Źródłami serotoniny są banany, pomarańcze, śliwki i pomidory. Tryptamina natomiast obecna jest w pomidorach, wieprzowinie, bekonie czy serach dojrzewających, zaś fenyloetyloamina – w czekoladzie.
Nietolerancja idiopatyczna – należy do grupy reakcji o nieznanym mechanizmie działania. Powoduje ją spożywanie pokarmów zawierających środki konserwujące, barwniki czy dodatki do żywności. Związki te dodawane są w celu przedłużenia trwałości produktów bądź poprawy wyglądu, natomiast mogą mieć negatywny wpływ na organizm.
Nietolerancja toksyn – powstawanie reakcji toksycznej może być związane z odpowiedzią immunologiczną organizmu. Ten rodzaj nietolerancji związany jest z występowaniem toksyn w żywności. Ich obecność zwykle spowodowana jest złym przechowywaniem czy nieświeżością produktów. W wyniku tego może dojść do zatrucia bakteriami bądź jadem kiełbasianym, obecnym np. w zepsutym mięsie.
3. Objawy nietolerancji pokarmowych
Do najczęstszych objawów nietolerancji pokarmowych należą dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunka, ból brzucha, wzdęcia, gazy, wymioty, zaburzenia wchłaniania, utrata masy ciała) oraz te ogólnoustrojowe (zmęczenie, ból głowy, ogólne osłabienie, bóle stawów i mięśni).
4. Diagnostyka nietolerancji pokarmowych
Podstawowym narzędziem w diagnostyce nietolerancji pokarmowej jest szczegółowy wywiad z pacjentem oraz dokładna obserwacja. Najważniejsze jest znalezienie związku przyczynowo-skutkowego między spożyciem pokarmu a reakcją ze strony organizmu, w tym celu często wykorzystywane są diagnostyczne diety eliminacyjne.
Polegają one na całkowitym wykluczeniu danego składnika z jadłospisu na 4 tygodnie. Po tym czasie następuje jego ponowne spożycie w celu weryfikacji objawów. Metoda nie jest skuteczna, gdyż zajmuje dużo czasu, ponadto w momencie zjedzenia np. pomidora z jogurtem nie wiemy, czy reakcja wystąpiła na skutek laktozy czy histaminy. W diagnostyce nietolerancji pokarmowej pomocna jest również wizyta u gastroenterologa i wykonanie takich badań jak gastroskopia czy kolonoskopia.
5. Jak wygląda życie z nietolerancją pokarmową
Podstawowym elementem leczenia nietolerancji pokarmowej jest całkowita eliminacja z diety produktu spożywczego, który jest odpowiedzialny za powstawanie reakcji niepożądanej. Zazwyczaj jest on odstawiany na 6–12 miesięcy, po czym na nowo – w małych ilościach – zostaje włączony do diety pod kontrolą lekarza. W przypadku nietolerancji składnika chemicznego zawartego w lekach czy dodatku do żywności w postaci np. barwników konieczne jest czytanie składów produktów.
Na co dzień należy ściśle przestrzegać diety. Na rynku dostępnych jest wiele produktów zastępczych, np. bez laktozy czy bez glutenu. Najczęściej stosowanymi dietami eliminacyjnymi są:
– dieta bezglutenowa – wykluczająca wszystkie produkty bazujące na mące glutenowej (pszennej, owsianej, jęczmiennej, żytniej i orkiszowej), takie jak tradycyjne pieczywo, makarony czy wypieki; wykorzystywana jest natomiast żywność na bazie mąk bezglutenowych, np. kukurydzianej;
– dieta bezmleczna – polega na eliminacji produktów mlecznych, takich jak nabiał, mleko, sery, masło czy desery;
– dieta z wykluczeniem jaj – wykluczająca jaja i produkty je zawierające.
Podczas leczenia nietolerancji pokarmowej bardzo często wykorzystywane są tabletki z enzymami pokarmowymi (m.in. w przypadku nietolerancji laktozy).
Nietolerancje wykryte we wczesnym wieku, np. u noworodków czy dzieci, bardzo często samoistnie znikają w późniejszych latach.
Nietolerancje pokarmowe coraz częściej dotykają społeczeństwo. Szybkie wykrycie pozwala na poprawę komfortu życia oraz wprowadzenie odpowiedniej diety, a w przypadku występujących objawów warto udać się po pomoc do specjalisty.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Cyprian M., Nietolerancje pokarmowe co to jest?, instytut-mikroekologii.pl/nietolerancje-pokarmowe-co-to-jest/ (28.02.2023).
Czerwionka-Szaflarska M., Zielińska-Duda H., Allergy and food intolerance in children, „Family Medicine and Primary Care Review” 2009, 11(3), 577–584.
Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Alergia i nietolerancja pokarmowa. Mleko i inne pokarmy, Kraków 2013.
Małgorzewicz S., Wasilewska E., Diagnostyka niepożądanych reakcji na pokarm, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2016, 7(2), 62–68.
Michalczuk M., Sybilski A.J., Nietolerancje pokarmowe, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, 6(3), 189–193.