Jak przechowywać żywność, aby przedłużyć jej trwałość
Odpowiednie warunki do przechowywania żywności mogą znacząco oddziaływać na jej trwałość. Prawidłowe rozmieszczenie produktów w lodówce ma bardzo duże znaczenie dla utrzymania świeżości, a to z kolei ma wpływ na zdrowie człowieka. Warto zastosować się do tych kilku zasad.
SPIS TREŚCI:
1. Przechowywanie żywności a marnowanie jedzenia
2. Czynniki wpływające na świeżość żywności
3. Miejsca do przechowywania żywności
5. Pakowanie próżniowe żywności
Indywidualne planydietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Przechowywanie żywności a marnowanie jedzenia
Głównym celem przechowywania żywności jest zachowanie jej świeżości oraz jakości na jak najwyższym poziomie. Odpowiednio dobrane miejsce ochroni ją przed szkodliwymi czynnikami.
Ponadto prawidłowe warunki przechowywania pozwalają na ograniczenie marnowania żywności. Skala tego problemu jest ogromna. Szacuje się, że w Polsce ilość marnowanej żywności w ciągu roku wynosi blisko 9 mln ton, natomiast na świecie liczba ta sięga aż 1,3 mld (A. Marszałek 2018).
W jednym z badań zauważono, że najczęstszą przyczyną wyrzucania żywności jest jej zepsucie. Z kolei niewłaściwy sposób przechowywania spowodował, że co 4. badany mieszkający na wsi wyrzucał żywność. W mieście ten problem był nieco mniej widoczny, ponieważ dotyczył co 10. badanego (A. Puchała-Piotrowska, S. Stasiak 2019). Wśród produktów, które najczęściej wyrzucają Polacy, można wymienić pieczywo, mięso oraz owoce i warzywa (D. Kołożyn-Krajewska, B. Bliska 2019).
2. Czynniki wpływające na świeżość żywności
Temperatura ma ogromny wpływ na jakość żywności. Nieodpowiednio dobrana może prowadzić do rozwoju drobnoustrojów w produktach. Ponadto może wpłynąć na zmianę ich wyglądu, tekstury oraz konsystencji.
Światło słoneczne przy zbyt dużej intensywności uaktywnia w żywności enzymy, które przyspieszają proces dojrzewania. Może to znacznie skrócić okres świeżości produktu, co z kolei zwiększa ryzyko zepsucia. Ponadto wystawianie na działanie promieniowania słonecznego takich produktów jak tłuszcze, np. oliwa z oliwek lub olej rzepakowy, zwiększa prawdopodobieństwo ich zjełczenia.
Powietrze może wywierać zarówno korzystny, jak i negatywny wpływ na żywność. Stały dostęp do powietrza spowalnia proces psucia się żywności. W przypadku tłuszczów jednak dostęp powietrza nie ma już tak korzystnego działania. Może powodować jełczenie oraz utratę cennych związków.
Wilgotność także może działać zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Zbyt duża powoduje nadmierne nawilżenie produktu, natomiast zbyt niska sprzyja wysychaniu.
3. Miejsca do przechowywania żywności
Przy wyborze miejsca do przechowywania żywności należy mieć na uwadze indywidualne cechy danego produktu. Niektóre do zachowania świeżości i jakości wymagają odpowiedniej temperatury i wilgotności. Dobranie właściwego miejsca może przedłużyć trwałość żywności, ale także zapobiegnie zakażeniu drobnoustrojami.
Lodówka
W lodówce panuje zróżnicowana temperatura. Wszystko zależy od wysokości – im niższa półka, tym temperatura w lodówce niższa.
Na górnych półkach panuje średnia temperatura 8–10°C co sprawia, że są to idealne warunki do przechowywania takich produktów jak jogurty, kefiry, masło lub powidła oraz dżemy.
Między górną a dolną półką temperatura wynosi ok. 4–7°C. Tam powinny znaleźć się wędliny, sery twarogowe lub sery żółte. Ponadto jest to dobre miejsce do przechowywania gotowych dań, np. garnka z zupą.
Dolna półka jest miejscem, gdzie temperatura wynosi ok. 2°C. Należy tam przechowywać żywność, która łatwo może się popsuć, np. mięso lub ryby.
W szufladach wilgotność jest dużo wyższa niż na półkach, a temperatura wynosi ok. 10°C. Powinny być tam przechowywane warzywa oraz owoce.
Drzwi lodówki to miejsce na jajka, keczup, majonez oraz żywność w kartonach, np. sok oraz mleko. Temperatura wynosi 10–15°C.
Jeśli to możliwe, żywność znajdująca się w lodówce powinna być wcześniej umieszczona w odpowiednich opakowaniach. Stosowanie pojemników nie tylko przedłuży ich trwałość, ale także zapobiegnie rozprzestrzenianiu się zapachów. Szczególnie wtedy, gdy ilość produktów spożywczych w lodówce jest bardzo duża, a zapachy mogą przenikać. Stosowanie papieru, folii aluminiowej oraz szklanych lub ceramicznych opakowań będzie dobrym rozwiązaniem.
Zamrażarka
Mrożenie jest jedną z metod utrwalania żywności, która chroni przed działaniem drobnoustrojów, a tym samym przed psuciem żywności. Temperatura w zamrażarce wynosi ok. –20°C. Jednak nie wszystkie produkty mogą być poddane temu procesowi. Dotyczy to szczególnie jogurtów, kefirów, twarogów, jaj, majonezu oraz sosów. Niektóre owoce oraz warzywa także nie nadają się do mrożenia, np. pomidor, ogórek, cytryna. Mrożenie mogłoby doprowadzić do zmiany ich tekstury i smaku. Produkty, które można mrozić, to mięso, ryby, większość owoców oraz warzyw, pieczywo, grzyby lub kruche ciasta.
Ważne wskazówki
1. Nie należy mrozić żywności, na której występuje pleśń, ponieważ zamrażanie nie usunie drobnoustrojów!
2. Rozmrożonego produktu nie można ponownie mrozić! Może to doprowadzić do poważnego zakażenia żywności, a jej spożycie stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia człowieka.
Zacienione miejsce
Miejsca suche z ograniczonym dostępem słońca oraz niską wilgotnością są idealne do przechowywania takich produktów jak kasze, makarony, płatki, mąki, cukier czy przyprawy. Do zachowania świeżości nie wymagają niskich temperatur, dlatego szafki kuchenne są miejscem odpowiednim. Warto raz na jakiś czas sprawdzać ich datę przydatności do spożycia oraz kontrolować, czy w szafkach nie gromadzi się nadmiar kurzu i zabrudzeń.
4. Kiszenie i marynowanie
Kiszenie oraz marynowanie żywności to jedne ze sposobów przedłużenia jej trwałości. Kiszenie zachodzi przy udziale bakterii mlekowych. Żywność ulega fermentacji mlekowej, co prowadzi do obniżenia w niej zawartości cukru. Ponadto kiszone produkty charakteryzują się wysoką wartością odżywczą i wykazują wiele prozdrowotnych właściwości.
Do produktów, które idealnie sprawdzą się do tego procesu, zaliczyć można ogórki, kapustę, jabłka, gruszki, buraki, kalafior oraz dynię. Kisić można wiele produktów, lecz zaleca się wybierać te dojrzałe i świeże. Żywność poddana kiszeniu może być przechowywana nawet przez kilka miesięcy.
Marynowanie natomiast to proces, który polega na dodaniu do produktu odpowiednio przygotowanej marynaty. Najczęściej jej składniki to woda, ocet, sól oraz cukier. Zaleca się jednak ograniczać spożycie soli, dlatego warto zamienić ją na inne dodatki, np. liść laurowy, czosnek, koper lub ziele angielskie. Przyprawy nadadzą żywności wyrazisty smak, a ilość soli w diecie zostanie zredukowana. Zapobiegnie to negatywnym konsekwencjom nadmiernej podaży soli, do których można zaliczyć m.in. wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
Składnikiem marynaty może być także jeden z tłuszczów używanych w kuchni. Idealnie sprawdzi się oliwa z oliwek, która w połączeniu z ziołami nada żywności smak oraz aromat. Warzywa, które szczególnie nadają się do marynowania w ten sposób, to papryka, bakłażan lub szparagi. Ponadto można marynować wiele owoców, warzyw, ale także mięso oraz ryby. Tak samo jak w przypadku kiszenia ta metoda pozwala na przechowywanie żywności nawet do kilku miesięcy bez obaw o jej zepsucie.
Spośród dwóch wyżej wymienionych metod warto wybrać kiszenie. Jest to biologiczny proces utrwalania żywności, natomiast marynowanie jest metodą chemiczną. Kiszenie zachodzi przy udziale bakterii mlekowych, które mają korzystny wpływ na mikrobiotę człowieka. Ponadto kiszona żywność wykazuje więcej właściwości prozdrowotnych.
5. Pakowanie próżniowe żywności
Zgrzewarka próżniowa jest świetnym rozwiązaniem, dzięki któremu w dosłownie minutę można zapakować produkty. Pozwala na dłuższe zachowanie świeżości, ale także skutecznie przeciwdziała drobnoustrojom. Co więcej, żywność zapakowana próżniowo nie traci swojego smaku oraz aromatu i nie chłonie zapachu innych produktów. Nie traci także wilgoci, dzięki czemu po otwarciu zachowa swoją strukturę. Mięso, sery żółte, wędliny, ryby, blanszowane warzywa idealnie nadają się do próżniowego zapakowania.
6. Suszenie żywności
Suszenie żywności polega na usunięciu z niej wody poprzez odparowanie. Jest to kolejna z metod utrwalania, którą można wykorzystać w domu. Wystarczy do tego odpowiednia suszarka, którą można kupić m.in. w hipermarketach. Odwodnienie produktów znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju drobnoustrojów.
Żywność musi jednak zostać wcześniej odpowiednio przygotowana. Produkty należy umyć oraz oczyścić, a następnie osuszyć. Procesowi suszenia najczęściej poddaje się grzyby, warzywa i owoce, mięso. Główną zaletą suszenia żywności jest przedłużenie jej trwałości. Wadą natomiast jest czas, jaki należy przeznaczyć na ten proces. Często jest on bardzo długi i może wynosić nawet powyżej 15 godzin.
7. Podsumowanie
W celu zmniejszenia ilości marnowanej żywności należy przestrzegać kilku zasad związanych z jej przechowywaniem. Dobór odpowiedniego miejsca ma duże znaczenie dla zachowania świeżości i jakości produktów. Pozwoli to także na ograniczanie rozwoju drobnoustrojów, co z kolei będzie miało pozytywny wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne człowieka.
Bibliografia
Kołożyn-Krajewska D., Bliska B., Badanie ilościowe na reprezentatywnej próbie Polaków powyżej 18. roku życia w aspekcie marnotrawstwa żywności, Warszawa 2019.
Marszałek A., Czy możliwe jest przezwyciężenie problemu marnotrawstwa żywności?, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2018, 54, 474–485.
Piotrowska-Puchała A., Stasiak S., Zachowanie konsumentów wobec zjawiska marnowania żywności – analiza przypadku, „Intercathedra” 2019, 40(3), 253–260.