Dna moczanowa to choroba, która jest coraz częściej diagnozowana, dotyczy szczególnie mężczyzn po 40. roku życia. W ostatnich latach wskaźnik zachorowań na dnę wzrósł, obserwuje się to przede wszystkim w krajach rozwiniętych. Wśród przyczyn choroby można wymienić niewłaściwą dietę, niską aktywność fizyczną, a także przyjmowanie niektórych leków. Nieleczona dna może doprowadzić do pogorszenia jakości życia, a nawet do niepełnosprawności, dlatego bardzo ważna jest interwencja i zmiana stylu życia, która w znacznym stopniu może wpłynąć na poprawę stanu zdrowia pacjentów.

 

SPIS TREŚCI:

1. Dna moczanowa – definicja

2. Dna moczanowa – objawy i rozpoznanie

3. Hiperurykemia – przyczyny

4. Dna moczanowa – dietoterapia

5. Dna moczanowa – profilaktyka

 

 

1. Dna moczanowa – definicja
Dna moczanowa, nazywana również podagrą, artretyzmem oraz skazą moczanową, jest chorobą wywołaną odkładaniem się kryształów moczanu jednosodowego w tkankach, narządach i płynie stawowym. Prowadzi to do nawrotowych zapaleń stawów i silnego bólu, który najczęściej występuje rano. Dawniej dna moczanowa była nazywana chorobą królów, ponieważ występowała przede wszystkim u osób, których styl życia charakteryzował się niską aktywnością fizyczną oraz nadmiernym spożyciem alkoholu.

Na początkowym etapie choroby objawy pojawiają się sporadycznie, najczęściej 1–2 razy w roku lub nawet co 2 lata. W przypadku braku leczenia dolegliwości mogą występować coraz częściej, a choroba zaczyna mieć charakter przewlekły.

 

2. Dna moczanowa – objawy i rozpoznanie
Oprócz silnego bólu stawu u pacjentów mogą występować także inne objawy, do których zaliczyć można: podwyższoną temperaturę ciała, dreszcze, ogólne osłabienie, zaczerwienienie skóry w miejscu zaatakowanego stawu, dysfunkcję stawu.


Dnę moczanową można rozpoznać poprzez pobranie płynu ze stawu i wykrycie kryształów moczanu jednosodowego. Znacznie częściej pacjenci wykonują jednak badanie krwi, które polega na oznaczeniu stężenia kwasu moczowego. Kwas moczowy jest ostatecznym produktem przemiany puryn w organizmie człowieka. Związki te pełnią wiele ważnych funkcji, m.in. biorą udział w kodowaniu informacji genetycznej, ale także są niezbędne
w procesie budowania nukleozydów.


Za górną granicę prawidłowego stężenia kwasu moczowego uznaje się wynik:
– u kobiet przed menopauzą – 4,0 mg/dl,
– u kobiet po menopauzie – 4,7 mg/dl,
– u mężczyzn – 5,2 mg/dl (D. Włodarek i wsp. 2015).

  Fabryka Siły Sklep

3. Hiperurykemia – przyczyny
Zwiększone stężenie kwasu moczowego nazywane jest hiperurykemią i rozpoznaje się ją, gdy ilość kwasu moczowego we krwi wynosi powyżej 7 mg/dl. Przyczyn tego zjawiska może być wiele, a hiperurykemię podzielić można na pierwotną oraz nabytą. Pierwotna wynika z zaburzonego funkcjonowania enzymów biorących udział w przemianach puryn i jest to zjawisko genetyczne. Postać nabyta wynika natomiast m.in. z nieprawidłowej diety (zwiększona podaż produktów bogatych w puryny), nadużywania alkoholu, przyjmowania niektórych leków oraz zaburzonego wydalania kwasu moczowego przez nerki.


4. Dna moczanowa – dietoterapia
Dieta odgrywa znaczącą rolę w rozwoju choroby, dlatego w momencie jej wystąpienia bardzo ważne jest wprowadzenie pewnych modyfikacji w jadłospisie chorego. Najważniejszym elementem jest zwrócenie uwagi na zmniejszoną podaż produktów bogatych w związki purynowe. Edukacja pacjenta w tym kierunku jest niezbędna, ponieważ odpowiednie postępowanie może uchronić przed nawrotami.


Związki purynowe znajdują się przede wszystkim w podrobach, przetworach mięsnych, niektórych rybach, owocach morza, nasionach roślin strączkowych oraz grzybach. Nie oznacza to, że każdy z tych produktów należy wykluczyć, zaleca się jedynie ich ograniczenie lub stosowanie zamienników.


Przetwory mięsne oraz podroby warto zamienić na chude mięso, np. kurczaka oraz indyka. Zawierają znacznie mniejsze ilości związków purynowych. Jeśli chodzi o takie ryby jak szprotki, śledzie lub sardynki, warto zamienić je na łososia lub dorsza, które również charakteryzują się niższą zawartością puryn. Nie należy całkowicie rezygnować ze spożycia ryb oraz owoców morza, ponieważ są one cennym źródłem m.in. wielonienasyconych kwasów omega-3. Nasiona roślin strączkowych takie jak np. soczewica, ciecierzyca lub groch także powinny zostać ograniczone w jadłospisie, ale nie całkowicie wyeliminowane. Są źródłem białka roślinnego, wielu witamin i składników mineralnych.


Zawartość związków purynowych w 100 g wybranych produktów.
– szprotki wędzone – 840 mg,
– wątroba wieprzowa – 515 mg,
– grzyby suszone – 488 mg,
– śledzie w oleju – 444 mg,
– pstrąg – 297 mg,
– soja, nasiona – 190 mg,
– łosoś – 170 mg,
– pierś z kurczaka – 170 mg,
– dorsz – 109 mg.


Do produktów, które charakteryzują się niską zawartością puryn, zaliczyć można owoce, warzywa oraz produkty mleczne.

 

Zawartość związków purynowych w 100 g wybranych produktów:
– banan – 57 mg,
– szpinak – 57 mg,
– melon – 33 mg,
– truskawki – 21 mg,
– pomarańcza – 19 mg,
– kiwi – 19 mg,
– marchew – 17 mg,
– twaróg – 9,4 mg,
– jogurt naturalny – 8,1 mg,
– ser żółty (edamski) – 7,1 mg.


Kolejnym elementem dietoterapii dny moczanowej jest zaprzestanie spożywanie alkoholu. Etanol zawarty w napojach alkoholowych prowadzi do zwiększenia stężenia kwasu moczowego m.in. poprzez ograniczenie jego wydalania przez nerki. Ponadto alkohol zwiększa ryzyko odwodnienia, co także może przyczynić się do ataku dny. W jednym z badań zauważono, że napojem alkoholowym, który szczególnie podnosi stężenie kwasu moczowego, jest piwo. Napoje spirytusowe także nie są zalecane, a w przypadku umiarkowanego spożycia wina nie zauważano negatywnego wpływu na stężenie kwasu moczowego (H.K. Choi i wsp. 2004).


Cukier oraz słodycze to kolejne produkty, które mogą przyczyniać się do zaostrzenia choroby. Fruktoza zawarta w żywności ma wpływ na zwiększenie wydzielania kwasu moczowego, dlatego bardzo ważne jest ograniczenie podaży produktów obfitujących w ten cukier. Fruktozę w produktach spożywczych można znaleźć przede wszystkim pod postacią syropu glukozowo-fruktozowego, dlatego warto wyeliminować z jadłospisu takie produkty jak słodkie gazowane napoje, ciastka, batoniki oraz słodkie płatki śniadaniowe.


Fruktoza znajduje się także w owocach, lecz w postaci naturalnej. Ponadto wraz z owocami dostarczane są witaminy, składniki mineralne oraz błonnik pokarmowy, dlatego nie należy się obawiać fruktozy spożywanej wraz z owocami w zwyczajowej formie.


Odpowiednie nawodnienie może wpłynąć na zmniejszenie dolegliwości bólowych, z tego powodu pacjentom z hiperurykemią oraz dną moczanową zaleca się wypijanie minimum 3 l płynów w ciągu dnia. Odwodnienie nie tylko zaostrza ból, ale również może wpłynąć na znaczny wzrost ilości kwasu moczowego we krwi. Głównym płynem powinna być woda, ale mogą być to także herbata, kawa zbożowa czy owocowe koktajle. Zrezygnować należy ze słodkich kolorowych napojów, które są skoncentrowanym źródłem cukru.

 

W przypadku pacjentów z nadmierną masą ciała zaleca się wprowadzenie diety z deficytem energetycznym. Pozwoli to na zmniejszenie masy ciała, a tym samym może mieć pozytywny wpływ na obniżenie stężenia kwasu moczowego. Deficyt powinien być indywidualnie dobrany, uwzględniać m.in. aktywność fizyczną oraz stan zdrowia pacjenta. Nie należy stosować zbyt dużych restrykcji żywieniowych, ponieważ zbyt niska podaż energii może wiązać się ze wzrostem stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.


Aktywność ruchowa o umiarkowanej intensywności nie tylko wspomaga proces redukcji masy ciała, ale może zapobiegać rozwojowi skazy moczanowej. W przebiegu zaostrzenia dny nie zaleca się ćwiczeń o wysokiej intensywności. Każda aktywność ruchowa musi być indywidualnie dopasowana do możliwości danej osoby. Niektórzy pacjenci z uwagi na ograniczenia ruchomości stawu nie są w stanie wykonywać pewnych aktywności, dlatego należy ją dopasować do stanu zdrowia chorego.


5. Dna moczanowa – profilaktyka
Redukcja masy ciała. Zauważono, że dna moczanowa może współistnieć z nadwagą oraz otyłością. Wprowadzenie diety z deficytem energetycznym pozwoli na zredukowanie masy ciała, a tym samym zmniejszy ryzyko wystąpienia skazy moczanowej (K.T. Clebak, A. Morrison, J.R. Croad 2020).


Ograniczenie spożycia czerwonego mięsa i podrobów. Takie produkty jak wątroba czy śledziona są źródłem dużych ilości związków purynowych, dlatego zaleca się ich znaczne ograniczenie w diecie. Zaleca się też mniejsze spożycie czerwonego mięsa, a najlepszym wyborem będzie chude mięso, np. kurczak oraz indyk. Według zaleceń zdrowego żywienia dla osób zdrowych maksymalna ilość czerwonego mięsa wynosi 500 g na tydzień. Osoby z dną moczanową powinny jeszcze bardziej zmniejszyć tę ilość i najlepiej wybierać drób oraz ryby maksymalnie 2–3 razy w tygodniu.


Rezygnacja z alkoholu. Napoje alkoholowe, a w szczególności piwo, mają znaczący wpływ na wzrost ilości kwasu moczowego we krwi. Zaprzestanie ich spożycia może uchronić przed rozwojem skazy moczanowej.


Jedzenie różnokolorowych warzyw oraz owoców. Produkty te zawierają niewielkie ilości puryn, natomiast są skoncentrowanym źródłem witamin i składników mineralnych. Ich odpowiednia podaż wspiera pracę całego organizmu, dlatego zaleca się spożywanie minimum 400 g warzyw i owoców w ciągu dnia.


Sięganie po produkty mleczne. Takie produkty jak jogurty naturalne, kefiry czy twarogi nie są źródłem dużych ilości związków purynowych, dlatego ich spożycie nie powinno być ograniczane. Zaleca się codziennie 2 szklanki mleka, które można zamienić na szklankę wcześniej wspomnianych produktów mlecznych. Należy wybierać przede wszystkim te niskotłuszczowe i bez dodatku cukru.


Aktywność fizyczna. Aktywność ruchowa zmniejsza ryzyko wystąpienia nadmiernej masy ciała, wspomaga proces redukcji, a tym samym zmniejsza ryzyko rozwoju dny moczanowej. Zaleca się codzienną aktywność ruchową, a jej intensywność powinna być indywidualnie dopasowana do stanu pacjenta.

 

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

Bibliografia
Choi H.K. et al., Alcohol intake and risk of incident gout in men: a prospective study, „The Lancet” 2004, 363(9417), 1277–1281.
Clebak K.T., Morrison A., Croad J.R., Gout: Rapid Evidence Review, „American Family Physician” 2020, 102(9), 533–538.
Drzewiecka K., Suliburska J., Dietoterapia skazy moczanowej, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2012, 3(3), 125–129.
Nickolai B., Kiss C., Nutritional therapy of gout, „Therapeutische Umschau” 2016, 73(3), 153–158.
Pęksa J.W., Malinowska-Karpiel A., Farmakoterapia i leczenie dietetyczne hiperurykemii oraz napadów dny moczanowej, „Farmakoterapia” 2019, 26(4), 22–31.
Witkowska N., Chadzińska M., Dna moczanowa jako przykład choroby autozapalnej,„Wszechświat” 2017, 118(7–9), 172–177.
Włodarek D. et al., Dietoterapia, Warszawa 2015, 323–333.