Łysienie androgenowe a dieta
Łysienie androgenowe dotyczy aż 80% mężczyzn i 50% kobiet, jest jedną z najczęściej występujących form łysienia. Ma głównie podłoże genetyczne, jednak wciąż mało wiadomo o wpływie czynników środowiskowych. Na kondycję włosów wpływa m.in. właściwa podaż niektórych witamin i składników mineralnych. Czy dieta ma wpływ na rozwój łysienia androgenowego?
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest łysienie androgenowe
2. Łysienie androgenowe – objawy
3. Łysienie androgenowe – diagnostyka
4. Łysienie androgenowe – leczenie
5. Łysienie androgenowe – dieta
6. Łysienie androgenowe – suplementacja
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Czym jest łysienie androgenowe
Łysienie androgenowe (tzw. łysienie typu męskiego) to bardzo powszechny problem związany z wypadaniem włosów, nie tylko u mężczyzn, ale także u kobiet w różnym wieku. Ma podłoże genetyczne i jest związane z nadmiarem androgenów we krwi. W łysieniu androgenowym dochodzi do skrócenia fazy wzrostu włosa i wydłużenia fazy spoczynkowej, kiedy włos przestaje rosnąć i powoli zaczyna wypadać.
W patogenezie choroby najważniejszą rolę odgrywa dihydrotestosteron (DHT), który powstaje w skórze z testosteronu przy udziale enzymu 5-α-reduktazy. Łysienie androgenowe u kobiet bardzo często przebiega z prawidłowym stężeniem androgenów w surowicy krwi. Poziom androgenów mieści się w górnej granicy normy lub jest lekko podwyższony. Mimo tych prawidłowych wartości mieszki włosowe wykazują silną wrażliwość na androgeny, dlatego dochodzi do wystąpienia objawów chorobowych.
Dodatkowo przyczyną łysienia androgenowego u kobiet mogą być inne choroby ogólnoustrojowe, które są związane z androgenami, chociażby zespół policystycznych jajników (PCOS), choroby przysadki mózgowej, hiperandrogenizm czy otyłość.
2. Łysienie androgenowe – objawy
Łysienie androgenowe rozpoczyna się od pojawienia się przerzedzeń na czubku głowy. Wraz ze stopniem zaawansowania choroby prześwit się rozszerza. Dodatkowo wzrost ilości dihydrotestosteronu (DHT) w mieszku włosowym powoduje miniaturyzację włosa – oznacza to, że nowe włosy wyrastają coraz cieńsze i jaśniejsze.
3. Łysienie androgenowe – diagnostyka
W celu właściwej diagnostyki należy udać się do specjalisty, który zleci odpowiednie badania i wdroży leczenie. W diagnostyce łysienia androgenowego zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych takich jak:
– morfologia krwi;
– profil tarczycowy (TSH, fT3, fT4);
– poziom kortyzolu;
– poziomy testosteronu, dihydrotestosteronu (DHT), dehydroepiandrosteronu (DHEA), siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEAS);
– stężenie globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG) – wiąże testosteron, w łysieniu androgenowym najczęściej jest zaniżona;
– stężenie tyreoliberyny (TRH);
– poziom prolaktyny, która wpływa na produkcję androgenów nadnerczowych (DHEA) oraz kortyzolu;
– poziom ferrytyny, która jest magazynem żelaza, jej niskie stężenie wpływa na rozwój łysienia;
– poziomy glukozy i insuliny na czczo.
Do oceny stopnia zaawansowania choroby u mężczyzn stosuje się skalę Hamiltona i Norwooda, natomiast u kobiet – skalę Ludwiga.
4. Łysienie androgenowe – leczenie
W leczeniu łysienia androgenowego stosuje się antyandrogeny oraz substancje blokujące działanie 5-α-reduktazy, np. minoksydyl i finasteryd. Jednak często wiąże się to z szeregiem skutków ubocznych (M.Y. Dhariwala i P. Ravikumar 2019).
5. Łysienie androgenowe – dieta
Łysienie androgenowe ma głównie podłoże genetyczne, natomiast niedobór niektórych składników odżywczych może wpływać zarówno na strukturę, jak i wzrost włosów. Skóra głowy zawiera ok. 100 000 mieszków włosowych. Spośród nich 90% znajduje się w fazie wzrostu. Włosy do prawidłowego wzrostu potrzebują niezbędnych składników takich jak białka, węglowodany, witaminy i składniki mineralne. Nieprawidłowo zbilansowana dieta prowadząca do niedoborów może być powiązana z pogłębianiem się łysienia androgenowego. Dotyczy to składników takich jak żelazo, cynk, miedź, siarka niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy A, D, E, C oraz biotyna (E.L. Guo, R. Katta 2017).
Składniki mineralne
Składniki mineralne, które wpływają na stan włosów, to m.in. cynk, żelazo, miedź i siarka.
Cynk wchodzi w skład wielu enzymów, które m.in. biorą udział w syntezie białek oraz podziale komórek. Niedobór cynku prowadzi do wzrostu ilości androgenów. Zbyt niski poziom cynku sprawia, że włosy stają się łamliwe i zaczynają wypadać. Dobre źródła cynku to mięso, wątroba, pełnoziarniste przetwory zbożowe, jaja oraz pestki dyni.
Żelazo jest niezbędne do transportu tlenu przez krwinki czerwone. Odpowiednia jego ilość wpływa na dotlenienie, a co za tym idzie – odżywienie wszystkich komórek ciała, w tym komórek, które wchodzą w skład włosa. Jego najlepsze źródła to czerwone mięso i podroby. Żelazo można znaleźć również w produktach pochodzenia roślinnego, jak pestki dyni, nasiona roślin strączkowych, płatki owsiane, kasza gryczana, czy ciemnozielone warzywa liściaste. Aby żelazo było lepiej wchłaniane, warto łączyć produkty bogate w ten pierwiastek z witaminą C.
Miedź wpływa na właściwą pigmentację włosa, co w łysieniu androgenowym ma bardzo duże znaczenie. W rozwoju łysienia androgenowego dochodzi do miniaturyzacji struktury włosów, które zawierają coraz mniej pigmentu. Miedź znajduje się w produktach roślinnych takich jak orzechy, grzyby, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz rośliny strączkowe.
Siarka odpowiada za właściwą strukturę włosa, niedobory tego składnika prowadzą do ich nadmiernej łamliwości. W siarkę bogate są warzywa takie jak cebula, czosnek, kapusta, brokuły, kalafior.
Witaminy
Witamina C (kwas askorbinowy) jest silnym przeciwutleniaczem, który usuwa nadmiar wolnych rodników. Ponadto jest niezbędna do syntezy kolagenu i prawidłowego przyswajania żelaza. Witamina C poprawia przepływ krwi w skórze głowy, przez co włosy otrzymują więcej składników odżywczych i są lepiej odżywione. Wszystko to wpływa na ich lepszy wzrost i wzmocnienie.
Biotyna zmniejsza stany zapalne na skórze głowy, stymuluje podziały komórkowe, dzięki czemu korzystnie wpływa na wzrost włosa. Dodatkowo przeciwdziała nadmiernemu przetłuszczaniu się włosów oraz łagodzi łupież. Niedobór biotyny (witaminy H) może objawiać się m.in. wypadaniem włosów. Do niedoboru tej witaminy dochodzi bardzo rzadko, ponieważ bakterie jelitowe, które zasiedlają przewód pokarmowy człowieka, wytwarzają jej odpowiednią ilość. Niedostateczną ilość biotyny obserwuje się jedynie w przypadku stosowania leków przeciwpadaczkowych bądź przewlekłej antybiotykoterapii, która zaburza skład mikrobioty jelitowej.
Na stan włosów pozytywny wpływ wykazują także witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A, E i D. Witamina A pobudza mieszki włosowe do wzrostu. Z kolei witamina E, wraz z witaminami z grupy B, stymuluje mieszki włosowe do produkcji nowych, mocnych włosów. Prowitamina A znajduje się w czerwonych i pomarańczowych warzywach. Spora ilość witaminy A znajduje się w podrobach i maśle. Witamina E znajduje się w pestkach, nasionach, orzechach oraz olejach tłocznych na zimno.
Okazuje się także, że witamina D może odgrywać kluczową rolę w cyklu życiowym mieszków włosowych. Badania in vitro wykazały obecność receptora witaminy D w komórkach naskórka w czasie fazy wzrostu włosa (E.L. Guo, R. Katta 2017), jednak dokładny wpływ witaminy D na łysienie androgenowe nie jest wciąż dokładnie poznany.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Niedobór niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 i omega-6 przyczynia się do wypadania i rozjaśnienia włosów. Nienasycone kwasy tłuszczowe mogą regulować działanie androgenów podobnie jak lek stosowany w leczeniu łysienia androgenowego. Przyjmowanie kwasów omega-3 działa korzystnie w przypadku wielu problemów skórnych, jak świąd czy łuszczenie. Dodatkowo kwas arachidonowy (omega-6) wpływa korzystnie na mnożenie się mieszków włosowych i wzrost włosów (E.L. Guo, R. Katta 2017).
Y.CH. Ho i wsp. wykazali, że olej z pestek dyni blokuje działanie 5-alfa-reduktazy i ma działanie antyandrogenne. W badaniu wzięło udział 76 mężczyzn z problemem łysienia androgenowego, z których część przyjmowała 400 mg oleju dziennie, a pozostali przyjmowali placebo. Eksperyment trwał 24 tygodnie. Po tym czasie zaobserwowano o 40% większą ilość włosów w grupie mężczyzn, którzy przyjmowali olej z pestek dyni. U mężczyzn przyjmujących placebo zauważono zwiększenie ilości włosów tylko o 10%.
Inne czynniki wpływające na kondycję włosów
H.Ch. Lai i wsp. wykazali, że czynniki takie jak niedostateczna ilość snu (poniżej 6 godzin dziennie) czy tłusta skóra głowy mogą prowadzić do rozwoju łysienia androgenowego. Tłusta skóra jest konsekwencją aktywnego działania gruczołów łojowych, które są kontrolowane przez androgeny. To zwiększone wydzielanie łoju powoduje zmiany w cyklu włosowym, co nasila łysienie androgenowe. Z kolei częste spożywanie napojów sojowych może chronić przed rozwojem łysienia androgenowego. Napoje sojowe są bogate w izoflawony, które wykazują silne działanie przeciwutleniające.
Warto również zwrócić uwagę na kofeinę, która wzmaga podział komórek, z których tworzy się włos, wzmacnia łodygę włosa i wydłuża czas trwania wzrostu włosa (anagenu). U mężczyzn z łysieniem androgenowym miejscowe stosowanie kofeiny można uznać za bardziej skuteczne niż leczenie 5% roztworem miejscowym miniksidylu (E. Bassino i wsp. 2020).
Dieta śródziemnomorska a łysienie androgenowe
Ch.T. Pham i wsp. dokonali przeglądu 24 badań, w których łącznie wzięło udział 1287 osób. Wykazano, że żywienie zgodne z zasadami diety śródziemnomorskiej może wpływać pozytywnie na kondycję i zdrowie włosów u osób, które cierpią na łysienie androgenowe.
Dieta śródziemnomorska jest bogata w warzywa i owoce oraz zioła, które działają przeciwzapalnie. Warzywa i owoce są źródłem przeciwutleniaczy, zapobiegają stresowi oksydacyjnemu, który może przyczyniać się do wypadania włosów. Ponadto odpowiednia ilość dobrej jakości mięsa, ryb, chudego nabiału i jaj dostarcza pełnowartościowego białka, które jest niezbędne do prawidłowego wzrostu włosa. Zgodnie z doniesieniami naukowymi spożywanie dużej ilości surowych warzyw, świeżych ziół może zmniejszyć ryzyko wystąpienia łysienia androgenowego.
Dieta o niskim indeksie glikemicznym
Nadmiar androgenów bardzo często współwystępuje z insulinoopornością. Związana z nią nadmierna ilość insuliny zwiększa ilość androgenów, hamuje syntezę białka SHBG, rozregulowuje cykl wzrostu włosa i metabolizm androgenów. Dodatkowo insulina oraz oporność komórek na ten hormon mogą prowadzić do zaburzeń krążenia w skórze głowy, co potęguje łysienie. Rekomendowanym modelem żywieniowym w insulinooporności jest dieta o niskim indeksie glikemicznym.
Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik, który określa, jak dany produkt podnosi poziom cukru we krwi. Produkty dzieli się na te o niskim (<55), średnim (55–70) i wysokim (>70) IG. W łysieniu androgenowym zaleca się, aby spożywać produkty spożywcze o niskim lub ewentualnie średnim indeksie glikemicznym.
Aby ograniczyć wydzielanie insuliny, nie wystarczy jedynie wybieranie produktów o niskim bądź średnim indeksie glikemicznym. Ważne jest także właściwe przygotowywanie oraz bilansowanie posiłków, gdyż zazwyczaj nie spożywa się pojedynczych produktów, lecz łączy się je w pełnowartościowy posiłek.
Indeks glikemiczny wzrasta wraz ze stopniem przetworzenia produktu. Zaleca się zatem, aby produkty zbożowe (kasze, ryże, makarony) gotować na półtwardo, czyli al. dente. Dodatkowo indeks glikemiczny posiłku zmniejsza odpowiednia ilość białka, tłuszczu i błonnika pokarmowego. Ważne zatem, aby posiłek składał się nie tylko z węglowodanów, ale także z białka (mięso, ryby, nabiał, nasiona roślin strączkowych, jaja), tłuszczu (oleje toczone na zimno, orzechy, pestki) oraz błonnika pokarmowego (surowe warzywa i owoce).
Idealny talerz w insulinooporności powinien wyglądać następująco:
– ½ talerza powinny zajmować warzywa i owoce, najlepiej surowe lub gotowane na półtwardo,
– ¼ talerza powinny zajmować produkty białkowe (mięso, ryby, jaja, nabiał, rośliny strączkowe),
– ¼ talerza powinny stanowić produkty węglowodanowe (kasze, ryże, makarony),
– dodatkiem powinna być odrobina zdrowego tłuszczu (oleje tłoczone na zimno, pestki, nasiona, orzechy).
6. Łysienie androgenowe – suplementacja
Wypadanie włosów to częsty problem, który można wyeliminować dzięki suplementacji witaminami i składnikami mineralnymi. Czasami jednak suplementacja może zaszkodzić włosom. Nadmierna podaż niektórych składników odżywczych, w tym selenu, witaminy A i witaminy E, wiąże się z wypadaniem włosów. Dlatego też każda suplementacja powinna być skonsultowana ze specjalistą.
Witamina A jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mieszka włosowego, jednak nadmierna jej ilość prowadzi do zmian skórnych, a w konsekwencji nadmiernej utraty włosów. Z kolei dodatkowa suplementacja biotyny, gdy nie stwierdzono jej niedoboru, nie jest skuteczna w leczeniu łysienia (Ch.H. Lai i wsp. 2013).
Warto suplementować związki, które hamują aktywność enzymu 5-α-reduktazy, a są to m.in. palma sabałowa, zielona herbata, pestki dyni, rozmaryn (M.Y. Dhariwala i P. Ravikumar 2019).
7. Podsumowanie
Patogeneza łysienia androgenowego nie jest do końca poznana. Dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne. W celu ograniczenia łysienia androgenowego stosuje się leki antyandrogenne i hamujące działanie 5-α-reduktazy. Z powodu wielu działań niepożądanych leczenia farmakologicznego wiele osób decyduje się na naturalne sposoby. W łysieniu androgenowym zaleca się stosowanie diety śródziemnomorskiej oraz o niskim indeksie glikemicznym.
Codzienne żywienie powinno opierać się na dużej ilości warzyw i owoców, dobrej jakości białku oraz nienasyconych kwasach tłuszczowych. W związku z tym, że najbardziej aktywnym androgenem jest dihydrotestosteron (DHT), zaleca się sięganie po zioła, które hamują jego powstawanie. Są to m.in. palma sabałowa, zielona herbata, pestki dyni oraz rozmaryn. Odpowiednie żywienie może wyłącznie spowolnić postępowanie łysienia androgenowego, ale nie spowoduje cofnięcie się już powstałych zmian w miniaturyzacji struktury włosa.
Bibliografia
Almohanna H.M., Ahmed A.A., Tsatalis J.P., The Role of Vitamins and Minerals in Hair Loss: A Review, „Dermatology and Therapy” 2019, 9(1), 51–70.
Appleton A., Vanbergen O., Metabolizm i żywienie, Wrocław 2015.
Bakry O.A. et al., Androgenetic alopecia, metabolic syndrome, and insulin resistance: Is there any association? A case–control study, „Indian Dermatology Online Journal” 2014, 5(3), 276–281.
Bassino H., Gasspari F., Munaron L., Protective Role of Nutritional Plants Containing Flavonoids in Hair Follicle Disruption: A Review, „International Journal of Molecular Sciences” 2020, 21(2), 523.
Cho J.H. et al., Effect of Pumpkin Seed Oil on Hair Growth in Men with Androgenetic Alopecia: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial, „Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine” 2014, 549721.
Dhariwala M.Y., Ravikumar P., An overview of herbal alternatives in androgenetic alopecia, „Journal of Cosmetic Dermatology” 2019, 18(4), 966–975.
Fortes C. et al., Mediterranean diet: fresh herbs and fresh vegetables decrease the risk of Androgenetic Alopecia in males, „Archives of Ddermatological Research” 2018, 310(1), 71–76.
Gottfried S., Sposób na hormony, Kraków 2020.
Guo E.L., Katta R., Diet and hair loss: effects of nutrient deficiency and supplement use, „Dermatology Practical & Conceptual” 2017, 7(1), 1–10.
Jeznach-Steinhagen A. et al., Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi, Warszawa 2020.
Lai Ch.H. et al., Androgenic Alopecia Is Associated with Less Dietary Soy, Higher Blood Vanadium and rs1160312 1 Polymorphism in Taiwanese Communities, „PLoS One” 2013, 8(12), 79789.
Pham Ch.T. et al., The role of diet as an Adjuvant treatment in Scarring and nonscarring alopecia, „Skin Appendage Disorders” 2020, 6(2), 88–96.
Piraccini B.M., Alessandrini A., Androgenetic Alopecia, „Giomalie Italiano di Dermatologia e Venereologia” 2014, 149(1), 15–24.
Słupek W.P., Trychologia i kosmetologia w praktyce, Warszawa 2019.
Sobstyl M., Tkaczuk-Włach J., Jakiel G., Diagnostyka hormonalna łysienia kobiet, „Przegląd Menopauzalny” 2010, 1, 52–55.
Szklarczyk M., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Choroby oraz pielęgnacja skóry głowy i włosów, Kraków 2012, 65–73.
