Choroba refluksowa
Choroba refluksowa jest coraz częstszą dolegliwością wielu Polaków, potrafi skutecznie obniżyć komfort życia. Jedzenie w pośpiechu, palenie papierosów czy szybkie tempo życia mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Zgaga, odbijania, uczucie palenia w brzuchu są jej pierwszymi objawami, niestety często bagatelizowanymi. Jak więc zdiagnozować i leczyć refluks? Jak zmienić swoje nawyki żywieniowe i wybrać najlepszą aktywność fizyczną?
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest choroba refluksowa
5. Co należy zmienić w stylu odżywianiu
6. Jak aktywność fizyczna wpływa na objawy
1. Czym jest choroba refluksowa
Choroba refluksowa jest chorobą przewlekłą polegającą na zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku w wyniku osłabienia napięcia dolnego zwieracza przełyku (lower esophageal sphincter – LES).
Ciśnienie panujące w żołądku jest wyższe niż w przełyku, dlatego w przypadku nadmiernej relaksacji LES następuje cofanie się treści żołądka do przełyku, co wywołuje szereg nieprzyjemnych objawów.
Objawy najprościej można podzielić na przełykowe, jak:
– zgaga,
– odbijanie,
– dysfagia (utrudnione połykanie),
– dyspepsja (niestrawność),
– ból w klatce piersiowej, często palący;
oraz pozaprzełykowe, jak:
– czkawka,
– chrypka,
– kaszel.
Objawy te są często mylone z innymi zaburzeniami, np. kaszel z chorobami układu oddechowego, a niestrawność ze zwykłym przejedzeniem. Podobnie ból w klatce piersiowej jest często przypisywany zaburzeniom kardiologicznym, a nie identyfikowany z refluksem.
Ważne są zatem przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego, zlecenie odpowiednich badań oraz samoobserwacja.
Jeśli u kogokolwiek występują powyższe objawy, warto udać się do lekarza w celu ustalenia ich etiologii.
Lekarz na podstawie przeprowadzonego wywiadu może zalecić wykonanie:
– gastroskopii,
– pH-metrii przełyku (oceny pH w przełyku),
– manometrii przełyku (oceny ciśnienia przełykowego),
– impedancji przełykowej (ocena motoryki przełyku oraz typu refluksu: kwaśny/niekwaśny).
Na ich podstawie lekarz wykluczy lub zdiagnozuje chorobę refluksową i wybierze najlepszą formę leczenia.
Leczenie jest wieloaspektowe. Aby było efektywne i mogło skutecznie zmniejszyć objawy refluksu, musi obejmować:
– stosowanie leków obniżających wydzielanie żołądkowe,
– modyfikację stylu życia pacjenta, również w zakresie nawyków żywieniowych,
– w ciężkich przypadkach leczenie operacyjne.
5. Co należy zmienić w stylu życia i odżywianiu
Styl życia i sposób odżywiania mają niebagatelne znaczenie w przypadku leczenia i profilaktyki choroby refluksowej. Zalecenia lekarzy i dietetyków obejmują:
– zmniejszenie masy ciała – zwłaszcza u osób borykających się z nadwagą i otyłych, szczególnie o typie brzusznym tzw. jabłko masa ciała nasila objawy choroby. Nadmiar tkanki tłuszczowej powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego, a tym samym nasilenie objawów refluksu. Zaobserwowano, że zmniejszenie masy ciała u osób cierpiących z powodu choroby refluksowej znacząco obniżyło dokuczliwość objawów;
– rzucenie palenia – palenie papierosów upośledza stopień napięcia LES, ponieważ działa na niego relaksacyjnie. W związku z tym palenie może przyczyniać się do zwiększenia ilości treści żołądkowej zarzucanej do przełyku, a tym samym powodować nasilenie objawów;
– ograniczenie ilości spożywanego alkoholu – alkohol, podobnie jak papierosy, obniża napięcie LES i przyczynia się do nasilenia objawów refluksu. Dodatkowo zwiększa ilość wydzielanego kwasu solnego w żołądku, który również w nadmiarze przy braku jednocześnie przyjmowanego pokarmu powoduje drażnienie śluzówki żołądka i nasilenie dolegliwości, a nawet może powodować powstawanie nadżerek, a w dalszej perspektywie nowotworów żołądka;
– zmianę pozycji w trakcie odpoczynku i snu – warto zadbać o to, aby w trakcie snu spać na lekkim podwyższeniu, tak aby głowa i korpus ciała były wyżej niż żołądek. Dzięki temu siła grawitacji sprawi, że zarzucanie treści żołądkowej będzie utrudnione, przełyk będzie łatwiej się oczyszczał, a tym samym objawy będą mniejsze.
Zmiany w zakresie sposobu odżywiania obejmują:
– spożywanie mniejszych porcji posiłków o regularnych porach. Zaleca się spożywanie 5–6 posiłków dziennie, w regularnych 3–4-godzinnych odstępach czasu;
– w przypadku choroby refluksowej u osób trenujących sport wyczynowo możliwa jest konieczność spożywania większej liczby posiłków w celu zapewnienia odpowiedniej podaży kalorycznej;
– należy jeść powoli, dokładnie przeżuwając, tak aby trawienie żołądkowe było łatwiejsze – przy szybkim jedzeniu posiłków połyka się duże ilości powietrza, co zwiększa ciśnienie wewnątrzbrzuszne i tym samym może nasilać objawy refluksu;
– nie należy pić dużych ilości płynów w trakcie posiłku, aby nie rozrzedzać kwasów żołądkowych, a tym samym nie upośledzać trawienia pokarmu;
– po posiłku zaleca się unikanie pozycji leżącej przez co najmniej 2 godziny. Ostatni posiłek zaleca się spożyć ok. 3–3,5 godzin przed snem, gdyż w pozycji leżącej oczyszczanie przełyku przebiega mniej efektywnie;
– odpowiednią podaż płynów – zaleca się spożywanie minimum 1,5 l wody mineralnej niegazowanej, niskozmineralizowanej;
– nie zaleca się picia soków i nektarów cytrusowych, które nasilają występowanie objawów refluksu. Warto unikać również mocnych naparów kawy i herbaty oraz napojów gazowanych, ponieważ mogą one działać drażniąco na śluzówkę żołądka. Niektórzy zalecają spożywanie mleka w celu obniżenia objawów refluksu. Niestety nadmierna podaż mleka wywołuje efekt odwrotny, zwiększa wydzielanie kwasów żołądkowych, a tym samym nasila objawy. Zaleca się wypijanie maksymalnie 1–2 szklanek mleka dziennie;
– odpowiedni wybór posiłków i sposób ich przygotowania – zaleca się spożywanie posiłków gotowanych na parze, gotowanych, smażonych lub duszonych bez dodatku tłuszczu. Ograniczenie ilości tłuszczu w diecie pozwala na ograniczenie ilości samoczynnych relaksacji LES, a tym samym na zmniejszenie objawów refluksu. Ograniczenie podaży błonnika obniża stopień drażnienia śluzówki, co również ma wpływ na zmniejszenie dolegliwości.
Należy pamiętać, że w przypadku wdrożenia wykluczeń produktów warto skonsultować ze specjalistą kwestię wprowadzenia odpowiedniej suplementacji w celu uzupełnienia niedoborów makro- i mikroskładników.
Szczegółowy wykaz produktów, które nasilają objawy refluksu:
– napoje: kawa, herbata, alkohol, napoje gazowane, soki cytrusowe, sok pomidorowy, napar z mięty, gorąca czekolada;
– produkty zbożowe: kasze gruboziarniste, np. gryczana;
– nabiał – tłuste mleko, sery topione, ser feta, ser pleśniowy, tłusta śmietana, śmietanka, jajecznica smażona na tłuszczu;
– mięsa – konserwy mięsne, pasztety, tłuste mięso wieprzowe, kaczka, gęś, boczek;
– tłuszcze – smalec;
– warzywa – cebulowe, strączkowe, por, karczochy, czosnek, szparagi;
– owoce – cytrusowe, np. pomarańcza, mandarynka, kumkwat, limonka;
– przyprawy – papryka chili, chrzan, pieprz czarny, curry, imbir, musztarda;
– sosy – majonezowe, musztardowe lub zrobione na tłustej śmietanie;
– słodycze – czekolada i tłuste wyroby cukiernicze.
W przypadku osób z nasilonymi objawami refluksu lub uprawiających sport wyczynowo niezbędna jest wizyta u wykwalifikowanego dietetyka, który na podstawie zebranego wywiadu ustali plan żywieniowy najbardziej optymalny dla danej osoby, uprawianej dyscypliny oraz stopnia zaawansowania choroby.
6. Jak pogodzić aktywność fizyczną z chorobą refluksową
Choroba refluksowa jest szczególnie uciążliwa dla osób aktywnych fizycznie. Bardzo intensywny wysiłek fizyczny nasila objawy refluksu i skutecznie utrudnia wykonanie treningu. Wysiłek o niskiej i umiarkowanej intensywności jest jak najbardziej zalecany w celu wzmocnienia mięśni tłoczni brzusznej, zwłaszcza przepony – co może zmniejszyć dolegliwości związane ze schorzeniem.
Osobom ze stwierdzoną chorobą refluksową dotąd nieaktywnym fizycznie zaleca się: spacery, jazdę na rowerze, pływanie, nordic walking, jazdę na rolkach, bieganie o niskiej intensywności, najlepiej 3–4 razy w tygodniu po minimum 30 minut. Dopiero po przyzwyczajeniu organizmu do aktywności fizycznej możliwe jest przejście do bardziej intensywnych ćwiczeń.
W celu zniwelowania objawów refluksu oprócz wcześniejszych zaleceń warto zastosować kilka poniższych zasad:
– po posiłku odczekać minimum 2,5–3 godziny do rozpoczęcia treningu;
– do nawadniania wybierać wodę niegazowaną, niskozmineralizowaną, a w przypadku wysiłku fizycznego trwającego powyżej 60 minut – napoje izotoniczne izoosmolarne;
– unikać ćwiczeń, które uwzględniają gwałtowne pochylanie ciała oraz naciskających na brzuch. Zarówno pochylanie, jak i ćwiczenia, w których wywierany jest nacisk na jamę brzuszną, powodują zwiększenie ciśnienia wewnątrzbrzusznego i wzrost częstości zarzucania żołądkowego;
– ćwiczeniami nasilającymi objawy refluksu są m.in. brzuszki, skłony, dźwiganie ciężarów, ćwiczenia z głową położoną niżej niż brzuch, ćwiczenia wywierające nacisk na jamę brzuszną, np. na ławce skośnej.
Należy pamiętać, że bardzo ważne jest obserwowanie organizmu w trakcie wykonywanego treningu. Jeśli dane ćwiczenia powodują wystąpienie objawów, trening należy odpowiednio zmodyfikować.
Istnieje kilkadziesiąt jednostek chorób dietozależnych. Choroby te powstają w wyniku nieprawidłowego odżywiania i niewystarczającej aktywności fizycznej – innymi słowy, są możliwe do uniknięcia, jeśli dbamy o zdrowy styl życia. Do najczęściej występujących zaliczamy cukrzycę typu II, otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niektóre nowotwory, zapalenia jelit, alergie. Te choroby dotyczą coraz liczniejszego grona ludzi i wymagają zmiany nawyków żywieniowych. Często jest to pierwszy krok podejmowany przez specjalistów. Należy wyeliminować źródło problemu (poprawić dietę, wdrożyć aktywność fizyczną, zadbać o higienę snu czy zredukować źródła stresu), czasem na wczesnym etapie choroby np. cukrzycy, jest to jedyna i wystarczająca metoda terapeutyczna.Niestety w przypadku schorzenia istniejącego już długi czas, może okazać się niewystarczająca. Wówczas dieta stanowi doskonały fundament pod leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarzy.
W stanie chorobowym gospodarka energetyczna organizmu może ulegać zmianom. W zależności od schorzenia zapotrzebowanie na poszczególne składniki również może się zwiększać lub zmniejszać. Podczas opracowywania diet klinicznych, inaczej leczniczych bierzemy pod uwagę wszystkie te zmienne. Uwzględniamy schorzenia, przewlekłe leczenie, zalecenia lekarskie, wyniki badań, co pozwala na lepsze dopasowanie jadłospisu do potrzeb organizmu. W zależności od rodzaju problemu dobieramy składniki diety, ustalamy bilans energii, makro i mikroskładników, aby jak najlepiej zaspokoić zapotrzebowanie organizmu.
W dietach klinicznych zwracamy baczną uwagę na odpowiednie do potrzeb ustalenie proporcji makroskładników: białka, tłuszczu i węglowodanów. Mogą one podlegać wahaniom i w kontekście problemów zdrowotnych i wymagać modyfikacji.
niskotłuszczowe
wysokobiałkowe
lekkostrawne
wysokobłonnikowe
bezglutenowe
to doskonały sposób na:
być stosowana w chorobach:
Plan żywieniowy bazuje na łatwo dostępnych nisko przetworzonych produktach,z uwzględnieniem sezonowości warzyw i owoców.
Zawsze bierzemy po uwagę preferencje podopiecznego, a w razie potrzeby mamy do dyspozycji wymienniki produktów.
Mamy na uwadze komfort użytkowników diety, więc dostosowujemy plany do ich możliwości kulinarnych, czasu pracy i czasu na przygotowanie posiłków.
Dieta kliniczna to świetny sposób na zapewnienie organizmowi energii i sił do walki z chorobą.
Stwarzamy optymalne warunki, dostarczamy do organizmu wszystkich niezbędnych składników, zapobiegamy niedoborom lub wyrównujemy istniejące, zwiększamy komfort trawienny.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Jarosz M., Dzieniszewski J., Choroby żołądka i dwunastnicy, Warszawa 2005.
Marlicz K., Leczenie choroby refluksowej przełyku, „Gastroenterologia w Codziennej Praktyce Lekarskiej” 2002, 6, 2–5.
Mendes-Filho A.M. et al., Influence of exercise testing in gastroesophageal reflux in patients with gastroesophageal reflux disease, „Arquivos Brasileiros de Cirurgia Digestiva” 2014, 1, 3–8.
Poleszak E., Choroba refluksowa przełyku i objawy towarzyszące, „Aptekarz Polski” 2008, 27, 5.
Singh M. et al., Weight loss can lead to resolution of gastroesophageal refluxdisease symptoms: a prospective intervention trial, „Obesity” 2013, 2, 284–290.
Skrzydło-Radomańska B., Diagnostyka choroby refluksowej przełyku, „Medycyna Rodzinna” 2004, 1, 18–21.
Smith T., Zgaga i refluks żołądkowy, Warszawa 2011.
