Jackfruit – owoc chlebowca jako zamiennik mięsa
Zwolennicy diet wegetariańskiej i wegańskiej często szukają produktów, które w ich jadłospisie zastąpią smak mięsa. Jednym z takich zamienników może być dżakfrut – egzotyczny owoc, który w Indiach jest powszechnym i tanim pożywieniem. Zainteresowanie tą alternatywą w ostatnich latach w Polsce znacznie wzrosło. Obecnie owoc jest dostępny w wielu sklepach. Ponadto restauracje coraz częściej uwzględniają go wśród składników wytrawnych dań.
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest dżakfrut?
2. Smak i konsystencja
3. Wartości odżywcze
4. Zastosowanie dżakfruta
5. Właściwości zdrowotne
6. Przykładowe przepisy
7. Podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym jest dżakfrut?
Jackfruit, znany także jako dżakfrut, to owoc chlebowca różnolistnego (łac. Artocarpus heterophyllus). Ta wiecznie zielona roślina, inaczej nazywana drzewem bochenkowym, należy do rodziny morwowatych. Pochodzi z Indii, ale uprawiana jest także na innych obszarach charakteryzujących się klimatem tropikalnym, m.in. w Brazylii, Tajlandii i Indonezji. Chlebowiec osiąga wysokość 10–30 m, a jego owoce uznawane są za największe na świecie. Rosną w specyficzny sposób, ponieważ wyrastają bezpośrednio z pnia. Dojrzałe dżakfruty są ciemnożółte lub jasnobrązowe, a ich twardą skórę pokrywają kolce. Owoce cechują się owalnym kształtem, mogą mieć 1 m długości i ważyć 50 kg, jednak przeciętny ciężar wynosi ok. 10 kg. Warto dodać, że jadalny jest zarówno miąższ, jak i pestki owocu. Z jednego młodego chlebowca można uzyskać ok. 200 dżakfrutów rocznie, natomiast starsze drzewa wydają nawet 500 owoców w ciągu roku.
2. Smak i konsystencja
Tak jak w przypadku innych owoców intensywność smaku dżakfrutów zależy od stopnia dojrzałości. Te o żółtej barwie mają charakterystyczny owocowy aromat i słodki egzotyczny smak. Porównywany jest do brzoskwini lub mango. Można spotkać się również ze stwierdzeniem, że przypomina połączenie banana z ananasem. Niedojrzały, zielony dżakfrut ma natomiast neutralny smak, a jego miąższ po obróbce termicznej w konsystencji podobny jest do kurczaka lub wieprzowiny. Właśnie dlatego coraz częściej wykorzystuje się go jako zamiennik mięsa.
3. Wartości odżywcze
Dojrzały dżakfrut w 100 g dostarcza ok. 95 kcal. Kaloryczność zielonych owoców jest znacznie mniejsza i wynosi ok. 30 kcal. Dżakfrut stanowi cenne źródło witamin i składników mineralnych. Wyróżnia się przede wszystkim dużą ilością potasu – zawiera go więcej niż banany, które uznawane są za pokarm obfitujący w ten pierwiastek. W dżakfrucie znajdują się witaminy A, C, B1, B2, B3, B6, kwas foliowy, magnez, wapń, żelazo i cynk. Ponadto obecne są w nim także lignany, flawonoidy oraz karotenoidy, które wywierają korzystny wpływ na zdrowie. Ze względu na zawartość białka i zdrowych tłuszczów wartościowe są również pestki owocu.
4. Zastosowanie dżakfruta
Dżakfrut wykorzystuje się zarówno jako składnik deserów, jak i dań wytrawnych. Świeży miąższ z dojrzałych owoców można dodawać do sałatek lub jeść na surowo jako słodką przekąskę. Używa się go również do dżemów, galaretek, koktajli oraz wypieku ciast. Bardzo dobrze komponuje się z kokosowym aromatem. W formie suszonej nadaje się do domowych batoników musli, owsianki czy granoli. Niedojrzałe owoce stosuje się w daniach wytrawnych. Należy jednak podkreślić, że wymagają one obróbki termicznej. Ugotowany i odpowiednio przyprawiony dżakfrut strukturą doskonale imituje mięso. Coraz częściej spotykany jest w wegańskich burgerach, kebabach, gulaszach. Świetnie sprawdza się jako zamiennik szarpanej wołowiny. Ponadto w postaci wysuszonej i zmielonej wykorzystywany jest do zagęszczania zup oraz sosów. Należy jednak zaznaczyć, że pod względem wartości odżywczych nie można go traktować na równi z mięsem, gdyż dżakfrut zawiera tylko niewielkie ilości białka, a w jego składzie przeważają węglowodany.
5. Właściwości zdrowotne
Warto podkreślić, że owoce chlebowca – oprócz tego, że są smaczne – mają też korzystny wpływ na zdrowie. Wynika to z obecności cennych związków bioaktywnych. Dżakfrut charakteryzuje się wysoką aktywnością antyoksydacyjną. Odpowiadają za to składniki zaliczane do przeciwutleniaczy, takie jak kwas askorbinowy (witamina C), karotenoidy oraz flawonoidy. Związki te opóźniają lub redukują procesy utleniania, które przyczyniają się do uszkadzania tkanek i powstawania procesów zapalnych. Obecność antyoksydantów zmniejsza więc ryzyko rozwoju wielu chorób, m.in. miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, a także schorzeń neurodegeneracyjnych (np. choroby Alzheimera).
Ze względu na wysoką zawartość potasu dżakfrut wspiera układ krążenia, przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi i zapobiega wystąpieniu zawału. Ponadto witamina B6 pomaga obniżyć stężenie homocysteiny we krwi, co przekłada się na prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego.
Badania dowodzą, że flawonoidy izolowane z owoców chlebowca wykazują właściwości przeciwzapalne – hamują uwalnianie związków świadczących o stanie zapalnym w organizmie (S. Fang, Ch. Hsu, G. Yen 2008). Fitoskładniki, takie jak lignany, saponiny i izoflawony, działają przeciwwrzodowo, przeciwnowotworowo i przeciwstarzeniowo. Zapobiegają także nadciśnieniu (M. Baliga i wsp. 2011). Naukowcy sugerują, że substancje obecne w dżakfrucie zmniejszają mutagenność aflatoksyny (związek rakotwórczy) i mogą przeciwdziałać nowotworom (G. Ruiz-Montañez i wsp. 2014).
Korzyści zdrowotne wynikają także z zawartości błonnika pokarmowego. Wspomaga on proces trawienia, reguluje pracę jelit, zapobiega zaparciom, a także chroni przed rakiem jelita grubego. Ważną rolę odgrywają również obecne składniki mineralne. Wapń wpływa na zdrowie kości, żelazo zapobiega anemii, a magnez przyczynia się do właściwego funkcjonowania układu nerwowego.
6. Przykładowe przepisy
Dżakfrut à la pulled pork
Składniki:
– dżakfrut (zielony) – puszka,
– cebula – ½ sztuki,
– czosnek – 2 ząbki,
– olej rzepakowy – 2 łyżki,
– sok z cytryny – łyżka,
– sos sojowy – 2 łyżki,
– keczup – 2 łyżki,
– papryka wędzona – łyżeczka,
– papryka chili – ¼ łyżeczki,
– kmin rzymski – ¼ łyżeczki,
– pieprz i sól do smaku.
Sposób przygotowania
1. Dżakfrut odcedzić i opłukać. Pokroić twarde części, pozostałe rozdrobnić ręcznie lub widelcem.
2. Posiekać cebulę oraz czosnek, połączyć z przyprawami i pozostałymi składnikami.
3. Wymieszać, pozostawić na kilka godzin (najlepiej wstawić na noc do lodówki).
4. Rozgrzać patelnię, całość smażyć na średnim ogniu ok. 15 minut. W razie konieczności podczas smażenia można dodać niewielką ilość wody.
Dodatkowa informacja: Zamarynowany dżakfrut można też przygotować w piekarniku. Czas pieczenia wynosi ok. 30–40 minut w 180–200°C.
Gulasz z dżakfrutem
Składniki:
– dżakfrut (zielony) – puszka,
– marchew – sztuka,
– cukinia – sztuka,
– papryka – sztuka,
– passata pomidorowa – szklanka,
– cebula – sztuka,
– czosnek – 3 ząbki,
– olej rzepakowy – łyżka,
– sos sojowy – 2 łyżki,
– przyprawy: sól, pieprz, liść laurowy, ziele angielskie, papryka wędzona.
Sposób przygotowania
1. Olej rozgrzać na patelni. Zeszklić pokrojoną w kostkę cebulę i posiekany czosnek.
2. Dodać plasterki marchwi, dusić przez 5 minut.
3. Dżakfrut opłukać, pokroić w kostkę i wrzucić na patelnię.
4. Przyprawić, dodać passatę oraz sos sojowy, gotować ok. 30 minut pod przykryciem.
5. Na koniec wrzucić cukinię i paprykę. Pozostawić na średnim ogniu, aż warzywa będą miękkie.
6. Podawać z kaszą, ryżem, makaronem lub pieczywem.
Curry z dżakfrutem
Składniki:
– dżakfrut (zielony) – puszka,
– mleczko kokosowe – puszka,
– dynia – ½ małej sztuki,
– cebula – sztuka,
– czosnek – 2 ząbki,
– żółta pasta curry – 2 łyżeczki,
– oliwa – łyżka,
– garam masala – ½ łyżeczki,
– sól i pieprz do smaku.
Sposób przygotowania:
1. Na patelni rozgrzać oliwę. Zeszklić pokrojoną w piórka cebulę i posiekany czosnek.
2. Dodać obraną i pokrojoną dynię oraz dżakfrut. Dusić ok. 5–10 minut.
3. Wlać mleczko kokosowe, dodać żółtą pastę curry i przyprawy.
4. Wszystkie składniki wymieszać, dusić na małym ogniu przez ok. 20 minut.
5. Podawać z ugotowanym ryżem posypane świeżą kolendrą.
7. Podsumowanie
Ze względu na smak i konsystencję owoc chlebowca doskonale imituje mięso. Polecany jest osobom odżywiającym się w sposób roślinny, ale także tym, które szukają czegoś nowego. Warto podkreślić, że dżakfrut jest wartościowym produktem, ponieważ zawiera witaminy i składniki mineralne potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ponadto obecne w nim związki bioaktywne wywierają działanie prozdrowotne. Należy jednak pamiętać, że niedojrzałe owoce nadają się do jedzenia jedynie po obróbce termicznej. Spożywane na surowo mogą wywołać dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak ból brzucha czy biegunka. Po ugotowaniu lub upieczeniu owoc chlebowca staje się łatwostrawny i nie powoduje już takich objawów.
Bibliografia
Baliga M. et al., Phytochemistry, nutritional and pharmacological properties of Artocarpus heterophyllus Lam. (jackfruit): A review, „Food Research International” 2011, 44(7), 1800–1811.
Fang S., Hsu Ch., Yen G., Anti-inflammatory Effects of Phenolic Compounds Isolated from the Fruits of Artocarpus heterophyllus, „Journal of Agricultural and Food Chemistry” 2008, 56(12), 4463–4468.
Prakash O. et al., Artocarpus heterophyllus (Jackfruit): An Overview, „Pharmacognosy Reviews” 2009, 3(6), 353–358.
Ranasinghe R., Maduwanthi S., Marapana R., Nutritional and Health Benefits of Jackfruit (Artocarpus heterophyllus Lam.): A Review, „International Journal of Food Science” 2019, 2019, epub.
Rodríguez I.S.T. et al., Physicochemical Properties, Antioxidant Capacity, Prebiotic Activity and Anticancer Potential in Human Cells of Jackfruit (Artocarpus heterophyllus) Seed Flour, „Molecules” 2021, 26(16), epub.
Ruiz-Montañez G. et al., Screening antimutagenic and antiproliferative properties of extracts isolated from Jackfruit pulp (Artocarpus heterophyllus Lam), „Food Chemistry” 2015, 175, 409–416.
Vazhacharickal P. et al., Chemistry and medicinal properties of jackfruit (Artocarpus heterophyllus): a review on current status of knowledge, „International Journal of Innovative Research and Review” 2015, 3(2), 83–95.