Żelatyna w diecie sportowca
Żelatyna jest mieszanką białek o różnych łańcuchach, które pochodzą głównie z kolagenu. Kolagen to białko o nietypowym składzie aminokwasowym. Zawiera duże ilości glicyny i proliny oraz dwa aminokwasy niepochodzące bezpośrednio z translacji w rybosomach – hydroksyprolinę i hydroksylizynę, tę pierwszą w dość dużych ilościach. Kolagen stanowi 30% całkowitej masy białka ludzkiego i jest odpowiedzialny za sprężystość i jędrność skóry, jej właściwe nawilżenie i ciągłą odnowę jej komórek. Białko to występuje w większości tkanek i narządów, m.in. w kościach, chrząstkach, skórze, więzadłach, ścięgnach, rogówce.
SPIS TREŚCI:
1. Synteza kolagenu w organizmie
2. Źródła kolagenu
3. Urazy w sporcie i wsparcie żywieniowe – suplementacja żelatyną
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Synteza kolagenu w organizmie
Kolagen należy do jednych z najważniejszych białek strukturalnych odgrywających istotną rolę w naszym organizmie. Włókna kolagenowe stanowią podstawowy budulec skóry, kości, ścięgien, więzadeł, stawów, rogówki oka itd.
Charakterystyczną cechą tych włókien jest rozciągliwość i wytrzymałość na urazy mechaniczne. Kolagen zapewnia również integralność strukturalną naszych narządów wewnętrznych takich jak wątroba, nerki czy żołądek. W rezultacie kondycja kolagenu przekłada się na jakość oraz wygląd naszej skóry. Organizm młodego i zdrowego człowieka regularnie odbudowuje włókna kolagenowe. Jednak wraz z upływem czasu zdolność syntezy kolagenu przez organizm maleje.
Według badaczy od 26. roku życia wytwarzanie kolagenu zaczyna się zmniejszać. Wynika to z zaburzenia czynności fibroblastów, ponadto włókna kolagenowe ulegają ścieńczeniu oraz skróceniu, rośnie również stężenie MMP. W rezultacie nasze włókna kolagenowe wydają się nieregularne oraz zdezorganizowane.
Do zwiększonego niszczenia kolagenu oraz zaburzeń w jego odnowie dochodzi również w przypadku wzmożonej aktywności fizycznej, uprawiania sportu wyczynowego i chorób autoimmunologicznych (np. w zwyrodnieniu stawów). Zaburzenia w metabolizmie kolagenu objawiają się zarówno dysfunkcjami w obrębie aparatu ruchu (sztywność stawów, bóle okołostawowe), jak i w tkankach i narządach, dla których kolagen i substancje bliźniacze pełnią funkcje kluczowe.
2. Źródła kolagenu
Źródłami pozyskiwania kolagenu do produkcji żelatyny są skóry bydlęce i wieprzowe. Jednak ze względu na występowanie u bydła zwyrodnienia gąbczastego i innych zakaźnych encefalopatii gąbczastych poszukuje się nowych, bezpieczniejszych źródeł pozyskiwania kolagenu.
Szacuje się, że ponad 30% rybich odpadów takich jak łuski, skóry czy kości stanowi wartościowe źródło kolagenu. Przykładem może być skóra tołpygi, z której otrzymuje się naturalne białko wykazujące właściwości zbliżone do właściwości kolagenu zwierzęcego. Kolagen rybi znalazł zastosowanie w kosmetologii jako naturalny związek poprawiający jędrność i sprężystość skóry.
3. Urazy w sporcie i wsparcie żywieniowe – suplementacja żelatyną
Uszkodzenia mięśniowo-szkieletowe są najczęstszą dolegliwością wśród osób aktywnych. Ponad 50% wszystkich urazów w sporcie można sklasyfikować jako zwichnięcia, odkształcenia, pęknięcia lub przerwy w tkance mięśniowo-szkieletowej. Interwencje żywieniowe i ćwiczenia zwiększające syntezę kolagenu i wzmacniające te tkanki mogą mieć istotny wpływ na wskaźnik urazów.
W literaturze naukowej mało uwagi poświęca się roli interwencji żywieniowych wzmacniających ścięgna i więzadła. W 2016 r. w czasopiśmie „The Journal American of Clinical Nutrition” ukazał się artykuł G. Shawa i wsp. Przeprowadzono badanie, aby zweryfikować skuteczność suplementacji żelatyną wzbogaconą o witaminę C w kontekście syntezy kolagenu. Zastosowano metodę krzyżową z podwójnie zaślepioną próbą. Wzięło w nim udział 8 zdrowych mężczyzn. Uczestnicy w losowej kolejności otrzymali placebo, 5 g lub 15 g żelatyny. Każdy napój zawierał także 48 mg witaminy C. Uczestnicy badania wykonywali ćwiczenie – 6 minut ciągłego skakania na skakance. Godzinę przed wykonaniem ćwiczenia spożywali napój. Przed jego wypiciem oraz przed rozpoczęciem protokołu treningowego od badanych osób pobrano krew, którą następnie odwirowano, by wykorzystać surowicę do odżywiania modelu więzadła opracowanego za pomocą metody inżynierii tkankowej. Przez 3 kolejne dni uczestnicy kontynuowali schemat treningowy w odstępach 6 godzin. Dodatkowo czterokrotnie pobrano od nich próbki krwi w celu oznaczenia PINP (N-końcowy propeptyd prokolagenu typu I), wskaźnika syntezy kolagenu.
Wyniki badań potwierdziły, że spożycie napojów zawierających żelatynę prowadzi do zwiększenia w krwiobiegu stężenia aminokwasów takich jak glicyna, prolina, hydroksyprolina oraz hydroksylizyna. Największe wartości obserwowano 60 minut po przyjęciu suplementu (zawierającego 15 g żelatyny). Ponadto spożywanie 15 g żelatyny skutkowało dwukrotnie wyższą koncentracją PINP we krwi w porównaniu ze spożywaniem mniejszej ilości żelatyny oraz placebo, co wskazuje na zwiększoną syntezę kolagenu w organizmie.
Dodatkowo wyniki badań przeprowadzonych z wykorzystaniem modelu inżynierii tkankowej wykazały zwiększoną zawartość kolagenu oraz poprawę właściwości mechanicznych w wyniku suplementacji wymienionych napojów. Przytoczone badanie sugeruje, że dodatek żelatyny przy podobnym programie ćwiczeń poprawia syntezę kolagenu, może mieć znaczenie w prewencji urazów, a także wspomaga proces rekonwalescencji tkanek miękkich.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Shaw G. et al., Vitamin C – enriched gelatin supplementation before intermittent activity augments collagen synthesis, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2017, 10(5), 136–143.
Sionkowska A., Biopolimery, repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/3016/Biopolimery-ISDMP-END%201.pdf?sequence=1 (22.01.2018).
Gauza M., Kubisz L., Przybylski J., Właściwości preparatów kolagenowych ze skór ryb pozyskiwanych metodą kwaśnej hydratacji, „Nowiny Lekarskie” 2010, 79(3), 157–162.
Kaczyński K., Ignaciuk A., Kolagen i jego rola w organizmie człowieka, „Food Forum” 2017, 4(20), 69–73.
Kolagen – strażnik zdrowia i młodości, doz.pl/czytelnia/a1207-Kolagen_8211_straznik_zdrowia_i_mlodosci (22.01.2018).
Pomorski B., Żelatyna w diecie sportowca. Co nowego?, dietetykasportowa.pl/zelatyna-w-diecie-sportowca-co-nowego/ (22.11.2018).