Alergeny – czy należy wykluczyć je z diety?
Ludzie coraz częściej podążają za dietetycznymi nowinkami. Obecnie bardzo popularna stała się tzw. alergenowa moda. Sporo znanych osób z branży fitness opowiada się za wykluczeniem z diety alergenów. Między innymi mówi się, że spożywanie glutenu niesie za sobą same negatywne skutki, a nabiał to „czyste zło”, więc najlepiej wyeliminować z diety te produkty. Nie jest to jednak do końca słuszne. Oczywiście istnieją osoby uczulone na niektóre produkty lub składniki. Wówczas stosowanie diety z wykluczeniem alergenu jest uzasadnione. Ale czy warto ślepo podążać za modą i wykluczać z diety produkty, które powszechnie uważane są za alergeny? Czy może lepiej sięgać po produkty, na które mamy ochotę, i nie myśleć o konsekwencjach zdrowotnych?
SPIS TREŚCI:
1. Alergia i alergeny
2. Rodzaje reakcji alergicznych
3. Dieta eliminacyjna
4. Jak ustalić, czy faktycznie mamy do czynienia z alergią
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Alergia i alergeny
Alergia polega na wystąpieniu reakcji immunologicznej, która związana jest z powstaniem przeciwciał, które po związaniu z antygenem prowadzą do uwolnienia różnych substancji, które są tzw. mediatorami stanu zapalnego. Objawy alergii są bardzo zróżnicowane. Mogą pojawiać się pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, alergiczne zapalenie jamy ustnej, refluks żołądkowo-przełykowy, wstrząs anafilaktyczny, alergiczny nieżyt nosa, astma, nieżyt ucha środkowego, przewlekła reakcja alergiczna żołądka i dwunastnicy oraz biegunka. Objawy te dotyczą oczywiście wyłącznie osób, które są uczulone na dany składnik pokarmowy. Skutki uboczne po spożyciu danego produktu nie powinny pojawiać się u zdrowych osób.
W Polsce dostępna jest lista produktów, które mogą wywoływać reakcje alergiczne lub reakcję nietolerancji, są to:
– zboża zawierające gluten, jak pszenica, żyto, jęczmień, owies, orkisz oraz ich produkty pochodne;
– skorupiaki i produkty pochodne;
– jaja i produkty pochodne;
– ryby i produkty pochodne;
– orzechy ziemne (arachidowe) i produkty pochodne;
– soja i produkty pochodne;
– mleko i produkty pochodne;
– orzechy, jak migdały, pistacje, orzechy włoskie, orzechy laskowe, orzechy nerkowca, orzeszki pekan, orzechy brazylijskie, orzechy makadamia i produkty pochodne;
– seler i produkty pochodne;
– gorczyca i produkty pochodne;
– nasiona sezamu i produkty pochodne;
– dwutlenek siarki oraz siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10 ml/l w przeliczeniu na całkowitą zawartość SO2 w produkcie;
– łubin i produkty pochodne;
– mięczaki i produkty pochodne.
2. Rodzaje reakcji alergicznych
U osób dorosłych wyróżnia się trzy rodzaje reakcji, które mogą wystąpić po spożyciu alergenu, są to:
– natychmiastowa reakcja alergiczna – objawy kliniczne pojawiają się tutaj natychmiast po spożyciu alergenu, maksymalnie po 10 minutach. Może to być zarówno lekka pokrzywka, jak i poważny wstrząs anafilaktyczny;
– reakcja alergiczna typu cytotoksycznego – reakcja rozwija się w różnych tkankach oraz narządach. Przeciwciała skierowane są przeciwko antygenom obecnym na powierzchni własnych komórek organizmu. Dochodzi tutaj do zniszczenia komórek oraz aktywacji innych mechanizmów układu immunologicznego;
– reakcja alergiczna typu kompleksów immunologicznych – objawy kliniczne mogą wystąpić tutaj nawet po upływie kilku godzin aż do kilku dni od spożycia alergenu.
Jeśli zostanie rozpoznana alergia na dany składnik pokarmowy, konieczne jest wykluczenie go z diety, aby uniknąć wystąpienia niekorzystnych objawów. Oczywiście alergia może objawiać się niegroźnie, np. pokrzywką lub podrażnieniem skórnym, jednak jeśli dany alergen nie zostanie wyeliminowany z naszej diety pomimo rozpoznania alergii, możliwe jest również wystąpienie groźniejszych objawów takich jak wstrząs anafilaktyczny.
3. Dieta eliminacyjna
Dieta eliminacyjna jest nie tylko sposobem na wykrycie, który składnik pożywienia wywołuje reakcję alergiczną. Jest ona również sposobem leczenia. Kiedy stwierdzimy, który składnik działa uczulająco na nasz organizm, konieczne jest wykluczenie go z diety. Po jakimś czasie od odstawienia alergenu można spróbować ponownie włączyć go do posiłków, należy jednak pamiętać, aby robić to stopniowo i podawać w niewielkich dawkach. Jeśli reakcja alergiczna się nie pojawi, można stopniowo zwiększać dawkę alergenu. Nie musimy jednak ponownie wprowadzać do diety substancji alergizującej, jeśli wcześniejsza reakcja alergiczna była dość silna.
W diecie eliminacyjnej należy zwrócić uwagę na ewentualne niedobory, które mogą wynikać z całkowitego wyeliminowania danego produktu z diety. Wówczas, aby nie dopuścić do niedoborów, szczególnie witamin i składników mineralnych, warto sięgać po produkty, które również są dobrym źródłem tego składnika. Najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja z dietetykiem.
Oczywiście to, że nie występuje u nas żadna reakcja alergiczna po spożyciu pokarmu, nie oznacza, że zupełnie nie powinniśmy zwracać uwagi na to, co jemy. Szczególnie istotne jest zachowanie zdrowego rozsądku. Jeśli np. po spożyciu jajek czujemy wzdęcia i dyskomfort w jamie brzusznej, warto ograniczyć je w diecie. Najważniejsza jest przyjemność czerpana z jedzenia. Jeśli jednak zdecydujemy się na wyeliminowanie któregoś produktu z diety, warto zwrócić uwagę na to, czy nie spowoduje to niedoborów witamin oraz składników mineralnych. Jeśli wystąpi taka możliwość, warto rozważyć suplementację lub zwiększyć podaż danej substancji z innych produktów żywnościowych.
4. Jak ustalić, czy faktycznie mamy do czynienia z alergią
W ostatnim czasie unikanie produktów, które uznane są za alergizujące, stało się bardzo popularne. Zdecydowanie zbyt dużo osób wyklucza ze swojej diety dane produkty bez logicznego wyjaśnienia. Podążają za tzw. alergenową modą. Ludzie ze skrajności popadają w skrajność.
Zanim jednak całkowicie postanowimy wykluczyć ze swojej diety dany alergen, warto poznać swój organizm. W tym celu należy rozpocząć prowadzenie zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety. Powinny znajdować się w niej wszystkie niezbędne makroskładniki, witaminy i składniki mineralne. Jeśli jesteśmy nowicjuszami w dziedzinie dietetyki, warto skorzystać z piramidy zdrowego żywienia i podjąć aktywność fizyczną. Jeśli podczas stosowania takiej diety nie odczujemy żadnych negatywnych objawów, nie istnieją żadne podstawy do tego, aby wykluczyć dany produkt z naszego codziennego jadłospisu.
Jeśli jednak zaobserwujemy niepokojące objawy takie jak wysypka, pokrzywka, katar, bóle brzucha, nudności itp., warto rozważyć wprowadzenie diety eliminacyjnej. W tym celu najlepiej udać się do specjalisty, który zdiagnozuje problem i pomoże nam odpowiednio zbilansować dietę.
Rozpoznanie alergenu często opiera się na metodzie prób i błędów. Na początku należy wykluczyć z diety najbardziej alergizujące produkty, takie jak mleko, jaja czy też zboża zawierające gluten. Taką dietę warto prowadzić przez kilka tygodni aż do całkowitego ustąpienia objawów. Następnie można ponownie włączyć do diety usunięty z niej produkt, np. mleko. Jeśli objawy powrócą, oznacza to, że produktem, który wywołuje u nas reakcje alergiczne, jest właśnie mleko. Kiedy już będziemy wiedzieli, jaki produkt działa na nas alergizująco, konieczne jest całkowite wykluczenie go z diety, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia niekorzystnych objawów.
Nie istnieją więc żadne medycznie uzasadnione argumenty, które przemawiałyby za tym, żeby zdrowe, prawidłowo odżywiające się osoby miały wykluczyć z diety jakiekolwiek produkty powszechnie uważane za alergenne. Rozpoczęcie stosowania diety eliminacyjnej poleca się wyłącznie osobom, u których występuje niekorzystna reakcja alergiczna na dany produkt.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Dzwolak W., Zarządzanie alergenami w produkcji produktów spożywczych, „Problemy Jakości” 2015, 4, 29–31.
Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H., Zasady żywienia człowieka, Warszawa 2000.
Rosello R., Alergie. Naturalne sposoby leczenia, Warszawa 2009.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.
Wróblewska B., Jędrychowski L., Żywność a alergia, „Żywność. Technologia. Jakość” 1998, 5(2), 5–15.
