Kawa zbożowa – alternatywa dla tradycyjnej kawy
Kawa zbożowa to świetna alternatywa dla filiżanki tradycyjnej kawy. Dobrze sprawdzi się u osób, które muszą ograniczyć kofeinę lub rezygnują z kawy z innych powodów. Zbożowa wersja niektórym kojarzy się jedynie ze szpitalnym jadłospisem lub napojem w przedszkolu, jednak ma też wielu zwolenników. Jest bogata w wartościowe składniki, a przy tym istnieje niewiele przeciwwskazań do jej stosowania.
SPIS TREŚCI:
1. Kawa zbożowa – charakterystyka
2. Kawa zbożowa – wartości odżywcze
3. Kiedy warto sięgnąć po kawę zbożową?
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Kawa zbożowa – charakterystyka
Kawa zbożowa jest napojem bezkofeinowym o smaku zbliżonym do tradycyjnej kawy, wytwarzanym z prażonych ziaren zbóż i różnych dodatków. Po raz pierwszy w Europie zaczęli produkować ją Holendrzy w XVII w., zaś do Polski przybyła z Prus pod koniec XVIII w. W tym czasie naturalna kawa była uważana za towar luksusowy (podobnie jak herbata, wino czy kakao), a jej cena była bardzo wysoka – stąd potrzeba alternatywy, którą został właśnie produkt zbożowy. Przez długi czas postrzegany był więc jako tańszy i uboższy odpowiednik trudno dostępnej kawy.
Kawa zbożowa wytwarzana jest z palonych ziaren żyta, jęczmienia lub pszenicy (zwłaszcza pszenicy orkisz), często z domieszką cykorii, buraka cukrowego, korzenia mniszka lub korzennych przypraw, tak aby smak był jak najbardziej zbliżony do smaku kawy. Dostępne są również bezglutenowe alternatywy dla tradycyjnego napoju – kawa żołędziówka (z prażonych żołędzi) i kawa z bulwy topinamburu. Na rynku można znaleźć kawę zbożową w wersji sypanej w proszku lub granulkach (typu instant) lub w torebkach do zaparzania z różnymi dodatkami. Dostępne są także kawy zbożowe w wersji tradycyjnej, do gotowania. Taki produkt należy zalać wrzątkiem, gotować przez ok. 5 minut, a następnie przecedzić przez sitko.
Kawę zbożową można zalać wodą lub mlekiem (smak będzie delikatniejszy) albo zaparzyć w wodzie i potem dodać mleko. Osoby z nietolerancją laktozy czy alergią na białka mleka krowiego mogą sięgnąć po roślinne zamienniki – napoje sojowy, ryżowy, migdałowy czy owsiany również doskonale sprawdzą się jako dodatek do kawy zbożowej. Kawę można wzbogacić o odrobinę miodu, cynamonu czy wanilii. Podczas wybierania produktu warto zwrócić uwagę na jego skład, tak aby nie zawierał sztucznych barwników czy aromatów bądź dodatku cukru.
2. Kawa zbożowa – wartości odżywcze
Wartości odżywcze kawy zbożowej różnią się w zależności od użytego surowca. Jako produkt zbożowy jest źródłem błonnika pokarmowego oraz składników mineralnych (fosforu, potasu, cynku, żelaza) i witamin (zwłaszcza z grupy B). Ponadto zawiera polifenole (katechiny, proantocyjanidyny, flawonole) – substancje o właściwościach antyoksydacyjnych chroniące przed rozwojem wielu chorób cywilizacyjnych (w tym nowotworowych). Na rynku dostępne są kawy zbożowe wzbogacone o dodatki będące źródłem substancji bioaktywnych, takie jak żeń-szeń, cynamon, kardamon, imbir, korzeń mniszka czy nasiona wiesiołka. Ponadto kawa zbożowa jest niskokaloryczna – jedna szklanka (bez mleka i cukru) dostarczy jedynie ok. 15 kcal.
Napój z dodatkiem cykorii jest źródłem inuliny. Składnik ten ma działanie probiotyczne, dzięki czemu korzystnie wpływa na florę bakteryjną. Dodatkowo wykazuje właściwości obniżające stężenie glukozy oraz cholesterolu we krwi. Do produkcji alternatywy dla kawy wykorzystuje się także bulwę toponamburu. Podobnie jak cykoria roślina ta jest źródłem inuliny, ale także białka, witamin, składników mineralnych i oligosacharydów. Z kolei kawa żołędziówka to bogactwo węglowodanów oraz wielu składników mineralnych i witamin.
3. Kiedy warto sięgnąć po kawę zbożową?
Niektóre osoby, ze względu na swoje dolegliwości, nie powinny pić tradycyjnej kawy. Nadmierna ilość kofeiny nie jest zalecana w czasie ciąży czy karmienia piersią. Substancji tej nie poleca się również w żywieniu dzieci oraz osób mających trudności z zasypianiem. U niektórych kawa działa drażniąco na układ pokarmowy.
Kawa zbożowa natomiast jest napojem odpowiednim dla osób w każdym wieku – również dzieci czy osób starszych. Jej zaletą jest fakt, że można po nią sięgać o każdej porze dnia, także wieczorem. Sprawdzi się jako zamiennik kawy dla kobiet w ciąży (zwłaszcza u tych, które zmagają się z wysokim ciśnieniem krwi) i kobiet karmiących. Brak kofeiny w zbożowej alternatywie sprawia, że nie wpływa na zmianę ciśnienia krwi, więc mogą po nią sięgać osoby z nadciśnieniem. Kawa zbożowa nie podrażnia przewodu pokarmowego i nie będzie nasilać objawów refluksu żołądkowo-przełykowego. Mogą ją spożywać osoby z dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Ze względu na zawartość błonnika mogą po nią sięgać osoby cierpiące na zaparcia, gdyż pozytywnie wpłynie na perystaltykę jelit. Napój ten zawiera też mniejsze ilości kwasu szczawiowego w porównaniu z kawą tradycyjną, dzięki czemu może być alternatywą dla osób, u których występuje zwiększone ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych.
Warto pamiętać, że większość kaw zbożowych zawiera gluten, w związku z czym przeciwwskazane są one w diecie osób chorujących na celiakię lub cierpiących na nadwrażliwość na gluten. Na rynku dostępne są jednak wersje zbożowe bezglutenowe, np. kawa żołędziówka czy kawa z topinamburu – warto pamiętać, aby za każdym razem dokładnie sprawdzić etykietę produktu.
Przeciwwskazaniem do włączenia kawy zbożowej jest również alergia na którykolwiek składnik zbożówki. Ponadto produkt ma dość wysoki indeks glikemiczny, z tego powodu nie jest polecany w żywieniu osób z cukrzycą czy insulinoopornością. Warto wspomnieć też, że kawa zbożowa (podobnie jak naturalna) jest źródłem szkodliwego akryloamidu, który powstaje w czasie termicznego przetwarzania żywności – także podczas prażenia ziaren zbóż. Najwięcej akryloamidu zawiera napój z dodatkiem prażonej cykorii. Związek ten ma potencjalne działanie rakotwórcze, neurotoksyczne i genotoksyczne. Z tego względu nie zaleca się spożywania kawy zbożowej bez ograniczeń, tylko w umiarkowanej ilości w ramach zróżnicowanej diety, zwłaszcza u dzieci.
Bibliografia
Brzegowy M., Kawa zbożowa – właściwości, wady i zalety, dla kogo, doz.pl/czytelnia/a15419-Kawa_zbozowa__wlasciwosci_wady_i_zalety_dla_kogo (20.05.2023).
Gaziński R., Z dziejów gospodarczych Gorzowa Wlkp.: wprowadzenie kawy zbożowej, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 1998, 5, 79–84.
Gielecińska I., Mojska H., Świderska K., Kawa zbożowa jako źródło akryloamidu w diecie, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2017, 98(3), 290–295.
Kargulewicz A., Kawa zbożowa – smaczna i wartościowa alternatywa dla tradycyjnej kawy, „Food Forum” 2016, 5(15), 29–34.
Worobiej E., Relidzyńska K., Kawy zbożowe – charakterystyka i właściwości przeciwutleniające, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2011, 44(3), 625–629.