Warzywa krzyżowe w niedoczynności tarczycy. Czy rzeczywiście należy ich unikać
Schorzenia tarczycy stanowią istotny i dość częsty problem XXI wieku. Do najpowszechniejszych zaburzeń funkcjonowania tego narządu należy niedoczynność. Wzrasta świadomość społeczeństwa dotycząca roli żywienia w leczeniu tej choroby, a odpowiednia dieta stanowi jego integralną część. W schorzeniach tarczycy, zwłaszcza w przypadku niedoczynności, pojawia się obawa przed spożywaniem warzyw krzyżowych, które mają mieć negatywny wpływ na zdrowie i efekty terapii. Czy te obawy są słuszne i konieczne jest całkowite wykluczenie warzyw krzyżowych z diety?
SPIS TREŚCI:
1. Niedoczynność tarczycy jako istotny problem zdrowotny
3. Znaczenie jodu w niedoczynności tarczycy
4. Antyodżywczy wpływ goitrogenów na funkcjonowanie tarczycy
5. Jak ograniczyć zawartość goitrogenów w posiłkach
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Niedoczynność tarczycy jako istotny problem zdrowotny
Niedoczynność tarczycy należy do częstych schorzeń endokrynologicznych występujących u ok. 4–10% populacji na świecie, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku. Choroba ta zdecydowanie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Niedoczynność tarczycy jest wynikiem niskiego stężenia hormonów produkowanych przez tarczycę bądź ich nieprawidłowego funkcjonowania w organizmie (H. Stolińska, D. Wolańska 2012).
Można wyróżnić wiele czynników odpowiedzialnych za rozwój niedoczynności tarczycy m.in. stany zapalne tego gruczołu (w tym choroba Hashimoto), częściowe lub całkowite usunięcie tarczycy, uszkodzenie gruczołu tarczowego w wyniku radioterapii związanej z chorobą nowotworową czy niedobór jodu w diecie, który jest konieczny do syntezy hormonów tarczycy.
Brak odpowiedniego leczenia prowadzi do szeregu zaburzeń, np. wypadania włosów, ospałości, zaburzenia miesiączkowania, obrzęków, spowolnienia przemiany materii i tym samym zwiększenia masy ciała. Oprócz farmakologii konieczne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania dietetycznego, które stanowi istotną część terapii.
2. Warzywa krzyżowe w diecie
Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być oparta na zasadach zdrowego żywienia, a więc powinna dostarczać do organizmu niezbędnych makro- i mikroskładników w odpowiednich ilościach. Właściwie zbilansowany i urozmaicony jadłospis to ważny element usprawniający farmakoterapię i co najważniejsze – wspomagający prawidłową pracę gruczołu tarczowego.
W kwestii żywienia na uwagę zasługują warzywa krzyżowe (wolotwórcze), zawierające substancje goitrogenne. Goitrogeny to związki, które mogą wiązać się z jodem, przez co uniemożliwiają prawidłową syntezę hormonów tarczycy. Do niekorzystnych skutków działania goitrogenów związanego z niedoborem jodu należą przerost gruczołu tarczowego (powstawanie tzw. wola), a także rozwój niedoczynności tarczycy.
W jakich produktach możemy znaleźć substancje goitrogenne? Największą ich kumulację notuje się w soi oraz roślinach kapustnych takich jak kalafior, kapusta, brokuły, brukselka, kalarepa i jarmuż. Antyodżywcze działanie goitogenów można zauważyć w sytuacji, gdy osoby z niedostateczną ilością jodu w organizmie spożywają produkty bogate w te związki w nadmiernych ilościach. Natomiast jeśli udział produktów obfitujących w substancje goitrogenne będzie umiarkowany, nie jest konieczne całkowite rezygnowanie z ich konsumpcji.
3. Znaczenie jodu w niedoczynności tarczycy
Aby gruczoł tarczowy mógł prawidłowo pracować, konieczna jest podaż kilku istotnych składników odżywczych. Jednym z nich jest jod, który należy do składników mineralnych niezbędnych do produkcji hormonów tarczycy. Ważne jest dostarczanie tego mikroelementu do organizmu z codzienną dietą. Wśród najlepszych źródeł jodu można wymienić przede wszystkim ryby (zwłaszcza dorsz i halibut) oraz skorupiaki morskie. W innych produktach takich jak warzywa, owoce, produkty zbożowe i mleczne również znajdziemy pewnie ilości jodu, jednak są one mniejsze.
Należy także wspomnieć, że w wielu krajach, w tym również w Polsce, dostępna jest sól jodowana, dzięki której możemy zwiększyć udział jodu w diecie. Pamiętajmy jednak, aby nie przekraczać jej dziennego zalecanego spożycia (do 5 g). Źródłem jodu może być także woda mineralna, jednak warto wcześniej sprawdzić na etykiecie dokładną deklarowaną przez producenta ilość tego pierwiastka.
4. Antyodżywczy wpływ goitrogenów na funkcjonowanie tarczycy
Glukozynolany to związki zaliczane do goitrogenów. Spożywane w zbyt dużych ilościach mogą wykazywać działanie wolotwórcze i mutagenne. Udział w diecie większych ilości warzyw kapustnych może prowadzić do spadku aktywności sekrecyjnej tarczycy i hamować syntezę tyroksyny. W efekcie dochodzi do obniżenia poziomu hormonów T3 (trijodotyroniny) oraz T4 (tetrajodotyroniny). Następnie dochodzi do zwiększenia aktywności przysadki mózgowej, co z kolei prowadzi do powstawania tzw. wola tarczycowego.
W celu zminimalizowania zagrożenia konieczne jest zastosowanie właściwej mieszanej diety. Dlatego też osoby cierpiące z powodu niedoboru jodu wraz z towarzyszącą niedoczynnością tarczycy powinny zmniejszyć udział warzyw kapustnych w swoim menu. Działanie takie ma istotne znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy poziom hormonów jest nieustabilizowany. W tym przypadku produkty o działaniu wolotwórczym mogą blokować prawidłowe przyswajanie jodu z żywności.
Jeśli natomiast udział warzyw krzyżowych w diecie jest umiarkowany u osób cierpiących na niedoczynność tarczycy, nie powinno mieć to niekorzystnego wpływu na funkcjonowanie tego narządu. Wtedy też wykluczenie ich z diety nie jest konieczne. Należy jednak pamiętać o przyjmowaniu odpowiedniej dawki hormonów w postaci leku.
Warzywa kapustne, określane jako warzywa krzyżowe, spożywane w umiarkowanej ilości są źródłem witamin oraz składników mineralnych wykazujących wiele cennych dla zdrowia właściwości leczniczych. Charakteryzują się wysoką wartością odżywczą i dużą aktywnością przeciwutleniającą, co ma istotne znaczenie w profilaktyce nowotworów.
5. Jak ograniczyć zawartość goitrogenów w posiłkach
Podczas przygotowywania posiłków, w skład których wchodzą produkty zawierające goitrogeny, należy pamiętać o kilku ważnych zasadach, dzięki którym można w znacznym stopniu obniżyć zawartość antyodżywczych związków w daniu.
Przede wszystkim nie powinno się spożywać warzyw krzyżowych na surowo. W celu zmniejszenia udziału goitrogenów w żywności trzeba zastosować odpowiednią obróbkę termiczną. Warzywa najlepiej gotować w dużej ilości wody oraz bez przykrycia. Gotowanie warzyw pozwala wykluczyć ok. 30% substancji antyodżywczych. Istnieją także inne metody zmniejszenia ilości goitrogenów: siekanie, rozdrabnianie, gryzienie, żucie, procesy fermentacji czy mrożenie (produkty wcześniej zamrożone zawierają mniej goitrogenów).
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Cieślik E., Cieślik I., Borowski M., Charakterystyka właściwości prozdrowotnych glukozynolanów, „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 2017, 588, 3–14.
Krochmal-Marczak B. et al., Wartość odżywcza i prozdrowotna wybranych warzyw z rodzaju kapusta (Brassica L.), „Herbalism” 2017, 1(3), 80–91.
Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P., Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2017, 8(4), 155–160.
Sharma R., Bharti S., Kumar K.H., Diet and thyroid – myths and facts, „Journal of Medical Nutrition and Nutraceuticals” 2014, 3(2), 60–65.
Stolińska H., Wolańska D., Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy, „Żywienie Człowieka i Metabolizm” 2012, 39(3), 221–231.
Szwejda-Grzybowska J., Antykancerogenne składniki warzyw kapustnych i ich znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2011, 44(4), 1039–1046.
Tuchendler P., Zdrojewicz Z., Dieta w chorobach tarczycy, „Medycyna Rodzinna” 2017, 20(4), 299–303.
Warzywa krzyżowe w niedoczynności tarczycy – czy powinniśmy się ich obawiać?, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/warzywa-krzyzowe-w-niedoczynnosc-tarczycy-czy-powinnismy-sie-ich-obawiac/ (6.07.2021).
Zakrzewska E., Zegan M., Michota-Katulska E., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2015, 48(2), 117–127.
