Trening siłowy po uszkodzeniu rdzenia kręgowego
Wiele osób żyje w przekonaniu, że poruszanie się na wózku inwalidzkim wyklucza możliwość podjęcia aktywności fizycznej, a trening na siłowni jest zarezerwowany wyłącznie dla zawodników pełnosprawnych. Czy osoby po uszkodzeniu rdzenia kręgowego mogą regularnie trenować na siłowni? Oczywiście!
SPIS TREŚCI:
1. Uszkodzenie rdzenia kręgowego – przyczyny
2. Wpływ treningu siłowego na zdrowie i sprawność fizyczną po uszkodzeniu rdzenia kręgowego
3. Kulturystyka osób poruszających się na wózkach inwalidzkich
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Uszkodzenie rdzenia kręgowego – przyczyny
Urazom kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego coraz częściej ulegają osoby młode. Za ich główną przyczynę uznaje się wypadki komunikacyjne oraz upadki z wysokości. Mniejsza część powstaje na skutek urazów sportowych czy w wyniku aktów przemocy. Na przestrzeni czasu opracowano różne skale służące do oceny stopnia uszkodzenia rdzenia kręgowego. Do najpopularniejszych z nich należą skala Frankela oraz Standardy Amerykańskiego Towarzystwa Urazów Rdzenia Kręgowego (The American Spinal Injury Association – ASIA). W zależności od stopnia uszkodzenia rdzenia kręgowego takie osoby są mniej bądź bardziej sprawne i samodzielne. Ważne jest odpowiednie zaplanowanie rehabilitacji, aby przede wszystkim zapewnić możliwość jak najlepszego funkcjonowania w życiu codziennym.
2. Wpływ treningu siłowego na zdrowie i sprawność fizyczną po uszkodzeniu rdzenia kręgowego
Po uszkodzeniu rdzenia kręgowego często dochodzi do zaniku mięśni i spadku ilości masy kostnej. Przeprowadzono badanie, w którym oceniano pacjentów po SCI (uszkodzenie rdzenia kręgowego) pod kątem stopnia mineralizacji kości oraz składu ciała z podziałem na beztłuszczową masę ciała (LBM) oraz zawartości tkanki tłuszczowej (FM). Zauważono wzrost poziomu tkanki tłuszczowej głównie w kończynach dolnych, co może być spowodowane zanikiem mięśni, oraz zwiększoną podatność na złamania z powodu utraty masy kostnej u osób nieaktywnych fizycznie (R. Singh i wsp. 2014; G.L.C. D’Oliveira i wsp. 2014).
W kolejnym badaniu porównano skład ciała osób aktywnych i nieaktywnych po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Wykazano pozytywny wpływ aktywności fizycznej na zachowanie beztłuszczowej masy ciała (FFM) oraz poprawę wrażliwości insulinowej, co umożliwiło redukcję tkanki tłuszczowej w sposób bardziej efektywny (S.A. Sisto, N. Evans 2014).
Celem ćwiczeń i interwencji dietetycznych u osób po SCI jest zwiększenie NEAT (spontaniczna aktywność pozatreningowa), zmniejszenie liczby spożywanych kalorii w ciągu dnia oraz zwiększenie beztłuszczowej masy ciała w celu profilaktyki otyłości. Na podstawie przeglądu literatury stwierdzono, że systematyczny trening siłowy może przyczynić się do odzyskania funkcji motorycznych oraz sensorycznych, stymulacji wzrostu i utrzymania masy mięśniowej oraz zwiększenia gęstości kości (S.A. Sisto, N. Evans 2014).
Ważne, aby trening był odpowiednio zaprogramowany, ukierunkowany na progresję. Plan treningowy powinien zawierać ćwiczenia o odpowiedniej intensywności i częstotliwości, należy mieć na uwadze specyfikę uszkodzeń trenującego, aktywację wybranych partii mięśniowych oraz pracę w pełnych zakresach ruchu. Siła i wytrzymałość mięśniowa są ważne w kontekście budowania i utrzymania sprawności.
FAR (Fundacja Aktywnej Rehabilitacji) przeprowadziła badanie na sportowcach z SCI biorących udział w igrzyskach paraolimpijskich. Przez 15 miesięcy uczestniczyli w treningach siłowych. Wykazano, że trening z użyciem hantli wzmocnił siłę ramion oraz poprawił wytrzymałość fizyczną u zawodników (T. Tasiemski, M. Osińska 2013).
3. Kulturystyka osób poruszających się na wózkach inwalidzkich
Współczesna kulturystyka to wyjątkowa dyscyplina wśród sportów wyczynowych. Granica między zawodnikiem pełnosprawnym a z niepełnosprawnością zostaje zatarta – w zawodach mogą startować również osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich. W 2008 r. z inicjatywy Nicka Scotta powstała organizacja WCBB (Wcheelchair Bodybuiding), której rozwój jest możliwy dzięki współpracy z NPC (National Physique Committee) i IFBB Professional League (International Federation of Body Builders). Jej celem jest zbieranie funduszy oraz promowanie kulturystyki na wózkach. Wspiera młodych kulturystów, zapewnia niezbędne szkolenia i motywuje do działania.
Marzeniem prawie każdego sportowca w branży fitness jest wyjście na scenę kulturystyczną, podzielenie się z innymi efektami swojej ciężkiej pracy. Zawodnicy z kategorii men’s wheelchair bodybuilding oceniani są pod względem rozwoju górnych partii mięśniowych. Sędziowie, podobnie jak u zawodników pełnosprawnych, szukają symetrii muskulatury (którą podkreślają nałożone na ciało bronzer i oliwka), szerokich pleców, wąskiej talii oraz niskiego poziomu tkanki tłuszczowej.
Kulturyści na wózkach deficyt kaloryczny w głównej mierze generują z obniżonej podaży kalorii. Proces redukcji tkanki tłuszczowej musi być dokładnie zaplanowany, aby zachować jak najwięcej masy mięśniowej. Jest to trudniejsze zadanie ze względu na brak możliwości wykonywania sesji cardio przy użyciu bieżni czy orbitreku, dzięki którym można spalić określoną liczbę kalorii w zależności od celu oraz zadbać o układ sercowo-naczyniowy.
Trenerzy zawodników z niepełnosprawnością wykorzystują maszyny takie jak hand-bike czy ergometr, aby wspomóc proces utraty wagi (D. Kim i wsp. 2015; C.F. Nooijen i wsp. 2015).
Kształtowanie sylwetki kulturysty z niepełnosprawnością utrudnia również brak możliwości wykonywania ćwiczeń wielostawowych takich jak martwy ciąg czy przysiad, angażujących do pracy wiele grup mięśniowych. W treningach bazują więc na ćwiczeniach izolowanych, które wyłączają z pracy dolną część ciała, np. podciąganie na drążku, wyciskanie sztangi leżąc w odpowiedniej pozycji. Zawodnik dąży do maksymalnych i zarazem symetrycznych przyrostów masy mięśniowej, aby mógł wyjść na scenę w pełni przygotowanym (A.C. Sparkes, J. Brighton, K. Inckle 2017).
4. Podsumowanie
Metodą stosunkowo rzadko wykorzystywaną w rehabilitacji osób po uszkodzeniu rdzenia kręgowego jest aktywność fizyczna, np. w formie treningu siłowego, który może przynieść wiele korzyści, zwłaszcza jeśli uczestnik terapii jest pasjonatem sportu. Może to wtedy stanowić dodatkową motywację. Poza walorami estetycznymi prowadzi do poprawy samopoczucia i zwiększa poczucie własnej wartości (M. Suchanecka, K. Graja 2018).
Dobrze zaprogramowany plan treningowy pozwala osobie trenującej na rozwój sylwetki, poprawę stabilizacji oraz kontrolę oddechu, co w efekcie może przełożyć się na lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym oraz zwiększenie samodzielności i niezależności osoby po uszkodzeniu rdzenia kręgowego.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
D’Oliveira G.L.C. et al., Physical exercise is associated with better fat mass distribution and lower insulin resistance in spinal cord injured individuals, „The Journal of Spinal Cord Medicine” 2014, 37(1), 79–84.
Kim D. et al., Effects of a 6-week indoor hand-bike exercise program on health and fitness levels in people with spinal cord injury: a randomized controlled trial study, „Archives of Physical Medicine and Rehabilitation” 2015, 96(11), 2033–2040.
Nooijen C.F. et al., Feasibility of handcycle training during inpatient rehabilitation in persons with spinal cord injury, „Archives of Physical Medicine and Rehabilitation” 2015 96(9), 1654–1657.
Sandrow-Feinberg H.R., Houlé J.D., Exercise after spinal cord injury as an agent for neuroprotection, regeneration and rehabilitation, „Brain Research” 2015, 1619, 12–21.
Singh R. et al., Longitudinal study of body composition in spinal cord injury patients, „Indian Journal of Orthopaedics” 2014, 48(2), 168–177.
Sisto S.A., Evans N., Activity and fitness in spinal cord injury: review and update, „Current Physical Medicine and Rehabilitation Reports” 2014, 2(3), 147–157.
Strona internetowa wheelchairbodybuilding.com (27.07.2021).
Sparkes A.C., Brighton J., Inckle K., Imperfect perfection and wheelchair bodybuilding: Challenging ableism or reproducing normalcy?, „Sociology” 2018, 52(6), 1307–1323.
Suchanecka M., Graja K., Obraz ciała na podstawie samooceny i badań antropometrycznych u osób ćwiczących we wrocławskich klubach fitnessu, „Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu” 2018, 62, 41–50.
Tasiemski T., Osińska M., Sport in people with tetraplegia: Review of recent literature, „Trends in Sport Sciensces” 2014, 20(2), 81–88.