PCOS jest jednym z najczęściej występujących problemów hormonalnych wśród kobiet w wieku rozrodczym. Odpowiednio dobrana terapia może w znacznym stopniu poprawić stan zdrowia – oprócz modyfikacji dietetycznych istnieją związki, które wykazują korzystny wpływ poprzez zmniejszenie objawów i ryzyka powikłań. Jednym z nich jest inozytol. Jaka jest jego rola w organizmie? Jak wpływa na leczenie? Czy warto go suplementować?

 

SPIS TREŚCI:
1. Czym jest PCOS? Charakterystyka, objawy
2. Leczenie PCOS
3. Dieta w PCOS
4. Suplementacja w PCOS
5. Inozytol – rola w organizmie
6. Wpływ inozytolu na PCOS

7. Podsumowanie

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

 

 

1. Czym jest PCOS? Charakterystyka, objawy
Zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome), inaczej zwany zespołem wielotorbielowatych jajników, należy do zaburzeń endokrynnych i jest jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń miesiączkowania oraz niepłodności. Dotyczy ok. 10–15% kobiet w wieku rozrodczym. Mimo licznych badań etiologia PCOS nie jest jeszcze dokładnie znana, wiadomo jednak, że duże znaczenie mają czynniki genetyczne. Ponadto istotną rolę w rozwoju tego zaburzenia odgrywa insulinooporność – stan zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę, który prowadzi do hiperinsulinemii (podwyższonego poziomu insuliny we krwi). Wśród pozostałych przyczyn wyróżnia się nadmierną ilość androgenów, czyli męskich hormonów płciowych, oraz zaburzoną produkcję hormonu luteinizującego (LH).

 

Do najczęstszych objawów, na podstawie których stawia się diagnozę, należą:
– nieregularne cykle owulacyjne, rzadkie owulacje lub ich brak;
– hiperandrogenizm – podwyższone stężenie androgenów;
– torbielowatość jajników w obrazie USG – co najmniej 12 powiększonych pęcherzyków w jajniku lub objętość jajnika powyżej 10 cm³.

 

Zespół policystycznych jajników stwierdza się przy wystąpieniu minimum 2 z 3 powyższych kryteriów. Dodatkowo podwyższonemu poziomowi androgenów (np. testosteronu) mogą towarzyszyć trądzik oraz hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie typu męskiego (w okolicy twarzy, brodawek sutkowych, okolicy lędźwiowo-krzyżowej). PCOS przyczynia się także do nadmiernej masy ciała oraz rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii czy cukrzycy typu 2.

 

2. Leczenie PCOS
Pacjentkom ze zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników zaleca się modyfikację stylu życia opartą na wprowadzeniu diety, zmianie nawyków żywieniowych oraz podejmowaniu aktywności fizycznej 3–4 razy w tygodniu. W przypadku osób otyłych istotną rolę odgrywa redukcja masy ciała.

 

Dodatkowym elementem leczenia jest farmakoterapia dobierana indywidualnie w zależności od występujących objawów i oczekiwanego efektu (planowanie ciąży i/lub chęć zmniejszenia objawów oraz ryzyka powikłań). U większości kobiet ze zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników pomocniczo stosuje się metforminę – lek, który wpływa na równowagę metaboliczną. W połączeniu z modyfikacjami dietetycznymi i zmianą stylu życia farmakoterapia pomaga zapobiec powikłaniom PCOS.

  Fabryka Siły Sklep

Celem leczenia pacjentek z PCOS jest:
– regulacja gospodarki hormonalnej,
– przywrócenie prawidłowych cykli menstruacyjnych,
– zwiększenie płodności,
– poprawa insulinowrażliwości,
– obniżenie stężenia insuliny obecnej we krwi,
– zmniejszenie ryzyka cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo-naczyniowych.

 

3. Dieta w PCOS
Wśród otyłych kobiet z PCOS insulinooporność występuje u 80% chorych, zaś w przypadku kobiet szczupłych problem ten dotyczy 30%. Stosowanie odpowiedniej diety odgrywa zatem bardzo ważną rolę w zmniejszeniu objawów zespołu policystycznych jajników. Do głównych zaleceń dietetycznych należą:
– wybieranie produktów o niskim indeksie glikemicznym (pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, brązowy ryż, makarony razowe),
– spożywanie dużej ilości świeżych warzyw i owoców,
– włączenie produktów bogatych w kwasy omega-3 (działanie przeciwzapalne),
– sięganie po produkty przetworzone w jak najmniejszym stopniu, unikanie żywności typu fast food,
– ograniczenie produktów bogatych w tłuszcze zwierzęce,
– stosowanie przypraw i ziół (takich jak cynamon, imbir, kurkuma, bazylia, oregano, tymianek, kminek) zamiast soli kuchennej,
– dbanie o odpowiednie nawodnienie – wypijanie ok. 8 szklanek wody dziennie,
– rezygnacja lub znaczne ograniczenie spożycia alkoholu.

 

4. Suplementacja w PCOS
Oprócz odpowiedniej diety pomocna może okazać się także suplementacja. Powinna być ona dobrana indywidualnie po przeanalizowaniu wyników badań oraz uwzględnieniu takich czynników jak wiek, masa ciała, współtowarzyszące objawy oraz przyjmowane leki. Do najczęściej stosowanych suplementów o udowodnionym korzystnym wpływie należą witamina D3, N-acetylo-L-cysteina (NAC), inozytol, kwas foliowy oraz takie mikroelementy jak chrom, selen i cynk. W niektórych badaniach potwierdzono także skuteczność przyjmowania kwasów omega-3, witaminy E, bioflawonoidów oraz preparatów ziołowych (M. Kostecka 2018).

 

5. Inozytol – rola w organizmie
Inozytol potocznie nazywany jest witaminą B8, jednak należy do związków określanych jako witaminoidy, czyli substancji o aktywności biologicznej podobnej do witamin. Biorąc pod uwagę budowę chemiczną inozytolu, jest on zaliczany do polioli. W tej grupie znajdują się też znane ze swoich właściwości słodzących ksylitol, erytrytol i sorbitol.

 

Inozytol najczęściej występuje w formie mio-inozytolu. Jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ:
– bierze udział w tworzeniu komórek,
– jest prekursorem fosfolipidów (m.in. lecytyny),
– tworzy błony komórkowe,
– odgrywa istotną rolę w przemianach węglowodanów i tłuszczów,
– ma duże znaczenie dla dojrzewania oocytów (komórek jajowych),
– uczestniczy w produkcji niektórych hormonów, m.in. TSH i insuliny,
– zwiększa wrażliwość receptorów na serotoninę i insulinę,
– uczestniczy w prawidłowym przebiegu wzrostu komórek.

 

Ze względu na wymienione wyżej funkcje inozytol oddziałuje na układ nerwowy i rozrodczy, wpływa na prawidłowy metabolizm, usprawnia pamięć, chroni wątrobę, korzystnie wpływa na stan skóry, a także pomaga zachować dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne.

 

Inozytol znajduje się w pożywieniu, dlatego oprócz naturalnej syntezy w organizmie dostarczany jest również z dietą. Szacuje się, że dzienne spożycie wynosi 225–1500 mg (M.L. Croze, Ch.O. Soulage 2013). Do jego najbogatszych źródeł należą produkty pełnoziarniste, orzechy, kiełki pszenicy oraz warzywa (głównie strączkowe, np. fasola) i owoce (zwłaszcza cytrusowe).

 

6. Wpływ inozytolu na PCOS
Od wielu lat naukowcy badają wpływ suplementacji inozytolu na łagodzenie objawów i poprawę stanu zdrowia u kobiet ze zdiagnozowanym zespołem policystycznych jajników (A.D. Genazzani i wsp. 2008; G. Donà i wsp. 2012; P.G. Artini i wsp. 2013). Liczne analizy dowodzą, że przyjmowanie inozytolu w dawce 1200–4000 mg na dobę przynosi znaczne korzyści. Należą do nich: poprawa wrażliwości na insulinę, zmniejszenie wskaźnika BMI, obniżenie poziomu testosteronu, zmniejszenie stężenia LH (hormonu luteinizującego), a także wyregulowanie cyklu menstruacyjnego i owulacji. Przekłada się to na zwiększenie płodności i możliwość zajścia w ciążę (Z. Kamenov, A. Gateva 2020).

 

Istnieje badanie, w którym porównano wpływ suplementacji inozytolu z efektem terapeutycznym metforminy. Do badania zakwalifikowano 50 kobiet z PCOS, u których występowała insulinooporność i/lub hiperinsulinemia. Zostały one podzielone losowo na dwie grupy: pierwsza przyjmowała metforminę w dawce 1500 mg/dobę, druga otrzymywała 4 g mio-inozytolu na dobę. Leczenie trwało 6 miesięcy, po tym czasie oceniono jego skuteczność – analizowano wydzielanie insuliny, wskaźnik BMI, długość cyklu miesiączkowego, występowanie trądziku i hirsutyzm. W obu grupach zaobserwowano podobne wyniki. Poprawie uległa wrażliwość na insulinę, znacząco zmniejszył się wskaźnik masy ciała, cykl menstruacyjny wydłużył się u ok. 80%, a jego całkowite unormowanie zaobserwowano wśród połowy badanych. Warto podkreślić, że przy leczeniu metforminą część osób zgłosiła skutki uboczne w postaci problemów żołądkowo-jelitowych, natomiast wśród kobiet stosujących inozytol nie zaobserwowano takich efektów. Na podstawie wyników badań naukowcy stwierdzili, że mio-inozytol jest tak samo skuteczny jak metformina w poprawie zarówno profilu klinicznego, jak i metabolicznego u kobiet z PCOS (F. Fruzzetti i wsp. 2017).

 

W jednej z najnowszych metaanaliz wykazano, że stosownie inozytolu przez kobiety ze zdiagnozowanym PCOS przyczyniło się do poprawy wrażliwości tkanek na insulinę oraz obniżenia jej stężenia we krwi. Zwrócono również uwagę na wzrost poziomu białka SHBG (ang. sex hormone binding globulin), które odpowiada za wiązanie hormonów płciowych. U kobiet z zespołem policystycznych jajników jego stężenie zazwyczaj jest obniżone. Uwzględniając uzyskane wyniki, naukowcy sugerują, że suplementacja mio-inozytolu może być skutecznym elementem terapii PCOS (V. Unfer i wsp. 2017).

 

Warto także zwrócić uwagę na eksperyment, w którym udział wzięło 25 kobiet w wieku rozrodczym z rzadko występującymi miesiączkami lub ich brakiem. Zaburzenia owulacyjne badanych były przyczyną niepłodności. Przez 6 miesięcy przyjmowały one 2 g mio-inozytolu 2 razy dziennie w połączeniu z kwasem foliowym w dawce 200 µg. W trakcie badania monitorowano aktywność owulacyjną za pomocą USG i profilu hormonalnego, odnotowano liczbę naturalnie występujących cykli menstruacyjnych oraz zajście w ciążę. Wyniki okazały się niezwykle zadowalające, ponieważ u 22 kobiet wystąpił przynajmniej jeden cykl miesiączkowy, a 18 z nich utrzymało prawidłową aktywność owulacyjną w trakcie obserwacji. Ponadto prawie połowa pacjentek zaszła w ciążę (E. Papaleo i wsp. 2007).

 

7. Podsumowanie
Zespół policystycznych jajników może wynikać z różnych czynników – naukowcy cały czas badają tę kwestię. Wiadomo jednak, że insulinooporność ma duże znaczenie w rozwoju choroby, dlatego odpowiednio dobrana terapia wraz z modyfikacją stylu życia mogą zmniejszyć objawy i ryzyko wystąpienia powikłań. Inozytol jest jednym z najlepiej przebadanych związków, który wykazuje korzystny wpływ na poprawę wielu parametrów u kobiet ze zdiagnozowanym PCOS. Biorąc pod uwagę wyniki badań, oprócz dostarczania go wraz z pożywieniem warto rozważyć także suplementację. Należy podkreślić, że w przeciwieństwie do leków inozytol charakteryzuje się bardzo niską toksycznością i stosowany w większych dawkach (2–4 g/dzień) nadal pozostaje bezpieczny dla zdrowia.

 

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

Bibliografia
Artini P.G. et al., Endocrine and clinical effects of myo-inositol administration in polycystic ovary syndrome. A randomized study, „Gynecological Endocrinology” 2013, 29(4), 375–379.
Croze M.L., Soulage Ch.O., Potential role and therapeutic interests of myo-inositol in metabolic diseases, „Biochimie” 2013, 95(10), 1811–1827.
Donà G. et al., Inositol administration reduces oxidative stress in erythrocytes of patients with polycystic ovary syndrome, „European Journal of Endocrinology” 2012, 166(4), 703–710.
Escobar-Morreale H.F., Polycystic ovary syndrome: definition, aetiology, diagnosis and treatment, „Nature Reviews Endocrinology” 2018, 14(5), 270–284.
Fruzzetti F. et al., Comparison of two insulin sensitizers, metformin and myo-inositol, in women with polycystic ovary syndrome (PCOS), „Gynecological Endocrinology” 2017, 33(1), 39–42.
Genazzani A.D. et al., Myo-inositol administration positively affects hyperinsulinemia and hormonal parameters in overweight patients with polycystic ovary syndrome, „Gynecological Endocrinology” 2008, 24(3), 139–144.
Kamenov Z., Gateva A., Inositols in PCOS, „Molecules” 2020, 25(23), epub.
Kostecka M., Zespół policystycznych jajników – rola diety i suplementacji we wspomaganiu leczenia, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych” 2018, 4(321), 855–862.
Oner G., Muderris I.I., Clinical, endocrine and metabolic effects of metformin vs N-acetyl-cysteine in women with polycystic ovary syndrome, „European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology” 2011, 159(1), 127–131.
Oszukowski P. et al., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące stosowania preparatów zawierających myo-inozytol przez pacjentki z zespołem policystycznych jajników (PCOS), „Ginekologia Polska” 2014, 85, 158–160.
Papaleo E. et al., Myo-inositol in patients with polycystic ovary syndrome: A novel method for ovulation induction, „Gynecological Endocrinology” 2007, 23(12), 700–703.
Unfer V. et al., Myo-inositol effects in women with PCOS: a meta-analysis of randomized controlled trials, „Endocrine Connections” 2017, 6(8), 647–658.
Zespół policystycznych jajników – zalecenia dietetyczne, ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/08/zalecenia_dietetycy_zespol_policystycznych_jajnikow.pdf (26.06.2022).