Białko sojowe – zastosowanie w diecie i suplementacji
Nie ulega wątpliwości, że białko jest elementarnym składnikiem naszej diety. Jest bardzo ważnym składnikiem budulcowym, bez którego niemożliwy byłby prawidłowy rozwój i wzrost komórek. Za białka pełnowartościowe uznaje się białka pochodzenia zwierzęcego. Aminogram białek roślinnych zdecydowanie różni się od białek zwierzęcych. Jednak co w przypadku osób na diecie wegetariańskiej i wegańskiej? Odpowiedzią na ich potrzeby są rośliny strączkowe. Jednym z ich przedstawicieli jest soja. Niektórzy twierdzą, że białka w niej zawarte dorównują jakości białku zwierzęcemu, ale czy na pewno?
SPIS TREŚCI:
1. Soja – opis botaniczny rośliny
2. Soja – uprawa, wymagania glebowe
3. Białko sojowe – właściwości odżywcze i zdrowotne
4. Białko sojowe – wykorzystanie w żywieniu
5. Białko sojowe – wykorzystanie w suplementacji

Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Soja – opis botaniczny rośliny
Soja, podobnie jak bób i ciecierzyca, należy do rodziny roślin bobowatych. Jest niezwykle popularnym strączkiem, który dzięki swoim wartościom zyskał uznanie konsumentów. Soja występuje w 16 gatunkach, z których najczęściej wykorzystywana jest soja warzywna (Glycine max). Soja jest rośliną powszechnie występującą w klimacie umiarkowanym i międzyzwrotnikowym, częściej można spotkać ją na półkuli północnej niż na południowej. Można ją spotkać w formie rośliny jednorocznej i w postaci byliny. Podobnie jak inne strączki jest rośliną wijącą się lub płożącą. Kwiaty soi są niewielkie i motylkowe, różnią się barwą w zależności od odmiany. Owoce, czyli nasiona soi, to typowe strączki, w których można znaleźć od 1 do 6 niewielkich nasion o owalnokulistym kształcie.
2. Soja – uprawa, wymagania glebowe
Terenami wiodącymi prym w ogólnoświatowej produkcji soi są Stany Zjednoczone. Mniejsze, chociaż równie ważne uprawy soi prowadzone są w Europie, w tym na terenie naszego kraju. Najbardziej popularnymi odmianami hodowlanymi w naszym kraju są: „Aldana”, „Augusta”, „Progres” i „Polan”. Idealnie owocują w naszym klimacie, dają bogate plony i co najważniejsze – nie odbiegają od innych odmian wartością odżywczą i smakiem.
Jeśli chodzi o wymagania glebowe, soja należy do roślin dość wymagających. Najlepiej odnajduje się na glebach przepuszczalnych i dobrze napowietrzonych. Dobrze rośnie również na ziemiach gliniastych, brunatnych i czarnych. Soi nie powinno się hodować na kwaśnej, zbitej glebie o cienkiej warstwie próchnicy.
3. Białko sojowe – właściwości odżywcze i zdrowotne
Spośród wszystkich roślin strączkowych soja wyróżnia się swoimi wysokimi wartościami odżywczymi. W 100 g suchych nasion znajduje się około 40% białka roślinnego i 20% tłuszczu. Ze względu na dość wysoką zawartość kwasów tłuszczowych soja zaliczana jest do żywności wysokoenergetycznej, w 100 g soi znajduje się 385 kcal. Oprócz tego nasiona soi są doskonałym źródłem witamin z grupy B oraz wielu związków mineralnych, m.in. magnezu, potasu, żelaza i wapnia.
Białko sojowe znane jest ze swojej wysokiej wartości żywieniowej. Sekwencja aminokwasów w nim zawarta odpowiada potrzebom żywieniowym ludzi i zwierząt. Jest również bardzo dobrze akceptowana i trawiona przez nasz układ pokarmowy. Białko sojowe od innych białek roślinnych odróżnia się wyższą zawartością lizyny. Niestety jego wartość odżywcza obniżana jest przez ubogie stężenie metioniny. Uważa się, że niewielki dodatek egzogennej metioniny do odżywek pokarmowych poprawia wartość odżywczą białka sojowego.
Białko sojowe często jest porównywane do białka serwatkowego, czyli uzyskiwanego z mleka krowiego, jednak różnią się one pod wieloma względami. Pierwszą różnicą pomiędzy oboma produktami jest wartość biologiczna białka. Parametr ten określa ilość wykorzystanego przez nasz organizm białka pokarmowego, im jest wyższy, tym białko jest lepiej wykorzystywane. W porównaniu z białkiem serwatkowym, BV = 104, białko sojowe charakteryzuje się niższą wartością biologiczną, BV = 74.
Podczas trawienia białko sojowe ulega wielu przemianom chemicznym – jedną z najważniejszych jest stopniowe uwalnianie biologicznie czynnych peptydów. Związki te mają charakter nutraceutyków, czyli substancji pokarmowych łączących w sobie wysoką wartość odżywczą i cechy środków farmaceutycznych. Przypisuje im się prozdrowotne działanie. Wpływają na regulację gospodarki lipidowej organizmu (TG, cholesterol całkowity, LDL), obniżają ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości, a także są prawdziwymi zmiataczami wolnych rodników. Nutraceutyki zawarte w białku sojowym są termostabilne, dlatego nie tracą swej wyjątkowej wartości nawet po długiej obróbce termicznej.
4. Białko sojowe – wykorzystanie w żywieniu
Białko sojowe wykorzystywane jest w przemyśle spożywczym od wielu lat. Dzięki swojej niskiej cenie (jest 5 razy tańsze niż białko serwatkowe i 10 razy tańsze niż białko mięsa) często wykorzystuje się je jako substytut białek mięsa. Ciekawostką jest fakt, że wykorzystanie białka sojowego zamiast białek mięsa lub mleka stało się powszechne w przemyśle masarskim, wędliniarskim i mlecznym. Białko sojowe dzięki swoim wartościom i teksturze może być stosowane jako wypełniacz w parówkach, kiełbasach, pasztetach, burgerach, wykorzystywane jest nawet przy produkcji słodyczy i pieczywa. Jeśli przyjrzymy się bliżej etykietom często kupowanych przez nas produktów, z pewnością znajdziemy białko sojowe jako jeden z ich składników.
Niestety tak szerokie wykorzystanie białka sojowego w produkcji żywności spowodowało, że producenci coraz częściej korzystają z soi modyfikowanej genetycznie. Rezultatem takich poczynań jest zwiększenie częstotliwości występowania alergii pokarmowych.
Zmodyfikowana genetycznie soja różni się składem od soi tradycyjnie hodowanej. Oprócz tego jest także mniej podatna na enzymy trawienne, co może przyczyniać się do nasilania reakcji alergicznych. Dlatego bardzo ważne jest prawidłowe oznaczanie etykiet produktów żywnościowych. Soja, na którą coraz częściej jesteśmy uczuleni, powinna być oznaczana nie tylko jako białko, ale przede wszystkim jako alergen pokarmowy.
5. Białko sojowe – wykorzystanie w suplementacji
Białko sojowe wykorzystywane jest jako składnik licznych suplementów diety i odżywek białkowych. Uważa się, że dobrze dobrana odżywka białkowa jest ważnym elementem diety odchudzającej i mądrze planowanej redukcji. Białko sojowe cenione jest na etapie redukcji tkanki tłuszczowej dzięki swojemu niskiemu indeksowi glikemicznemu oraz wysokiej zawartości argininy, poprawia wrażliwość na insulinę. Jeśli porównamy efekty działania białka sojowego i białka serwatkowego w kategoriach redukcji i budowania masy mięśniowej, białko serwatkowe wypada znacznie lepiej. Konsumenci uważają, że ma lepszy smak i daje bardziej widoczne rezultaty. Badania dowodzą również, że stosowanie białka sojowego może mieć bezpośredni wpływ na potencję i płodność mężczyzn. Niejednokrotnie udowodniono, że suplementy zawierające białko sojowe zmniejszają stężenie testosteronu.
Stosowanie białka serwatkowego jest dla nas bezpieczniejsze i przynosi lepsze wyniki. Warto jednak pamiętać, że preparaty białka sojowego są dobrym urozmaiceniem diety i wprowadzają do niej wiele cennych dla zdrowia składników. Przy wyborze odpowiedniego dla siebie białka miejmy zatem na uwadze potrzeby naszego organizmu i nasze upodobania. Jeśli nie mamy pewności, które białko będzie dla nas najlepsze, warto skonsultować swój wybór ze specjalistą do spraw suplementacji lub dietetykiem.

Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Stachowska E., Gielecińska I., Stosowanie błonnika, oligosacharydów i białka sojowego w przemyśle spożywczym, „Przemysł Spożywczy” 2003, 8, 46–53.
Wilk M., Soja źródłem cennych składników żywieniowych, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 2017, 24, 16–25.
Domeracka M., Soja dla zwierząt, soja dla ludzi, „Farmer” 2013, 1–6.
Cichosz G., Czeczot H., Kontrowersje wokół białek diety, „Polski Merkuriusz Lekarski Medpress” 2013, 35, 397–402.
Nowicka G., Białka roślinne i ich funkcjonowanie, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2006, 4, 43–49.
Grajeta H., Żywność funkcjonalna w profilaktyce chorób układu krążenia, „Advances in Clinical and Experimental Medicine” 2004, 13, 503–510.
Kapusta F., Rośliny strączkowe źródłem białka dla ludzi i zwierząt, „Engineering Sciences & Technologies/Nauki Inżynierskie i Technologie” 2012, 1, 16–32.