Kolagen na stawy – wszystko, co musisz wiedzieć, aby wybrać właściwie
Najczęściej występującym bólem o charakterze przewlekłym jest ból stawów. Czy przyjmowanie suplementów z kolagenem ma sens? Czy sprawdzi się także jako metoda profilaktyczna? Miesięczna kuracja może kosztować od 20 do nawet 40 złotych. Czy warto poświęcić pieniądze na preparat tego rodzaju?
SPIS TREŚCI:
1. Zmiany zwyrodnieniowe stawów – czynniki ryzyka
2. Staw – budowa i fizjologia
3. Kolagen – czym jest?
4. Suplementacja kolagenem – czy warto?
5. Czy suplementacja kolagenem jest bezpieczna?
6. Suplementy na stawy – jak wybrać?
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Zmiany zwyrodnieniowe stawów – czynniki ryzyka
Zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawów wynikają z zaburzenia równowagi pomiędzy procesami degradacji i odbudowy kości. Przyczyny tego zjawiska są złożone. Nie bez znaczenia pozostają na przykład czynniki genetyczne. Zidentyfikowano geny, które odpowiadają za wytrzymałość struktury tkanek czy reakcje zapalne (w chorobie zwyrodnieniowej także mamy do czynienia ze stanem zapalnym o niski natężeniu). Jak na razie czynnik ten nie podlega modyfikacji. Kolejnym nie mniej istotnym czynnikiem są uszkodzenia mechaniczne wynikające z ciągłego, przekraczającego możliwości fizjologiczne obciążenia. Mogą one nastąpić w wyniku długoletniej ciężkiej pracy fizycznej lub długotrwałego uprawiania sportu. Początkowo ograniczają się do chrząstki stawowej, w kolejnym etapie dotykają jednak pozostałych struktur.
Zwyrodnienia stawów mogą dotyczyć aż 8 milionów Polaków. Problem ten jest więc powszechny. Z racji kosztów leczenia i znacznego pogorszenia jakości życia związanym ze schorzeniami stawów racjonalne byłoby skupienie uwagi na skutecznej prewencji. Szczególnie, że schorzenie to może dotknąć wielu z nas. Warto brać to pod uwagę, nawet jeśli jesteśmy młodzi. Procesy starzenia rozpoczynają się już w drugiej dekadzie życia. Na tym etapie są praktycznie niezauważalne, jednak pod koniec trzeciej dekady zaczynają stopniowo rzutować na funkcjonowanie organizmu. Dotyczy to także układu kostnego. Aby zrozumieć, jakie znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania stawów ma kolagen, przyjrzyjmy się ich budowie i fizjologii.
2. Staw – budowa i fizjologia
Staw to z definicji ruchome połączenie między składnikami szkieletu. To połączenie dwóch kości wyścielone jest od wewnątrz chrząstką otoczone jest torebką stawową. Komórki tkanki chrzęstnej to chondrocyty. Wytwarzają one macierz pozakomórkową zwaną chondryną (także składową tkanki chrzęstnej). W jej skład wchodzą; woda, białka kolagenowe (60% suchej masy), proteoglikany (30% suchej masy). Obecne w macierzy włókna kolagenowe to w większości kolagen typu II. Najbardziej reprezentacyjnymi składnikami pod względem ilościowym dla proteoglikanów są kwas hialuronowy oraz siarczan chondroityny.
3. Kolagen – czym jest?
Cząsteczka kolagenu to powtarzająca się sekwencja aminokwasów: glicyny, proliny, hydroksylizyny lub hydroksyproliny. Nie jest więc białkiem pełnowartościowym (ze względu na małą zawartość aminokwasów egzogennych). W przeglądzie badań Porfirio E. i Fanaro G. stwierdzili, że pomimo niskiej wartości odżywczej sekwencja aminokwasów w kolagenie nadaje mu właściwości stymulujących syntezę kolagenu w kościach i innych tkankach.
Kolagen nie wchłania się w niezmienionej postaci po przyjęciu doustnym. W przewodzie pokarmowym następuje hydroliza, tj. rozkład białka do mniejszych cząsteczek. Największa część tego procesu zachodzi w jelicie cienkim, gdzie dochodzi do utworzenia wolnych aminokwasów i krótkich peptydów. Za największą zaletę kolagenu autorzy pracy uznają zawartość proliny i glicyny, które są kluczowe w procesie regeneracji stawów. Istotą uszkodzeń tkanki chrzęstnej jest nasilony katabolizm (rozkład) kolagenu przewyższający możliwości anaboliczne chondrocytów. Zwiększenie ryzyka zwyrodnienia stawów towarzyszy osobom starszym, pracującym ciężko fizycznie, sportowcom oraz osobom po kontuzjach.
4. Suplementacja kolagenem – czy warto?
Celem suplementacji preparatami z kolagenem jest stymulacja chondrocytów do syntezy włókien kolagenowych. Jak wspomniano wyżej, preparaty kolagenowe mogą dostarczyć składowych do produkcji składników macierzy pozakomórkowej. Przyjmowanie zhydrolizowanego kolagenu II może wspomóc procesy regeneracji stawów. Wykazano, że po dożylnym zaaplikowaniu hydrolizatów myszom aminokwasy docierały w dużej części do stawów, gdzie mogły być wykorzystane w procesach odbudowy chrząstki (związki zaaplikowane były znakowane, dzięki czemu możliwe było zobrazowanie, w które miejsca trafiały). Podobne działanie zaobserwowano w przypadku doustnego przyjmowania suplementów.
Przyjmowanie zhydrolizowanego kolagenu typu II może mieć znaczenie także w prewencji. Grupą idealnie nadającą się do przeprowadzenia tego rodzaju eksperymentu są sportowcy, narażeni przy okazji każdego treningu na niebagatelne obciążenie stawów. Przyjmowanie kolagenu przez 24 tygodnie w znacznym stopniu zredukowało dolegliwości bólowe związane z wyczynowym uprawianiem sportu.
5. Czy suplementacja kolagenem jest bezpieczna?
W żadnym z przeprowadzonych do tej pory badań nie wykazano skutków ubocznych suplementacji kolagenem. Nie istnieją też przesłanki teoretyczne do wysuwania podejrzeń, że przyjmowanie tych związków może nieść ryzyko wystąpienia reakcji niepożądanych. Suplementacja preparatami z kolagenem jest więc bezpieczna.
6. Suplementy na stawy – jak wybrać?
W leczeniu chorób reumatologicznych wykorzystuje się już od dłuższego czasu preparaty zawierające siarczan chondroityny, glukozaminy i kwas hialuronowy. Wiele badań wskazuje także na korzystne oddziaływanie zhydrolizowanego kolagenu II. Polecany jest on zwłaszcza osobom, których stawy szczególnie narażone są na nadmierne obciążenia – sportowcom, pracującym fizycznie. Z niektórych opracowań wynika również, że ten rodzaj suplementacji może przyczynić się do złagodzenia dolegliwości także w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Z racji wysokiego profilu bezpieczeństwa zhydrolizowanego kolagenu typu II nie ma jednak przeciwwskazań, aby zastosować go jako element zabiegów prozdrowotnych. Na rynku suplementów spotkamy również preparaty wieloskładnikowe, które oprócz kolagenu zawierają witaminę C, wapń czy magnez. Zastosowanie witamin i minerałów może dodatkowo wspomóc korzystne działanie. Witamina C dla przykładu jest składnikiem niezbędnym w endogennej syntezie kolagenu. Wapń z kolei jest pierwiastkiem kluczowym w procesach odbudowy i przebudowy tkanki kostnej. Warto zwracać uwagę na dodatkowe elementy preparatów.
Nie należy zapominać o zastosowaniu nie mniej istotnych elementów prewencji zwyrodnień stawów – codziennej aktywności fizycznej dostosowanej do indywidualnych możliwości oraz zapobieganiu nadwadze i otyłości. Nadmierna masa ciała staje się dodatkowym obciążeniem dla szkieletu kostnego.
Podsumowując, hydrolizaty kolagenu wydają się skutecznymi środkami zarówno w prewencji niekorzystnych zmian w obrębie stawów, jak również wspomagającymi leczenie osteoporozy czy reumatoidalnego zapalenia stawów. Szczególnie polecane są osobom uprawiającym sport, pracującym fizycznie oraz borykającym się z ponadprogramowymi kilogramami.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Porfírio E., Fanaro G., Collagen supplementation as a complementary therapy for the prevention and treatment of osteoporosis and osteoarthritis: a systematic review, „Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia” 2016, 19(1), 153–16.
Woo T. et al., Efficacy of Oral Collagen in Joint Pain, „Osteoarthritis and Rheumatoid Arthritis” 2017, 6, 2.
Oesser S. et al., Oral administration of (14)C labeled gelatin hydrolysate leads to an accumulation of radioactivity in cartilage of mice (C57/BL), „The Journal of Nutrition” 1999, 129(10), 1891–5.
Crowley D.C. et al., Safety and efficacy of undenatured type II collagen in the treatment of osteoarthritis of the knee: a clinical trial, „International Journal of Medical Sciences” 2009, 9, 6(6), 312–21.
Clark K.L. et al., 24-Week study on the use of collagen hydrolysate as a dietary supplement in athletes with activity - related joint pain, „Current Medical Research and Opinion” 2008, 24(5), 1485–96
McAlindon T.E. et al., Glucosamine and chondroitin for treatment of osteoarthritis: a systematic quality assessment and meta – analysis, „Journal of the American Medical Association” 2000, 283(11), 1469–75.
Porfírio E., Fanaro G., Collagen supplementation as a complementary therapy for the prevention and treatment of osteoporosis and osteoarthritis: a systematic review, „Revista Brasileira de Geriatria e Gerontologia” 2016, 19, 1.
