Kostka rosołowa pod lupą – czy istnieją lepsze zamienniki
W codziennym pośpiechu i natłoku obowiązków wiele osób sięga się po kulinarne ułatwienia, które pozwalają zaoszczędzić czas i wysiłek. Kostka rosołowa ze względu na intensywny smak i łatwość użycia jest traktowana w wielu domach jako niezastąpiony produkt podczas gotowania. Jej skład i właściwości odżywcze od dawna budzą jednak kontrowersje wśród dietetyków i świadomych konsumentów. Warto bliżej przyjrzeć się, co naprawdę kryje się w kostce rosołowej, aby lepiej zrozumieć jej wpływ na zdrowie i znaleźć potencjalne, bardziej naturalne alternatywy.
SPIS TREŚCI:
1. Kostka rosołowa – czym jest
4. Czy istnieją lepsze zamienniki
5. Koncentrat warzywny – domowa alternatywa
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Kostka rosołowa – czym jest
Kostka rosołowa to popularny produkt kulinarny o skoncentrowanym smaku, powszechnie wykorzystywany jako baza do zup, sosów, gulaszów i innych potraw wymagających wyrazistego bulionu. Powstaje poprzez sprasowanie mieszanki składników takich jak sól, tłuszcze, aromaty, suszone warzywa, przyprawy oraz substancje wzmacniające smak. Jej głównym zadaniem jest ułatwienie i przyspieszenie przygotowywania dań bez konieczności gotowania tradycyjnego wywaru mięsnego lub warzywnego.
Na rynku dostępna jest szeroka gama kostek rosołowych, które różnią się składem i profilem smakowym. Do najczęściej wybieranych należą drobiowe, wołowe, warzywne, grzybowe oraz ekologiczne – często o uproszczonym składzie i bez syntetycznych dodatków.
Ze względu na wygodę stosowania, długi termin przydatności oraz łatwość przygotowania kostki rosołowe cieszą się dużą popularnością zarówno w gospodarstwach domowych, jak i gastronomii. Po rozpuszczeniu w gorącej wodzie tworzą aromatyczny bulion, który stanowi uniwersalną bazę wielu dań.
2. Skład kostki rosołowej
To produkt wysokoprzetworzony, którego skład opiera się na kilku głównych grupach składników. Choć proporcje mogą się różnić w zależności od producenta i rodzaju kostki, podstawowe komponenty pozostają zbliżone.
Sól
Głównym składnikiem większości kostek rosołowych jest sól kuchenna, która odgrywa rolę zarówno nośnika smaku, jak i naturalnego konserwantu. Jej zawartość może sięgać nawet 40–60% masy całkowitej jednej kostki.
Z klinicznego punktu widzenia nadmierne spożycie soli jest powiązane z ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego, chorób sercowo-naczyniowych, a także może prowadzić do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej (A. Brand i wsp. 2022).
Tłuszcze
Drugim istotnym składnikiem kostki rosołowej są tłuszcze, które odpowiadają za jej konsystencję, trwałość i pełnię smaku po rozpuszczeniu w gorącej wodzie. Producenci najczęściej wykorzystują tłuszcze roślinne, zwłaszcza tłuszcz palmowy, który jest odporny na wysoką temperaturę i tani w produkcji. W niektórych wariantach spotyka się również tłuszcze zwierzęce, np. z kurczaka czy wołowiny.
Z dietetycznego punktu widzenia istotne jest, czy tłuszcze zostały utwardzone. Częściowo uwodornione tłuszcze mogą zawierać kwasy tłuszczowe trans, które wykazują silne działanie prozapalne i mogą negatywnie wpływać na profil lipidowy krwi (A.B. Oteng, S. Kersten 2020).
Wzmacniacze smaku
Charakterystyczny, intensywny smak kostki rosołowej nie wynika z naturalnych wywarów, lecz z dodatku wzmacniaczy smaku, jak glutaminian sodu (E621), inozynian disodowy (E631) i guanylan disodowy (E627). Związki te występują naturalnie w niektórych produktach spożywczych, jednak w kostkach są stosowane syntetycznie w celu wzmocnienia tzw. smaku umami. Choć badania nie potwierdziły jednoznacznie ich szkodliwości w umiarkowanych ilościach, istnieją doniesienia o tzw. syndromie chińskiej restauracji – zespole objawów takich jak bóle głowy, kołatanie serca czy nudności po spożyciu dużych dawek glutaminianu.
Aromaty
W skład kostek rosołowych wchodzą także substancje aromatyzujące, których zadaniem jest imitowanie zapachu gotowanego wywaru. Producenci najczęściej używają mieszaniny aromatów naturalnych i sztucznych, przy czym konkretna ich zawartość i pochodzenie rzadko są precyzyjnie wskazywane na etykiecie.
Suszone warzywa i zioła
Choć obecność suszonych warzyw i ziół sugeruje naturalność produktu, ich ilość w kostce rosołowej jest zazwyczaj śladowa. Najczęściej stosuje się suszoną marchew, cebulę, por, pietruszkę czy seler. Są one dodawane głównie w celach marketingowych, aby produkt wyglądał na bardziej wartościowy pod względem odżywczym.
Barwniki i substancje dodatkowe
W celu nadania kostce atrakcyjnego koloru często stosuje się barwniki spożywcze, takie jak karmel amoniakalny (E150c), papryka w proszku lub kurkumina. Ponadto w składzie mogą znajdować się stabilizatory, skrobia modyfikowana lub regulatory kwasowości, które wpływają na trwałość i rozpuszczalność produktu.
3. Kostki rosołowe a zdrowie
Kostka rosołowa to produkt, który nie należy do najbardziej odżywczych elementów diety, jednak u wielu osób może okazjonalnie pojawiać się w jadłospisie bez większego wpływu na zdrowie. Zawiera sporo soli i dodatków, dlatego jej regularne stosowanie nie jest zalecane.
Są jednak grupy, które powinny całkowicie z niej zrezygnować. Dotyczy to przede wszystkim osób z nadciśnieniem, chorobami serca oraz przewlekłymi schorzeniami nerek. U nich nadmiar sodu może znacząco pogorszyć stan zdrowia. Kostki rosołowe nie są również odpowiednie dla dzieci, zwłaszcza najmłodszych, których organizmy są bardziej wrażliwe na sztuczne dodatki i sól. Choć sporadyczne użycie kostki nie musi być powodem do niepokoju, osoby z wymienionych grup powinny sięgać po naturalne, domowe alternatywy.
4. Czy istnieją lepsze zamienniki
Na rynku istnieją produkty, które można uznać za bardziej wartościowe alternatywy dla tradycyjnych kostek rosołowych, jednak nawet one nie są całkowicie pozbawione wad. Kluczowe jest dokładne czytanie etykiet i świadomy wybór.
Bardziej wartościowe zamienniki kostek rosołowych to najczęściej produkty:
– bez dodatku glutaminianu sodu i innych wzmacniaczy smaku,
– z ograniczoną zawartością soli lub z jej zamiennikami (np. chlorek potasu),
– na bazie składników ekologicznych lub z certyfikatem BIO,
– bez tłuszczów utwardzonych, z użyciem tłuszczów nienasyconych,
– z większą ilością suszonych warzyw i ziół,
– wegetariańskie lub wegańskie,
– z prostszym, krótszym składem.
W porównaniu z klasycznymi kostkami te alternatywy mają często mniej składników i są mniej przetworzone. Jednak nadal pozostają produktem gotowym, który, mimo że wygodny w stosowaniu, nie dorównuje pod względem wartości odżywczej domowemu bulionowi warzywnemu lub mięsnemu, przygotowanemu z pełnowartościowych składników.
5. Koncentrat warzywny – domowa alternatywa
Domowy koncentrat bulionu warzywnego to doskonała alternatywa dla sklepowych kostek – bez konserwantów, wypełniaczy i zbędnych dodatków. Jest intensywny w smaku, bardzo wydajny i wszechstronny – wystarczy łyżka, by wzbogacić smak zupy, sosu czy gulaszu.
Składniki:
– 1 kg warzyw (np. marchew, pietruszka, seler, por, cebula),
– 2–3 ząbki czosnku,
– 100 g soli morskiej,
– łyżka suszonego tymianku,
– łyżka suszonego majeranku,
– pęczek natki pietruszki,
– 2–3 liście laurowe,
– 4–5 ziaren ziela angielskiego,
– 1– 2 łyżki oliwy,
– łyżka cukru (opcjonalnie, by zrównoważyć smak).
Sposób przygotowania
1. Warzywa umyć, obrać i pokroić na mniejsze kawałki.
2. W dużym garnku rozgrzać oliwę, dodać warzywa, przeciśnięty przez praskę czosnek i przyprawy. Smażyć przez kilka minut, aż lekko się zarumienią i uwolnią aromat.
3. Zalać wodą (tylko tyle, by przykryć warzywa) i gotować na średnim ogniu przez ok. 30 minut, aż warzywa będą miękkie.
4. Zmiksować całość na gładką masę przy użyciu blendera.
5. Dodać sól i opcjonalnie cukier, a następnie gotować przez kolejne 30 minut, aż masa zgęstnieje i zredukuje swoją objętość.
6. Przełożyć gorący koncentrat do wyparzonych słoików lub pojemników. Przechowywać w lodówce do kilku tygodni albo zamrozić w porcjach.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Brand A. et al., Replacing salt with low-sodium salt substitutes (LSSS) for cardiovascular health in adults, children and pregnant women, „Cochrane Database Systematic Reviews” 2022, 8(8), CD015207.
Oteng A.B., Kersten S., Mechanisms of Action of trans Fatty Acids, „Advances in Nutrition” 2020, 11(3), 697–708.
