Zjawisko pamięci mięśniowej
Ludzki organizm jest w stanie dostosować się do wszelkich zmian zachodzących zarówno w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym przy minimalnych stratach energetycznych.
Wysiłek fizyczny w formie regularnych treningów również wymaga adaptacji
i umiejętności szybkiej regeneracji w okresach odpoczynku. Taka adaptacja obejmuje „przebudowę” funkcji organizmu, również na poziomie komórkowym.
Powszechnie wiadomo, że każde nowe ćwiczenie fizyczne prowadzi do osłabienia, dyskomfortu oraz bolesności mięśni, co oczywiście mija po około trzech dniach za sprawą przywrócenia równowagi energetycznej komórek, tkanek i całego organizmu. W przypadku powtarzającego się wysiłku fizycznego regeneracja następuje szybciej – a im dalej, tym bardziej czas jej trwania sprowadza się do minimum. Proces, w którym organizm „zapamiętuje” wysiłek fizyczny, przyzwyczaja się do niego i odpowiednio się dostosowuje, nazywany jest pamięcią mięśniową.
SPIS TREŚCI:
1. Mechanizm pamięci mięśniowej
2. Fundament dla pamięci mięśniowej
3. Praktyczne aspekty pamięci mięśniowej
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Mechanizm pamięci mięśniowej
W głębi procesu leżą zmiany, które zostały dokładnie zbadane przez lekarzy sportowych. Wyjaśnienia specjalistów sprowadzają się go tego, że pamięć mięśniowa jest wynikiem:
– przyspieszenia pracy neuronów motorycznych;
– pojawienia się nowych synaps, czyli elementów stykowych komórek nerwowych, dzięki którym procesy przekazywania impulsów nerwowych również są szybsze;
– poprawy działania kory ruchowej, a w konsekwencji zwiększenia liczby naczyń krwionośnych, które ją odżywiają.
Przebudowa dotyczy również samych komórek mięśniowych. Istotą zmian jest zwiększenie liczby jąder w wielojądrowych komórkach tkanki mięśniowej. Jest to spowodowane tym, że wysiłek fizyczny, który regularnie oddziałuje na włókna mięśniowe, wymaga produkcji większej ilości kurczliwych struktur, a mianowicie białek – aktyny i miozyny. Jest to możliwe przy dużej liczbie aktywnych genów, które kodują podstawowe struktury wspomnianych białek. Proces mitozy zwiększa liczbę jąder komórkowych i aktywuje proces hipertrofii.
Kontuzja, choroba mogą stać się przyczyną tzw. roztrenowania organizmu. Na początku znacząco spada wytrzymałość, następnie dochodzi do zmniejszania się masy mięśniowej i na końcu zauważamy spadek siły mięśniowej. Brak regularnych treningów przez pierwsze 2 miesiące może powodować nawet 30% spadek osiągniętych wcześniej rezultatów. Następnie dochodzi do spowolnienia tego procesu. Pozytywnym aspektem jest to, że zachowuje się do 50% funkcji osiągniętych dzięki regularnym treningom.
Utrata masy i siły mięśniowej będzie tym mniejsza, im dłuższy był staż treningowy. Takie osoby szybciej wracają do poprzedniego stanu fizycznego. Oczywiście wszystko odbywa się dzięki pamięci mięśniowej. Proces powrotu zaczyna się od poprawy koordynacji i wytrzymałości. Zdecydowanie dłużej trwa odbudowa poprzedniego poziomu masy mięśniowej i jeszcze dłużej trwa powrót do poprzedniej siły mięśniowej i szybkości procesów zachodzących na poziomie układu nerwowego. Cały proces może potrwać od 2 do 3 miesięcy.
Powodem dość szybkiego powrotu do poprzedniej formy fizycznej jest to, że nowe jądra w komórkach mięśniowych nie znikają, a przechodzą w stan spoczynku na czas braku aktywności. W razie potrzeby u osób z długim stażem treningowym zaczynają działać na pełnych obrotach, z kolei u osób początkujących dopiero dochodzi do uruchamiania procesów zwiększających liczbę jąder. Właśnie dlatego u osób powracających nawet po długiej przerwie do treningów mięśnie szybciej adaptują się do nowego wysiłku, a więc szybciej będzie dochodziło do ich wzrostu.
2. Fundament dla pamięci mięśniowej
Dzięki pamięci mięśniowej, jak już wspomniano wyżej, najszybciej odzyskuje się ogólną wytrzymałość siłową. To zdolność do produkcji potrzebnej ilości ATP, którą organizm produkował wcześniej. Podczas wzmożonej aktywności fizycznej tzw. oddychanie wewnętrzne komórki nasila się, co przyczynia się do zwiększenia syntezy białek odpowiedzialnych za syntezę ATP, procesy glikolizy i glikogenogenezy (zaopatrzenie organizmu w energię).
W uproszczeniu, dzięki pamięci mięśniowej po powrocie do treningów dochodzi do stymulacji organizmu do korzystania z rezerwowych naczyń włosowatych, co wzmacnia ukrwienie tkanek mięśniowych, a to prowadzi do zwiększenia wchłaniania tlenu przez komórki. Nadmiar tlenu w komórkach stymuluje szybsze powstawanie białek kurczliwych.
Aktywny udział w procesie pamięci mięśniowej bierze układ nerwowy. Rezultaty, które już zostały osiągnięte, są zapisywane jako szablon i przechowywane przez dłuższy czas. Masa mięśniowa, która została zbudowana i utracona z jakiegoś powodu, zostaje odbudowana tak samo szybko jak koordynacja mięśniowa. Neurony, które już istniały w mięśniach, są odtwarzane w ciągu 3–6 miesięcy. Do powstania nowych potrzebny jest znacząco dłuższy czas, nawet do 1,5 roku.
3. Praktyczne aspekty pamięci mięśniowej
Zgodnie z powyższymi informacjami pamięć mięśniowa sprawia, że mięśnie zapamiętują określone ruchy ciała. Jest to „zapisywane” na pewnym psychofizycznym poziomie i działa dalej bez świadomego udziału człowieka. Mięśnie zapamiętują pewne wzorce skurczów mięśniowych podczas ruchu w danym ćwiczeniu.
Jeśli ktoś wykonuje daną czynność regularnie, tak naprawdę uczy swój mózg wykonywania skomplikowanych ruchów koordynacyjnych z minimalnym udziałem. Czynnością tą steruje kora ruchowa mózgu. Gdy tylko ruch-szablon zostaje zapamiętany przez korę ruchową, jest przekazywany do bazaloidalnych (podkorowych) jąder położonych głęboko w mózgu. Dlatego jest możliwe, by człowiek wykonywał skomplikowane koordynacyjnie ruchy, myśląc zupełnie o czymś innym.
Istnieje wiele niezgodności dotyczących umiejscowienia pamięci mięśniowej. Znaczna liczba źródeł podaje, że znajduje się ona w tkance mięśniowej. Jednak nie jest to stwierdzenie prawdziwe. Pamięć mięśniowa znajduje się nie w samym mięśniu, a w układzie nerwowym, który kontroluje funkcjonowanie mięśni. Zresztą pamięć mięśniowa nie jest przechowywana w jądrach podkorowych, znajduje się w motoneuronach gamma. Te neurony umożliwiają zachodzenie wszystkich procesów motorycznych i podtrzymują napięcie mięśniowe.
Motoneurony gamma kontrolują napięcie mięśniowe poprzez wrzecionowate włókna mięśniowe. Gdy mięśnie zbyt szybko lub zbyt mocno rozciągają się na długość, wrzecionowate włókna mięśniowe wysyłają impulsy za pomocą neuronów czuciowych do rdzenia kręgowego. Neurony czuciowe wywołują odruch wolnych motoneuronów LMNs (lower motor neurons), które wysyłają sygnał, dzięki któremu kurczą się zwykłe włókna mięśniowe danego mięśnia i jego synergiści.
W uproszczeniu – podczas wykonywania każdego ćwiczenia dochodzi do przepływu informacji między mózgiem a włóknami mięśniowymi. Włókna mięśniowe przekazują do mózgu informację o wykonanej pracy, obciążeniu zewnętrznym, liczbie powtórzeń itd. Mózg wszystkie te dane porządkuje, zapamiętuje i przechowuje. Wszystkie te procesy tworzą pamięć mięśniową. Stąd im dłużej trenujemy, tym pamięć mięśniowa jest większa.
Bibliografia
Błaszczyk J.W., Biomechanika kliniczna, Warszawa 2004.
Bober T., Zawadzki J., Biomechanika układu ruchu człowieka, Wrocław 2003.
Orzech J., Monografia treningu siły mięśniowej. Siła mięśni człowieka, 2, Tarnów 2002.
Szopa J., Mleczko E., Żak S., Podstawy antropomotoryki, Warszawa–Kraków 1996.
