Owoc dzikiej róży – bomba witaminowa
Róże to nie tylko przepiękne kwiaty, ale też grupa roślin o wielu właściwościach prozdrowotnych. Dzika róża występuje powszechnie przy drogach, na obrzeżach lasów czy w pobliżu domostw. W Polsce jest jednym z najczęściej występujących gatunków rośliny, co sprawia, że zarówno owoce, jak i płatki można zbierać samemu. Bogaty skład, a zwłaszcza wysoka zawartość witaminy C oraz flawonoidów, sprawia, że dzika róża ma szerokie zastosowanie w lecznictwie oraz kosmetyce. Jej owoce wykorzystywane są także w przemyśle spożywczym jako składnik deserów, ciast, syropów czy herbat.
SPIS TREŚCI:
1. Dzika róża – charakterystyka
2. Dzika róża – wartości odżywcze
3. Właściwości prozdrowotne owoców dzikiej róży
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Dzika róża – charakterystyka
Dzika róża (łac. Rosa canina) to kolczasty krzew z rodziny różowatych. Jest gatunkiem zbiorowym i obejmuje wiele podgatunków nieznacznie różniących się od siebie. Może osiągnąć nawet do 3 m wysokości. Ma łukowo wygięte gałązki z ostrymi, wygiętymi w dół kolcami i ostro ząbkowanymi liśćmi. Kwiaty pięknie pachną, są duże, zabarwione na biało, różowo lub czerwono. Kwitną od maja do lipca. Odmiany różnią się kształtem i kolorem owoców. Dzika róża rośnie prawie w całej Europie i Azji, ale też w Afryce Północnej, najczęściej w miejscach nasłonecznionych. Niekiedy nazywana jest również psią różą, gdyż próbowano ją wykorzystywać do leczenia wścieklizny. Jej inna nazwa ludowa to szypszyna.
W celach leczniczych używa się głównie owoców dzikiej róży, które najlepiej zbierać od sierpnia do października. Krzewów najlepiej szukać z dala od miejskich zanieczyszczeń. Warto pamiętać, że owoce przejrzałe i zbierane po przymrozkach będą miały mniej witaminy C. Suszenie owoców powinno odbywać się dwuetapowo – najpierw suszy się je szybko w temperaturze 50–60°C, a następnie obniża się temperaturę do 40–50°C. Taka procedura zmniejsza starty kwasu askorbinowego. Owoce suszone zbyt długo, w zbyt wysokiej temperaturze mają niską lub śladową zawartość witaminy C. Świeże mogą być wykorzystywane do robienia dżemów i soków, zaś suszone do naparów, nalewek czy herbatek. Obie formy natomiast nadają się do produkcji wina. Dziką różę można również spożywać jako suplement – w postaci kapsułek, tabletek czy proszku.
Napar z rośliny można przyrządzić w domu poprzez zalanie 2–3 łyżeczek suszonych owoców jedną szklanką gorącej wody i parzenie przez ok. 10 minut. Najczęściej zaleca się wypijać napar 2–3 razy dziennie, można go dosłodzić miodem.
Owoce dzikiej róży są bezpieczne do spożycia dla dzieci, kobiet w ciąży czy karmiących piersią oraz dla seniorów. Nie są jednak polecane osobom po zawale, udarze czy zakrzepicy ze względu na zawartość rugosyny E, która zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepu krwi.
2. Dzika róża – wartości odżywcze
Owoc dzikiej róży to bogactwo witaminy C – zawiera jej ok. 30–40 razy więcej niż owoce cytrusowe i 10 razy więcej niż czarna porzeczka. W 100 g owoców znajduje się aż 1250 mg witaminy C, a już 3 owoce dzikiej róży pokrywają dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę u dorosłego człowieka. Najwięcej kwasu askorbinowego znajduje się w świeżych owocach, ale również te odpowiednio suszone są jej dobrym źródłem. Ten niewielki owoc to bomba witaminowa – jest także źródłem witamin A, E i K oraz tych z grupy B. Ponadto zawiera karotenoidy (likopen i luteinę) oraz polifenole (garbniki, antocyjany czy flawonoidy), a także kwasy fenolowe, w tym kwas elagowy o działaniu przeciwnowotworowym. Dodatkowo dzika róża jest źródłem cukrów, składników mineralnych, kwasów organicznych i olejku eterycznego.
3. Właściwości prozdrowotne owoców dzikiej róży
Rożne odmiany tej rośliny od wielu lat obecne są w kulturze, literaturze czy malarstwie, ale też lecznictwie. Cenione były już w starożytności. W mitologii egipskiej poświęcono je bogini płodności Izydzie, z kolei w Grecji róża jest symbolem Afrodyty. Lekarze greccy bardziej cenili róże dziko rosnące niż te hodowane w ogródkach. Roślinę wykorzystywano do produkcji olejków, perfum, konfitur i lekarstw. W czasie II wojny światowej, dzięki dużej zawartości witaminy C, zwalczano nią szkorbut (chorobę wielonarządową wywołaną niedoborem kwasu askorbinowego). Zgodnie z ludową tradycją surowcem lekarskim są dojrzałe owoce.
Owoce dzikiej róży działają ogólnie wzmacniająco, odżywczo i przeciwzapalnie. Wyciągi z rośliny mają poprawiać samopoczucie i pomagać w stanach ogólnego zmęczenia i stresu, a także wzmacniać mechanizmy obronne organizmu przed infekcjami. Duża zwartość witaminy C poprawia wchłanianie żelaza. Dzięki obecności związków o działaniu przeciwutleniającym dzika róża może wspomagać leczenie chorób nowotworowych. Ekstrakt z owoców jest pomocny w zapobieganiu tworzeniu się kamieni nerkowych – działanie to polega na obniżaniu zawartości wapnia w nerkach i moczu, zmniejszaniu wielkości i ilości kamieni szczawianowych oraz zwiększaniu wydalania cytrynianów.
Wykazuje też właściwości moczopędne i rozkurczowe, a także przeciwzapalne, dzięki czemu suplementacja może być korzystna w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów i chorobie zwyrodnieniowej stawów. Dodatkowo dzika róża pomaga w regeneracji chrząstki stawowej oraz działa przeciwbólowo. Wyciąg z rośliny ma też właściwości przeciwbiegunkowe, co wynika z obecności m.in. saponin i flawonoidów.
Owoce są składnikiem wielu mieszanek ziołowych, m.in. witaminowych, napotnych czy wzmacniających serce. Wytwarza się z nich również olej różany bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminę C, karotenoidy i sole mineralne. Olej wykorzystuje się do leczenia stanów zapalnych skóry, trudno gojących się ran czy oparzeń. Ponadto bywa dodatkiem do kosmetyków – pielęgnuje zniszczone włosy oraz regeneruje skórę i hamuje procesy jej starzenia się. W przemyśle kosmetycznym wykorzystywane są również płatki róży. Olejek z płatków ma działanie wygładzające i nawilżające, natomiast hydrolat różany łagodzi podrażnienia skóry i stany zapalne.
Bibliografia
Cendrowski A., Kalisz S., Mitek M., Właściwości i zastosowanie owoców róży w przetwórstwie spożywczym, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 2012, 4(83), 24–31.
Kaszuba M., Viapiana A., Wesołowski M., Dzika róża (Rosa canina L.) jako źródło witamin i przeciwutleniaczy w diecie człowieka, „Farmacja Polska” 2019, 75(2), 97–102.
Lebida J., Dzika róża, dietetycy.org.pl/dzika-roza/ (20.06.2023).
Szkaradek K., Dzika róża – właściwości i zastosowanie, gemini.pl/poradnik/zdrowie/dzika-roza-panaceum-czy-zwyczajna-roslina-ozdobna/ (20.06.2023).