Światowy Dzień Wegetarian. Czy dieta wegetariańska jest zdrowa
Światowy Dzień Wegetarian jest obchodzony 11 stycznia. Jak wynika z najnowszych danych, blisko 21% Polaków rezygnuje ze spożycia mięsa. Jednak czy ta dieta ma korzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu i wszyscy mogą ją stosować?
SPIS TREŚCI:
1. Dieta wegetariańska – czy nadal jest modna
2. Czy dieta wegetariańska jest zdrowa
3. Czy wszyscy mogą stosować dietę wegetariańską
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Dieta wegetariańska – czy nadal jest modna
Osoby na diecie wegetariańskiej nie spożywają mięsa, ryb oraz owoców morza. Bardzo często ograniczają także podaż pozostałych produktów pochodzenia zwierzęcego. Nie eliminują ich jednak całkowicie, tak jak robią to weganie.
Obecnie coraz więcej osób rezygnuje ze spożycia mięsa. Dawniej była to modna dieta stosowana głównie przez osoby młode. Jak wynika z raportu z 2021 r., najliczniejszą grupą na diecie bezmięsnej są nadal osoby młode. Wegetarianie w wieku 18–25 lat stanowili powyżej 70% wszystkich ankietowanych. Osoby starsze rzadziej decydują się na zmianę swoich nawyków żywieniowych. Ponadto to kobiety są zdecydowanie bardziej skłonne do wyeliminowania mięsa.
Powodem przejścia na taką dietę mogą być względy religijne, etyczne czy zdrowotne. Odmian wegetarianizmu jest wiele, np. laktoowowegetarianizm, owowegetarianizm, frutarianizm czy witarianizm. Każda z nich polega na rezygnacji z mięsa, ale także innych produktów spożywczych. Dla przykładu – laktowegetarianie nie spożywają również jaj, natomiast owowegetarianie ze wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego spożywają wyłącznie jaja.
2. Czy dieta wegetariańska jest zdrowa
Prawidłowo zbilansowana dieta wegetariańska dostarcza organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Może mieć także korzystny wpływ na profilaktykę oraz leczenie niektórych chorób.
W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosła liczba osób zmagających się z cukrzycą typu 2. Jest to choroba dietozależna – sposób żywienia odgrywa dużą rolę w jej powstawaniu. Badania naukowe sugerują, że diety roślinne mają korzystne działanie zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu cukrzycy typu 2. W jednej z prac zwrócono szczególną uwagę na pozytywny wpływ diety wegańskiej na wyniki poziomu glukozy na czczo u osób z zaburzoną gospodarką węglowodanową. Podkreślono, że pozostałe odmiany wegetarianizmu także dają efekt terapeutyczny (M.D. Olfert, R.A. Wattick 2018).
W innej pracy zauważono, że im większe było ograniczenie produktów pochodzenia zwierzęcego w diecie, tym bardziej malało ryzyko insulinooporności oraz stanu przedcukrzycowego (Ch.Z. Zuurmond i wsp. 2018).
Rezygnacja z mięsa może także wpłynąć pozytywnie na parametry profilu lipidowego. Jest to szczególnie korzystne dla osób zmagających się z chorobami układu krążenia. W jednym z badań zauważono, że u osób stosujących dietę wegetariańską przez 4 tygodnie doszło do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji LDL we krwi. Ponadto zaobserwowano spadek masy ciała u badanych (D. Djekic i wsp. 2020).
W innej z prac wykazano, że osoby zmagające się z chorobą wieńcową i stosujące dietę roślinną wraz z leczeniem charakteryzują się niższym poziomem białka C-reaktywnego. Jego wysokie stężenie świadczy o stanie zapalnym toczącym się w organizmie (B. Shah i wsp. 2018). Ponadto stosowanie diety bezmięsnej może wiązać się z niższym ryzykiem choroby niedokrwiennej serca (M. Dinu i wsp. 2017).
Wyeliminowanie mięsa z jadłospisu zmniejsza zachorowalność na choroby nowotworowe. Do takich wniosków doszli autorzy jednej z metaanaliz. Wyjaśnili oni na podstawie 86 badań związek między dietą wegetariańską a zachorowalnością i śmiertelnością z powodu nowotworów. Wykazali korzystne działanie diety wegetariańskiej w kontekście zachorowalności na raka (−8%). Szczególnie podkreślono rolę tego modelu żywienia w profilaktyce raka jelita, odbytnicy, piersi oraz prostaty (M. Dinu i wsp. 2017).
Jakość życia odnosi się do sfer fizycznej, psychicznej oraz społecznej. Stosowanie diety wegetariańskiej może wpływać na każdą z nich.
Zmniejszona zachorowalność na choroby dietozależne i poprawa wyników badań może przynieść korzyści w sferze fizycznej pacjenta.
Powodów rezygnacji ze spożycia mięsa może być wiele, lecz najczęściej są to względy etyczne lub religijne. Sam fakt przejścia na taką dietę może wywołać pozytywne emocje i korzystnie wpłynąć na psychikę pacjenta. Jest to też wyraz empatii wobec zwierząt. Zauważono także, że wybór diety roślinnej może pozytywnie wpłynąć na relacje społeczne. Dochodzi wtedy do wzmocnienia więzi społecznych, a tym samym poprawy jakości życia. Autorzy podkreślają jednak, że należy przeprowadzić większą liczbę badań, aby sprawdzić, jak silny jest związek między sferami życia a wegetarianizmem (S.M. Hargreaves i wsp. 2021).
Stosowanie diety bezmięsnej może wiązać się także z pewnymi konsekwencjami, dotyczą one zdrowia jamy ustnej. Analiza 18 badań wykazała, że osoby na diecie wegetariańskiej są w grupie zwiększonego ryzyka erozji zębów. Liczba badań w tym zakresie jest mocno ograniczona, jednak mimo to autorzy podkreślają, że rezygnacja z mięsa może wiązać się z trwałym uszkodzeniem zębów (K.P.J. Smits, S. Listl, M. Jevdjevic 2020).
3. Czy wszyscy mogą stosować dietę wegetariańską
Odpowiednio skomponowana dieta wegetariańska nie wiąże się z ryzykiem niedoborów pokarmowych. Mogą stosować ją osoby dorosłe, młodzież, dzieci, a nawet kobiety w ciąży. Należy jednak pamiętać, że jadłospis musi być odpowiednio zbilansowany.
W jednym z przeglądów naukowych skupiono się na tym, jak dieta wegetariańska wpływa na zdrowie kobiety w ciąży i jej potomstwa. Autorzy podkreślili, że odpowiednio zaplanowana dieta, która jest bogata w błonnik pokarmowy, może mieć pozytywny wpływ na wyniki badań krwi ciężarnych. Zbyt niska podaż ważnych związków, takich jak wapń, DHA, witamina B12, wiąże się z ryzykiem zaburzeń neurologicznych u dziecka i powstaniem wad płodu.
Stan odżywienia matki jest niezwykle ważny dla prawidłowego przebiegu ciąży i późniejszego rozwoju dziecka, dlatego każdą dietę należy stosować rozsądnie. Zbilansowane menu roślinne jest bezpieczne dla zdrowia matki i dziecka (G. Sebastiani i wsp. 2019).
Zgodnie ze Stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci stosowanie diety wegetariańskiej oraz którejś z jej odmian u niemowląt i małych dzieci wymaga odpowiedniej wiedzy i suplementacji. Podkreśla się ryzyko niedoborów pokarmowych, jakie niesie za sobą stosowanie tych modeli żywienia. Szczególną uwagę zwrócono na weganizm, jednak komitet ds. Żywienia ESPGHAN zezwala na stosowanie tego rodzaju diety wegetariańskiej pod warunkiem ciągłego nadzoru dietetyka i stosowania prawidłowo dobranej suplementacji. Ponadto rodzice dziecka muszą zostać poinformowani o konsekwencjach stosowania diet roślinnych (H. Szajewska i wsp. 2021).
4. Podsumowanie
Z roku na rok liczba osób stosujących diety roślinne wzrasta. Wyniki wielu badań potwierdzają ich pozytywne działanie w profilaktyce i leczeniu niektórych chorób. Jednak tego typu model żywienia musi być odpowiednio stosowany, aby nie dopuścić do wystąpienia niedoborów pokarmowych. Szczególne znaczenie ma to w żywieniu kobiet ciężarnych, niemowląt i małych dzieci.
Bibliografia
Chen Z. et al., Plant versus animal based diets and insulin resistance, prediabetes and type 2 diabetes: the Rotterdam Study, „European Journal of Epidemiology” 2018, 33(9), 883–893.
Dinu M. at al., Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: A systematic review with meta-analysis of observational studies, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition” 2017, 57(17), 3640–3649.
Djekic D. et al., Effects of a Vegetarian Diet on Cardiometabolic Risk Factors, Gut Microbiota, and Plasma Metabolome in Subjects With Ischemic Heart Disease: A Randomized, Crossover Study, „Journal of the American Heart Association” 2020, 9(18), 1–17.
Hargreaves S.M. et al., Vegetarian Diet: An Overview through the Perspective of Quality of Life Domains, „International Journal of Environmental Research and Public Health” 2021, 18(8), 406.
Ranking najbardziej wegetariańskich miast w Polsce – Wegetarianie i mięsożercy pod lupą! [RAPORT] 2021, maczfit.pl/blog/wegetarianski-ranking-miast (10.01.2022).
Olfert M.D., Wattick R.A., Vegetarian Diets and the Risk of Diabetes, „Current Diabetes Reports” 2018, 18(11), 101.
Sebastiani G. et al., The Effects of Vegetarian and Vegan Diet during Pregnancy on the Health of Mothers and Offspring, „Nutrients” 2019, 11(3), 557.
Shah B. et al., Anti-Inflammatory Effects of a Vegan Diet Versus the American Heart Association-Recommended Diet in Coronary Artery Disease Trial, „Journal of the American Heart Association” 2018, 7(23).
Smits K.P.J., Listl S., Jevdjevic M., Vegetarian diet and its possible influence on dental health: A systematic literature review, „Community Dent Oral Epidemiol” 2020, 48(1), 7–13.
Szajewska H. et al., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, „Pediatria” 2021, 11, 321–338.
