GMO – czy jest bezpieczne? Jakie niesie za sobą korzyści
GMO (genetically modified organism) to organizm (nie dotyczy organizmu ludzkiego), w którym zmieniono materiał genetyczny w sposób inny niż naturalny (Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 o organizmach genetycznie zmodyfikowanych). Żywność genetycznie zmodyfikowana zgodnie z definicją zawartą w Rozporządzeniu WE (1829/2003) to żywność składająca się z organizmów modyfikowanych genetycznie, zawierająca je lub wyprodukowana z nich. W Polsce obowiązują przepisy unijne regulujące rynek i znakowanie żywności modyfikowanej genetycznie. Czy prawo skutecznie chroni nasze zdrowie? Sprawdźmy najpierw, co mówią badania naukowe na temat GMO.
SPIS TREŚCI:
1. Zalety modyfikacji genetycznych
2. Dopuszczenie GMO do obrotu
3. Jak EFSA ocenia bezpieczeństwo żywności
4. Które rośliny najczęściej podlegają modyfikacjom genetycznym
5. Etykietowanie GMO
6. Rejestr produktów modyfikowanych genetycznie
7. Czy żywność modyfikowana genetycznie jest bezpieczna
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Zalety modyfikacji genetycznych
Modyfikacje genetyczne, polegające na „wszczepianiu” odpowiednich genów do pierwotnego materiału genetycznego, mają w założeniu nadawać korzystne cechy roślinom, np. odporność na działanie wirusów czy innych szkodliwych czynników. Przykładem może być modyfikowany ryż o wyższej zawartości żelaza i witamin, który może wspomóc walkę z niedożywieniem w krajach azjatyckich.
Ciekawym przykładem są również uprawy papai na Hawajach, która aż w 80% jest modyfikowana genetycznie. Dzięki tej ingerencji wykazuje odporność na wirusa niszczącego owoc hodowany przy użyciu konwencjonalnych metod.
Dzięki modyfikacjom genetycznym można także sprawić, że rośliny rosną szybciej, mogą być hodowane na glebach o niskim potencjale, w niesprzyjających warunkach. Pozwala to zmniejszyć użycie herbicydów i insektycydów w uprawie roślin, dzięki czemu ilość chemicznych preparatów w żywności jest mniejsza.
2. Dopuszczenie GMO do obrotu
Davison J., Ammann K. w artykule „New GMO regulations for old...” twierdzą, że prawo unijne jest jednym z bardziej rygorystycznych na świecie praw regulujących obrót GMO. Zgodnie z Rozporządzeniem WE nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. przed wprowadzeniem do obrotu żywności i paszy zawierającej genetycznie zmodyfikowane organizmy lub wyprodukowanej z nich należy poddać je ocenie bezpieczeństwa według procedur Unii Europejskiej.
Zgodnie z tym rozporządzeniem żadna żywność tego rodzaju wprowadzana do obrotu nie może wywoływać szkodliwych skutków u ludzi i zwierząt. Nie można także wprowadzić do obrotu GMO nieobjętego zezwoleniem.
Producent, składając wniosek o zezwolenie, zobowiązany jest załączyć kopię badań zaświadczających, że produkt ten nie wywiera szkodliwego wpływu na ludzi i zwierzęta, oraz analizę potwierdzającą, że właściwości żywności nie odbiegają od właściwości jej tradycyjnego odpowiednika.
3. Jak EFSA ocenia bezpieczeństwo żywności?
Na stronie EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) możemy przeczytać, że oceny bezpieczeństwa dokonuje się na podstawie dokumentacji naukowej dostarczanej przez osoby ubiegające się o pozwolenie.
Przy ocenie bezpieczeństwa uwzględnia się m.in. interakcje nowo powstałych w wyniku modyfikacji białek. Bierze się także pod uwagę, czy produkt modyfikowany odbiega pod względem wartości odżywczych oraz wizualnie od jego tradycyjnego odpowiednika (czy różni się np. długością, kolorem itd.). Ocenia się także jego ewentualną toksyczność, alergenność i wpływ na środowisko.
Jako konsumenci możemy mieć pewność, że bezpieczeństwo żywności modyfikowanej genetycznie wprowadzanej na rynek jest skrupulatnie analizowane.
4. Które rośliny najczęściej podlegają modyfikacjom genetycznym?
Modyfikowane genetycznie najczęściej są kukurydza, soja, rzepak, bawełna, ziemniaki, ryż i burak cukrowy. Do państw o najbardziej rozległych uprawach roślin GMO należą Stany Zjednoczone, Chiny, Indie, Argentyna, Brazylia, Kanada.
W Unii Europejskiej dopuszczalna jest uprawa jedynie kukurydzy modyfikowanej genetycznie MON 810. Kukurydzę tę uprawia się na terenie Hiszpanii, Portugalii, Czech, Słowacji. Nie zmienia to faktu, że Europa importuje znaczną część żywności modyfikowanej np. z Brazylii, szczególnie dotyczy to pasz.
W podsumowaniu 21 lat badań nad kukurydzą modyfikowaną genetycznie Pellegrino E. i wsp. podkreślają przewagę korzyści nad wadami jej uprawy. Modyfikacja genetyczna kukurydzy pozwoliła na obniżenie zawartości mykotoksyn (toksyn produkowanych przez niektóre grzyby), a także na podniesienie odporności rośliny na działanie insektów.
5. Etykietowanie GMO
Każdy produkt zawierający GMO albo składający się z GMO lub zawierający składniki wyprodukowane z GMO musi na swojej etykiecie zawierać taką informację. Informacja może pojawić się w wykazie składników lub pod wykazem składników na etykiecie.
Jeżeli natomiast produkt nie jest wstępnie pakowany, producent ma obowiązek zamieścić informację na etykiecie wystawowej albo bezpośrednio obok niej. Uwaga – wymogi te nie dotyczą środków spożywczych, których składowe zawierają GMO w ilości nie większej niż 0,9% lub jeżeli występowanie GMO jest tam przypadkowe lub nieuniknione technicznie.
Mamy także prawo wiedzieć, jeżeli żywność odbiega od swojego tradycyjnego odpowiednika. O tym na etykiecie producent również ma obowiązek poinformować konsumenta. Producent nie ma natomiast obowiązku informować konsumenta, że nabiał czy mięso pochodzą od zwierząt karmionych paszami GMO.
6. Rejestr produktów modyfikowanych genetycznie
Aby dowiedzieć się, jakiego rodzaju produkty zostały wprowadzone na rynek oraz jakim ingerencjom w materiał genetyczny zostały poddane, należy skorzystać z europejskiego rejestru GMO.
Po wybraniu kategorii dostępne są numer ID, producent, rodzaj zmodyfikowanych genów, obszar użytkowania. Wszyscy mamy prawo wnioskować o dostęp do dokumentacji dostarczonej przez producenta i osoby trzecie do EFSA.
7. Czy żywność modyfikowana genetycznie jest bezpieczna?
Odpowiedzi na to pytanie nie ma. Prawo troszczy się o bezpieczeństwo wprowadzanej do obrotu żywności i jest restrykcyjne. Opierając się na tym, można przypuszczać, że GMO nie stanowi dla nas zagrożenia. Jednak nie ma długoterminowych badań, które to oceniają. Nie ma jednocześnie dowodów na szkodliwość GMO.
Jak stwierdził prof. dr hab. Paweł Golik, dyrektor Instytutu Genetyki i Biotechnologii Uniwersytetu Warszawskiego, w wywiadzie z Katarzyną Gandor „Nie jest tak, że GMO jest stuprocentowo bezpieczne i nieszkodliwe, bo nic nie jest. Nie ma czegoś takiego, jak stuprocentowe bezpieczeństwo w jakiejkolwiek dziedzinie życia. Ale też dziesiątki lat badań nie potwierdziły istnienia problemów specyficznych wyłącznie dla odmian modyfikowanych genetycznie i niewystępujących przy innych. Dotyczy to zarówno kwestii zdrowotnych czy wpływu na środowisko, ale także kwestii społeczno-ekonomicznych”. Nie ma podstaw do popadania w nieuzasadniony lęk przed GMO.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Przydatne informacje i akty prawne dotyczące GMO, gis.gov.pl/zywnosc-i-woda/gmo/ (13.06.2019).
Rozporządzenie WE nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy.
Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.
GMO, efsa.europa.eu/en/topics/topic/gmo (13.06.2019).
Davison J., Ammann K., New GMO regulations for old: Determining a new future for EU crop biotechnology, „GM Crops Food” 2017, 8(1), 13–34.
Gandor K., O GMO, strachu i wielkich korporacjach. Wywiad z prof. Dr hab. Pawłem Golikiem, kasiagandor.com/2016/07/o-gmo-strachu-i-wielkich-korporacjach-wywiad-z-prof-dr-hab-pawlem-golikiem/ (13.06.2019).
Pellegrino E. et al., Impact of genetically engineered maize on agronomic, environmental and toxicological traits: a meta-analysis of 21 years of field data, „Scientific Reports” 2018, 8(1), 3113.
Tagliabue G., The EU legislation on "GMOs" between nonsense and protectionism: An ongoing Schumpeterian chain of public choices, „GM Crops Food” 2017, 8(1), 57–73.
