Pregoreksja – ciche zagrożenie dla przyszłych mam
Zaburzenia odżywiania stają się obecnie coraz częściej występującym problemem. Dotykają zarówno mężczyzn, jak i kobiet w różnym wieku i negatywnie wpływają na całe ich życie. Szczególnie dotkliwe stają się jednak w okresie ciąży, w której prawidłowe odżywianie staje się jeszcze bardziej istotne zarówno dla matki, jak i rozwijającego się płodu.
SPIS TREŚCI:
1. Rodzaje zaburzeń odżywiania
2. Wpływ zaburzeń odżywiania w ciąży
3. Możliwe przyczyny pregoreksji
5. Jak postępować w przypadku zaburzeń odżywiania w ciąży
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Rodzaje zaburzeń odżywiania
Zaburzenia odżywiania to grupa zaburzeń psychicznych, które charakteryzują się niezdrowym stosunkiem do jedzenia, masy ciała oraz sylwetki. Osoby nimi dotknięte rozwijają skrajne nawyki żywieniowe, które prowadzą do poważnych konsekwencji i negatywnie wpływają na całe życie jednostki – stan zdrowia, relacje społeczne, a nawet codzienne funkcjonowanie. Wśród najczęściej występujących zaburzeń odżywiania wyróżnić można anoreksję nervosę, bulimię nervosę i zespół kompulsywnego objadania się.
Anoreksja charakteryzuje się obsesyjnym dążeniem do osiągnięcia jak najszczuplejszej sylwetki, zaburzonym postrzeganiem swojego ciała oraz drastycznym ograniczeniem spożycia energii, które wiąże się ze znaczną utratą masy ciała. Bulimia z kolei objawia się okresami napadów objadania, po których pojawiają się zachowania kompensacyjne, takie jak wymioty, nadużywanie środków przeczyszczających lub nadmierna aktywność fizyczna. W przypadku kompulsywnego objadania się również obserwuje się epizody przejadania i spożywania niekontrolowanej ilości jedzenia, po których pojawia się poczucie winy i wstydu.
Szczególnie specyficznym zaburzeniem występującym w ciąży jest tzw. pregoreksja, znana również jako anoreksja ciążowa, której rozwinięcie związane jest z zajściem w ciążę i często wynika z trudności z zaakceptowaniem gwałtownie zmieniającego się ciała. Osoby cierpiące na pregoreksję za wszelką cenę próbują uniknąć przyrostu masy ciała – stosują restrykcyjną dietę, wprowadzają nadmierną aktywność fizyczną lub inne zachowania kompensacyjne, nie zważają przy tym na negatywne skutk. Częstość występowania pregoreksji nie jest dokładnie znana, ponieważ wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych lub nieodnotowanych, ale mówi się, że problem ten może dotyczyć nawet 5% kobiet. Warto mieć również świadomość, że zaburzenie to przeważnie utrzymuje się również po porodzie, kiedy kobiety dążą do jak najszybszego powrotu do formy sprzed ciąży (J. Treasure, T.A. Duarte, U. Schmidt 2020).
2. Wpływ zaburzeń odżywiania w ciąży
Na matkę
Zaburzenia odżywiania w ciąży mogą mieć poważny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne matki. Niedożywienie, które najczęściej towarzyszy anoreksji, może prowadzić do niedoborów składników odżywczych, co zwiększa ryzyko infekcji, osłabienia całego organizmu, zaburzeń metabolicznych, niedokrwistości czy problemów z układem hormonalnym. Często wiąże się także z rozwinięciem nadciśnienia tętniczego. Ponadto obserwuje się zwiększony poziom stresu i lęku oraz problemy z samooceną.
Warto również podkreślić, że zaburzenia odżywiania mogą zwiększyć ryzyko powikłań ciążowych, takich jak przedwczesny poród, zahamowanie wzrostu płodu, konieczność wykonania cesarskiego cięcia czy poronienie, i nierzadko prowadzi do późniejszych problemów z karmieniem piersią i depresji poporodowej.
Na dziecko
Zaburzenia odżywiania w ciąży mogą mieć także istotny wpływ na zdrowie i rozwój jeszcze nienarodzonego dziecka. Niedożywienie wiąże się przede wszystkim z niedoborem składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i kształtowania się organów płodu. W konsekwencji może dojść do zahamowania jego wzrostu, zbyt niskiej masy urodzeniowej czy wystąpienia wad wrodzonych. Dodatkowo niestabilność emocjonalna i stres matki związane z zaburzeniami odżywiania mogą również oddziaływać na dziecko. Badacze sugerują, że stres w ciąży może mieć wpływ na rozwój mózgu dziecka oraz jego zachowanie w późniejszym życiu (C. Arnold i wsp. 2023).
3. Możliwe przyczyny pregoreksji
Istnieje wiele potencjalnych przyczyn rozwinięcia pregoreksji. Największym problemem jest zmieniające się ciało, które niektórym kobietom trudno zaakceptować. Oprócz brzucha ciążowego u wielu kobiet obserwuje się również zatrzymanie wody w organizmie i spowodowaną tym opuchliznę, która daje wrażenie znacznie większego przybrania na masie ciała. Dla przyszłych mam dotkniętych pregoreksją te nagłe zmiany mogą także prowadzić do silnego poczucia utraty kontroli nad własnym ciałem i chęci przywrócenia jej na wszelkie możliwe sposoby.
Kolejnym czynnikiem ryzyka są też zaburzenia odżywiania lub zaburzone relacje z jedzeniem występujące w przeszłości. Niezdrowe próby kontrolowania masy ciała, nadmierne restrykcje żywieniowe czy też negatywne reakcje otoczenia na wygląd mogą pozostawić trwałe ślady w psychice i prowadzić do utrwalenia toksycznych przekonań na temat ciała i jedzenia, które mogą być trudne do przezwyciężenia, szczególnie w okresie ciąży, gdy zmiany fizyczne są nieuniknione. Dodatkowym problemem jest też niska samoocena, która sprzyja rozwinięciu obsesyjnej troski o utrzymanie szczupłej sylwetki w okresie ciąży.
Nie bez znaczenia jest też stres i niepewność, które towarzyszą przyszłym mamom. Ciąża bardzo często wywołuje intensywne emocje i wiąże się z licznymi obawami. Dla niektórych kobiet wybuchy lęku i stresu są tak przytłaczające, że sięgają po destrukcyjne sposoby radzenia sobie z nimi i próbują odzyskać kontrolę nad swoim życiem np. poprzez nadmierne monitorowanie masy ciała. Dodatkowo czynniki kulturowe i środowiskowe, np. presja społeczna, mogą dodatkowo zaostrzyć zachowania związane z pregoreksją (L. Tarchi i wsp. 2023).
4. Sygnały alarmujące
Czerwone flagi dotyczące zaburzeń odżywiania są trudne do zauważenia, szczególnie gdy kobieta jest w ciąży. Ten wyjątkowy okres życia wiąże się z wieloma fizjologicznymi zmianami w organizmie, niemniej jednak istnieje kilka istotnych sygnałów ostrzegawczych, na które należy zwrócić uwagę.
Jednym z pierwszych jest niewłaściwe przybieranie na masie ciała. Zarówno jej nagły wzrost, jak i gwałtowny spadek mogą być sygnałem świadczącym o problemach z odżywianiem. Wczesna reakcja jest bardzo istotna, ponieważ prawidłowe przybieranie na masie ciała w ciąży jest kluczowe dla zdrowia zarówno matki, jak i dziecka.
Ponadto należy zwrócić uwagę na niezdrowe nawyki żywieniowe. Jeśli kobieta wykazuje skłonność do stosowania restrykcyjnych diet, unikania określonych grup pokarmów lub nadmiernego skupiania się na liczeniu kilokalorii, może to być powód do niepokoju. Takie zachowania mogą prowadzić do niedoborów składników odżywczych, co z kolei może negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka. Alarmujące powinno być również: regularne unikanie posiłków, ukrywanie jedzenia, stosowanie środków przeczyszczających, a także intensyfikacja aktywności fizycznej.
Warto przyjrzeć się również objawom takim jak zmiany nastroju (wzmożona drażliwość, uczucie lęku czy depresja), a także osłabienie, zmęczenie czy problemy skórne. Tego typu problemy mogą występować u każdej kobiety ciężarnej, ale mogą być również symptomem zaburzeń odżywiania, więc warto bliżej się im przyjrzeć.
W przypadku zauważenia któregokolwiek z tych sygnałów, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem prowadzącym oraz psychologiem. Wczesna identyfikacja i interwencja mogą zapobiec poważnym konsekwencjom dla zdrowia matki i dziecka oraz umożliwić rozpoczęcie odpowiedniego leczenia (A. Easter i wsp. 2013).
5. Jak postępować w przypadku zaburzeń odżywiania w ciąży
Niestety, leczenie zaburzeń odżywiania jest procesem bardzo czasochłonnym i skomplikowanym, a sama diagnoza jest bardzo trudna do postawienia, ponieważ osoby na nie cierpiące często ukrywają swój problem przed najbliższymi i lekarzami. Kluczowe jest jak najwcześniejsze rozpoznanie, dlatego lekarz prowadzący ciążę powinien być szczególnie wyczulony na niepokojące symptomy.
W procesie leczenia bardzo istotne jest interdyscyplinarne podejście łączące opiekę lekarza ginekologa, psychologa, często także psychiatry. Nie bez znaczenia jest również edukacja pacjentki w zakresie zasad zdrowego żywienia i jego znaczenia dla rozwoju płodu – w tym przypadku świetnie sprawdzi się współpraca z dietetykiem. Wsparcie emocjonalne ze strony najbliższych również jest nieodzownym elementem terapii (O. Vasiliu 2023).
Bibliografia
Arnold C. et al., The effects of eating disorders in pregnancy on mother and baby: a review, „Psychiatria Danubina” 2019, 31(3), 615–618.
Easter A. et al., Recognising the symptoms: how common are eating disorders in pregnancy?, „European Eating Disorders Review” 2013, 21(4), 340–344.
Tarchi L. et al., Pregorexia: a systematic review and meta-analysis on the constructs of body image dissatisfaction and eating disturbances by gestational age in the peripartum, „Eating and Weight Disorders” 2023, 28(1), 64.
Treasure J., Duarte T.A., Schmidt U., Eating disorders, „Lancet” 2020, 395(10227), 899–911.
Vasiliu O., The complex interplay between psychosocial and biological factors in pregorexia nervosa – a rapid review, „Frontiers in Psychology” 2023, 4, 1168696.
