Kandydoza – przyczyny, objawy, terapia, dieta przeciwgrzybicza
Kandydoza to jedno z najczęstszych schorzeń grzybiczych, które dotyka ludzi na całym świecie. Chociaż w wielu przypadkach przebiega łagodnie i nie stanowi zagrożenia dla życia, może powodować znaczny dyskomfort i komplikacje, zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym. Choroba ta jest wywoływana przez drożdżaki z rodzaju Candida, które naturalnie występują w ludzkim organizmie. Problem pojawia się, gdy dochodzi do ich nadmiernego namnożenia i tym samym zaburzenia równowagi mikrobioty.
SPIS TREŚCI:
5. Dieta przeciwgrzybicza – podstawowe zasady
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Przyczyny kandydozy
Najczęstszą przyczyną kandydozy jest osłabienie układu odpornościowego spowodowane przewlekłymi chorobami takimi jak cukrzyca, HIV/AIDS czy schorzenia autoimmunologiczne. Podobny efekt wywołują leki immunosupresyjne stosowane po przeszczepach, a także długotrwały stres, przemęczenie i brak snu.
Do rozwoju kandydozy przyczynia się również antybiotykoterapia, która niszczy nie tylko szkodliwe, ale także pożyteczne bakterie dbające o równowagę mikrobioty. Leki sterydowe, zwłaszcza stosowane przewlekle, oraz zmiany hormonalne związane z ciążą, menopauzą lub cyklem menstruacyjnym także zwiększają ryzyko infekcji. Dodatkowym czynnikiem może być doustna antykoncepcja hormonalna.
Nie bez znaczenia są również zaburzenia gospodarki węglowodanowej, w których częsty wzrost poziomu glukozy we krwi sprzyja namnażaniu drożdżaków w wyniku korzystnych dla nich warunków. Problem potęguje dieta bogata w węglowodany proste, przetworzoną żywność i alkohol, zwłaszcza jeśli brakuje w niej błonnika i probiotyków (C.F. Rodrigues, M.E. Rodrigues, M. Henriques 2019).
Nieodpowiednia higiena i noszenie ciasnej, syntetycznej odzieży zatrzymującej wilgoć sprzyjają rozwojowi kandydozy, zwłaszcza w ciepłych i wilgotnych miejscach, jak fałdy skórne czy okolice intymne. U osób palących ryzyko kandydozy jamy ustnej dodatkowo wzrasta, szczególnie jeśli korzystają z niedopasowanych lub źle czyszczonych protez (S.P. Bouopda Tamo 2020).
2. Rodzaje kandydozy i objawy
Jedną z najczęstszych form jest kandydoza jamy ustnej, znana również jako pleśniawki. Objawia się białym nalotem na języku, podniebieniu i po wewnętrznej stronie policzków, a także bólem, pieczeniem i trudnościami w przełykaniu.
Kolejną powszechną formą jest kandydoza pochwy, która objawia się świądem, pieczeniem, zaczerwienieniem oraz charakterystycznymi, białymi, grudkowatymi upławami. Może również prowadzić do bolesnych stosunków seksualnych i dyskomfortu przy oddawaniu moczu.
Kandydoza skóry dotyczy zazwyczaj wilgotnych i ciepłych miejsc na ciele, takich jak fałdy skórne, pachwiny czy okolice intymne. Objawia się zaczerwienieniem, swędzeniem, pieczeniem i często pękającą skórą. Z kolei kandydoza paznokci charakteryzuje się zgrubieniem, łamliwością, zmianą koloru paznokci na żółty lub biały oraz ich deformacją. W rzadkich przypadkach Candida może infekować przewód pokarmowy, co objawia się wzdęciami, biegunką, bólami brzucha i ogólnym osłabieniem organizmu.
Najcięższą postacią jest kandydoza ogólnoustrojowa, w której drożdżaki dostają się do krwiobiegu i mogą zaatakować narządy wewnętrzne i powodować gorączkę, ból mięśni, a w skrajnych przypadkach – uszkodzenie narządów, takich jak serce, wątroba czy nerki (S.P. Bouopda Tamo 2020).
3. Diagnostyka kandydozy
Diagnostyka kandydozy rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego lekarz analizuje objawy i czynniki ryzyka, m.in. przewlekłe choroby, stosowanie leków czy przebytą antybiotykoterapię. W przypadku podejrzenia kandydozy jamy ustnej lub pochwy diagnoza opiera się również na badaniu fizykalnym i pobraniu wymazu z miejsc objętych infekcją.
Aby potwierdzić diagnozę, najczęściej wykonuje się badania mikrobiologiczne (hodowla drobnoustrojów), które pozwalają na precyzyjne zidentyfikowanie grzyba i ocenę jego wrażliwości na leki. W przypadku cięższych postaci choroby, jak kandydoza ogólnoustrojowa, lekarz może zlecić badania krwi. W niektórych sytuacjach konieczne są również badania obrazowe, zwłaszcza przy podejrzeniu infekcji narządów wewnętrznych (S.P. Bouopda Tamo 2020).
4. Leczenie kandydozy
Leczenie kandydozy zależy od jej rodzaju i stopnia zaawansowania. W przypadku łagodnych postaci najczęściej stosuje się leki przeciwgrzybicze w formie kremów, maści lub płynów zawierające substancje czynne, zwłaszcza flukonazol, klotrimazol czy mikonazol.
W przypadku bardziej zaawansowanych form, jak kandydoza ogólnoustrojowa, leczenie wymaga zastosowania leków przeciwgrzybiczych doustnie lub dożylnie. Leki (np. amfoterycyna B czy flukonazol) są wówczas niezbędne do zwalczania infekcji w krwiobiegu i narządach wewnętrznych.
Jednocześnie istotne jest eliminowanie czynników sprzyjających rozwojowi infekcji, w tym osłabionego układu odpornościowego czy przewlekłych schorzeń. W przypadku nawracających infekcji lekarz może zalecić długoterminowe stosowanie leków przeciwgrzybiczych w celach profilaktycznych (E.H. Taudorf i wsp. 2019).
5. Dieta przeciwgrzybicza – podstawowe zasady
Dieta przeciwgrzybicza odgrywa kluczową rolę we wspomaganiu leczenia kandydozy. Choć jej bezpośredni wpływ na zahamowanie rozwoju grzybicy nie został jednoznacznie potwierdzony, odpowiednio skomponowany jadłospis może wspierać mikrobiotę jelitową, wzmacniać układ odpornościowy i sprzyjać regeneracji organizmu. Głównym założeniem diety jest eliminacja składników stymulujących rozwój drożdżaków przy jednoczesnym wprowadzeniu produktów wspierających równowagę mikrobiologiczną i zmniejszających stan zapalny.
Ograniczenie cukrów prostych i żywności przetworzonej
Drożdżaki z rodzaju Candida wykorzystują węglowodany proste jako główne źródło energii, dlatego konieczne jest wyeliminowanie produktów takich jak:
– słodycze, ciasta i wyroby cukiernicze,
– napoje gazowane, soki i syropy,
– gotowe produkty typu instant, fast food oraz żywność wysokoprzetworzona (S. Otašević i wsp. 2018).
Redukcja owoców bogatych w węglowodany proste
Owoce są bogatym źródłem witamin, składników mineralnych i błonnika, jednak ich nadmiar, zwłaszcza tych bogatych w węglowodany proste, może sprzyjać rozwojowi infekcji. W diecie przeciwgrzybiczej warto wybierać owoce o niskiej zawartości cukrów, takie jak awokado, cytrusy, jagody czy kiwi. Z kolei ograniczyć należy spożycie owoców zawierających dużo fruktozy, jak winogrona, banany, mango i ananasy (S. Otašević i wsp. 2018).
Zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego
Błonnik odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej jelit. Stanowi pożywkę dla korzystnych bakterii jelitowych, wspiera procesy fermentacyjne i przyczynia się do wytwarzania kwasów krótkołańcuchowych (SCFA), które mają działanie przeciwzapalne.
Jego najlepsze źródła w diecie to:
– pełnoziarniste produkty zbożowe (np. kasze, brązowy ryż, pieczywo żytnie),
– warzywa i owoce,
– nasiona roślin strączkowych,
– owoce,
– pestki i nasiona (S. Jawhara 2023).
Nienasycone kwasy tłuszczowe jako wsparcie przeciwgrzybicze
Niektóre tłuszcze nie tylko wykazują naturalne właściwości przeciwgrzybicze, ale także wspierają regenerację błony śluzowej jelit.
Szczególnie polecane są:
– oliwa z oliwek, olej lniany,
– tłuste ryby morskie (np. łosoś, makrela, sardynki),
– orzechy (np. włoskie, laskowe) oraz nasiona (np. dyni, słonecznika) (S. Jawhara 2023).
Spożywanie produktów fermentowanych
Produkty fermentowane dostarczają szczepów bakterii probiotycznych z rodzin Lactobacillus i Bifidobacterium, które wspomagają odbudowę mikrobioty jelitowej i wzmacniają barierę jelitową. Do codziennego jadłospisu warto więc włączyć fermentowane produkty mleczne (jogurty naturalne, kefiry, maślanki), kiszonki, pieczywo na zakwasie oraz napoje fermentowane, np. kombuchę (S. Jawhara 2023).
Dieta przeciwgrzybicza nie tylko wspiera leczenie kandydozy, ale również przyczynia się do poprawy ogólnego stanu zdrowia. Dzięki eliminacji produktów przetworzonych i wprowadzeniu naturalnych składników odżywczych, takich jak błonnik, zdrowe tłuszcze i probiotyki, poprawia się funkcjonowanie układu pokarmowego, wzmacnia odporność oraz redukuje stan zapalny.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Bouopda Tamo S.P. et al., Candida Infections: Clinical Features, Diagnosis and Treatment, „Infectious Diseases and Clinical Microbiology” 2020, 2, 91–102.
Jawhara S., Healthy Diet and Lifestyle Improve the Gut Microbiota and Help Combat Fungal Infection, „Microorganisms” 2023, 11(6), 1556.
Otašević S. et al., The dietary modification and treatment of intestinal Candida overgrowth - a pilot study, „Journal of Medical Mycology” 2018, 28(4), 623–627.
Rodrigues C.F., Rodrigues M.E., Henriques M., Candida sp. Infections in Patients with Diabetes Mellitus, „Journal of Clinical Medicine” 2019, 8(1), 76.
Taudorf E.H. et al., Cutaneous candidiasis - an evidence-based review of topical and systemic treatments to inform clinical practice, „Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology” 2019, 33(10), 1863–1873.
