Dieta a nowotwór jelita grubego
Nowotwór okrężnicy należy do jednych z najczęściej występujących nowotworów na świecie, zaś leczenie jest niezwykle trudne. Jak się jednak okazuje, niektóre czynniki żywieniowe mogą mieć duży wpływ na jego powstawanie.
SPIS TREŚCI:
1. Nowotwór jelita grubego – podstawowe informacje
2. Nowotwór jelita grubego – leczenie
3. Nowotwór jelita grubego – żywieniowe czynniki ryzyka
4. Nowotwór jelita grubego – dieta profilaktyczna
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Nowotwór jelita grubego – podstawowe informacje
Nowotwór jelita grubego jest jednostką chorobową, która obejmuje zmiany w obrębie końcowego odcinka układu pokarmowego. Zachorowalność w Polsce jest dość wysoka – szacuje się, że stanowi on ok. 10–12% wszystkich nowotworów. Jest też drugim pod względem umieralności nowotworem złośliwym. Najczęściej występuje u osób po 65. r.ż. Prognozuje się, że w 2025 r. w samej Polsce dotkniętych nim będzie ok. 25 tys. ludzi (A. Kubiak, W. Kycler, M. Trojanowski 2014).
W przypadku tej jednostki chorobowej jedną z najważniejszych rzeczy jest odpowiednia profilaktyka – zwiększy ona szanse na krótsze i łagodniejsze leczenie oraz brak przerzutów. Jako że nowotwory jelita grubego powstają głównie z polipów narastających na nabłonku, które w łatwy sposób można usunąć podczas kolonoskopii, badania endoskopowe są bardzo ważną częścią kontroli stanu zdrowia (A. Kubiak, W. Kycler, M. Trojanowski 2014).
Do najważniejszych czynników ryzyka nowotworu jelita grubego zaliczyć możemy:
– siedzący tryb życia,
– wiek < 60. r.ż.,
– otyłość,
– nieswoiste zapalenie jelit,
– przebytą radioterapię jamy brzusznej,
– palenie papierosów,
– insulinooporność,
– chorobę wieńcową.
Głównymi czynnikami zachorowań są jednak nieprawidłowa dieta i mało aktywny tryb życia, które odpowiadają za prawie połowę przypadków tego nowotworu (V. Gianfredi i wsp. 2018).
Najczęściej pojawiające się objawy to:
– bóle brzucha,
– zmiana rytmu wypróżnień,
– uczucie niepełnego wypróżnienia,
– krwawienie z przewodu pokarmowego,
– spadek masy ciała,
– anemia.
Jako że większość objawów jest niecharakterystyczna, a badania przesiewowe wywołują lęk i niechęć, zwykle nowotwór ten wykrywany jest w późnym stadium.
2. Nowotwór jelita grubego – leczenie
Podobnie jak w przypadku innych nowotworów forma leczenia zależy od złośliwości, stadium czy chorób współistniejących. Im wcześniej wykryte zmiany nowotworowe, tym większa szansa na skuteczną terapię. Głównymi metodami leczenia są chemioterapia i radioterapia. Korzysta się również z terapii farmakologicznej uzupełniającej w celu złagodzenia symptomów towarzyszących, takich jak wymioty, biegunki, zaparcia czy ból. Niektóre podawane leki mają za zadanie redukcję działań niepożądanych związanych z chemioterapią. Niestety nowotwór ten wciąż wiąże się z niezwykle wysoką śmiertelnością, dlatego tak istotna jest odpowiednia profilaktyka, do której zaliczyć można nie tylko badania przesiewowe, ale także odpowiedni styl życia.
3. Nowotwór jelita grubego – żywieniowe czynniki ryzyka
W przypadku nowotworów układu pokarmowego czynniki żywieniowe odgrywają niezwykle istotną rolę, nie inaczej jest w przypadku jelita grubego. Istnieje związek między spożywaniem konkretnych grup produktów a zwiększonym ryzykiem choroby. Badania naukowe udowadniają, że zmniejszona aktywność fizyczna i spożywanie zbyt dużej liczby kilokalorii są powiązane z częstszym występowaniem tego nowotworu (E. Giovannucci, W.C. Willett 1994). Nadmierna konsumpcja czerwonego mięsa również wydaje się wpływać na częstotliwość tej choroby, zwłaszcza przetworzone wyroby mięsne (N. Abu-Ghazaleh, W.J. Chua, V. Gopalan 2021). Co jednak istotne, inne źródła białka (także zwierzęce) nie wykazują takiego działania, a wręcz przeciwnie – mogą nawet chronić przed pojawieniem się zmian nowotworowych w okrężnicy (E. Giovannucci, W.C. Willett 1994).
Na podstawie obecnej wiedzy można stwierdzić, że nadużywanie alkoholu, tj. spożywanie więcej niż 50 g etanolu na dzień, wiąże się z wyższym prawdopodobieństwem zachorowania na raka końcowej części jelita grubego. Jak zauważyli badacze, alkohol ma szczególnie negatywny wpływ w połączeniu z dietą ubogą w foliany, które znaleźć można głównie w zielonych warzywach liściastych (E. Giovannucci, W.C. Willett 1994). Niektóre prace sugerują również ogromny wpływ mikrobioty na powstawanie tego rodzaju nowotworów. Według nich dieta zachodnia, bogata głównie w nasycone kwasy tłuszczowe połączone z białkiem zwierzęcym i solą, jest przetwarzana przez bakterie jelitowe w zapalne lub rakotwórcze substancje (S.J.D. O’Keefe 2016).
4. Nowotwór jelita grubego – dieta profilaktyczna
Więcej przypadków nowotworu jelita grubego powiązanych jest z brakiem aktywności fizycznej i złą dietą niż z uwarunkowaniami genetycznymi. Łączny wpływ czynników żywieniowych oraz modyfikowalnych czynników niezwiązanych z dietą (takich jak palenie papierosów) sugeruje, że większości przypadków raka okrężnicy można zapobiec. By to zrobić, wystarczy kilka zmian w tradycyjnej diecie. Musi być ona nie tylko nieco przyjaźniejsza mikrobiocie jelitowej, ale również przeciwzapalna i bardziej odżywcza.
Niezwykle ważna okazuje się podaż błonnika. Jak wykazują badania, pozwala on stłumić rakotwórczy potencjał zarówno czerwonego mięsa, jak i nasyconych tłuszczów zwierzęcych (V. Gianfredi i wsp. 2018). Dzieje się tak wskutek związku fermentacji błonnika w jelicie z wytwarzaniem kwasu masłowego, który ochrania śluzówkę jelita, a także zwiększa programowaną śmierć komórek nowotworowych (J.C. Encarnação i wsp. 2018). Jako że wiele badań wskazuje na znaczący związek między nadmierną masą ciała a zwiększonym ryzykiem nowotworów okrężnicy, istotna okazuje się również dieta redukcyjna, pozwalająca na utrzymanie odpowiedniej masy ciała (A. Tarasiuk, P. Mosińska, J. Fichna 2018).
Na podstawie metaanalizy prac dotyczących żywieniowych czynników ryzyka badacze opracowali zalecenia dietetyczne, które mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowalności (K. Thanikachalam, G. Khan 2019).
1. Minimum 35 g błonnika pokarmowego na dzień (produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe, ziarna, warzywa i owoce).
2. Co najmniej 450 g warzyw i owoców w ciągu dnia, jednak im więcej, tym lepiej.
3. Podaż w diecie źródeł folianów (zielone warzywa liściaste, kasza gryczana, brokuły, brukselka, orzechy arachidowe).
4. Dieta bogata w wapń (nabiał, warzywa kapustne, sezam, szprotki, figi, pomarańcze).
5. Co najmniej 2 porcje ryb tygodniowo lub suplementacja kwasami DHA i EPA (250 mg/dzień) ze względu na działanie przeciwzapalne.
6. Roślinne źródła tłuszczów (pestki, oleje, nasiona i orzechy).
7. Podaż produktów bogatych w magnez (orzechy, zielone warzywa liściaste, kasza gryczana, zielony groszek i rodzynki).
8. Dodatek ziół (oregano, tymianek, szafran, rozmaryn i kurkuma).
Niezwykle ważna jest suplementacja witaminy D, zwłaszcza przy wykrytym niedoborze, a także odpowiednia ilość aktywności fizycznej, która według najnowszych zaleceń WHO powinna wynosić 30 minut umiarkowanego wysiłku przez 5 dni w tygodniu.
Bibliografia
Abu-Ghazaleh N., Chua W.J., Gopalan V., Intestinal microbiota and its association with colon cancer and red/processed meat consumption, „Journal of Gastroenterology and Hepatology” 2021, 36(1), 75–88.
Encarnação J.C. et al., Butyrate, a dietary fiber derivative that improves irinotecan effect in colon cancer cells, „The Journal of Nutritional Biochemistry” 2018, 56, 183–192.
Gianfredi V. et al., Is dietary fibre truly protective against colon cancer? A systematic review and meta-analysis, „International Journal of Food Sciences and Nutrition” 2018, 69(8), 904–915.
Giovannucci E., Willett W.C., Dietary Factors and Risk of Colon Cancer, „Annals of Medicine” 1994, 26(6), 443–452.
Kubiak A., Kycler W., Trojanowski M., Epidemiologia i profilaktyka raka jelita grubego w Polsce, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, 95(3), 636–642.
O’Keefe S.J.D., Diet, microorganisms and their metabolites, and colon cancer, „Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology” 2016, 13, 691–706.
Slattery M.L., Diet, lifestyle, and colon cancer, „Seminars in Gastrointestinal Disease” 2000, 11(3), 142–146.
Tao J. et al., Plant foods for the prevention and management of colon cancer, „Journal of Functional Foods” 2018, 42, 95–110.
Tarasiuk A., Mosińska P., Fichna J., The mechanisms linking obesity to colon cancer: An overview, „Obesity Research & Clinical Practice” 2018, 12(3), 251–259.
Thanikachalam K., Khan G., Colorectal Cancer and Nutrition, „Nutrients” 2019, 11(1), 164.