Bakopa drobnolistna – czym jest i jak wpływa na zdolności poznawcze
Ashwagandha, różeniec górski i żeń-szeń to prawdopodobnie najpopularniejsze roślinne adaptogeny. Od długiego czasu znajdują zastosowanie jako wsparcie sprawności psychofizycznej, m.in. zwiększają adaptację zawodników sportowych do rosnącego zmęczenia. Okazuje się jednak, że niektóre adaptogeny, jak chociażby bakopa drobnolistna, są znacznie lepszym wsparciem zdolności poznawczych. Jak działa i kiedy może okazać się pomocna?
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest bakopa drobnolistna
2. Bakopa drobnolistna – składniki aktywne
3. Bakopa drobnolistna – działanie i zastosowanie
4. Efekty stosowania ekstraktu z bakopy drobnolistnej
5. Bakopa drobnolistna a działania niepożądane
6. Bakopa drobnolistna – podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym jest bakopa drobnolistna
Bacopa monnieri, brahmi czy po prostu bakopa drobnolistna to roślina występująca na całym świecie, ale jako miejsce jej pochodzenia wskazuje się południową część Afryki. Jest od dawna stosowana w medycynie ajurwedyjskiej, przede wszystkim u osób starszych i mających problemy z pamięcią, skupieniem czy nadmiernym zmęczeniem związanym z pracą umysłową. Wyciągi z bakopy poleca się nie tylko seniorom, ale i np. gamerom, studentom, programistom oraz wszystkim tym, którzy są narażeni na stres i przeciążenie układu nerwowego na skutek długotrwałej pracy w skupieniu.
2. Bakopa drobnolistna – składniki aktywne
Właściwości bakopy są uwarunkowane bogactwem licznych składników aktywnych. Na szczególną uwagę zasługują saponiny steroidowe wraz z bakozydami A i B, którym przypisuje się pozytywne działanie w kontekście m.in. poprawy pamięci. Bakopa drobnolistna zawiera też alkaloidy, flawonoidy i liczne fitosterole. Warto podkreślić, że substancje czynne zawarte w bakopie wykazują właściwości lipofilowe. Oznacza to, że łączą się z lipidami lub zostają w nich rozpuszczone, co ułatwia przekroczenie bariery krew-mózg. Dzięki temu substancje czynne zawarte w tej roślinie są skuteczniej wchłaniane, co przekłada się na efektywność ich działania.
3. Bakopa drobnolistna – działanie i zastosowanie
Badania dotyczące ekstraktu z bakopy pokazują, że zawarte w niej składniki aktywne znajdują zastosowanie w przypadku wielu nieprawidłowości. Wiele prac naukowych dotyczy osób starszych, które z racji podeszłego wieku borykają się z problemami dotyczącymi zdolności poznawczych i sprawności umysłowej. Przykładem jest badanie przeprowadzone w grupie 65 osób (50–75 lat), które od co najmniej roku przejawiają oznaki zaburzeń pamięci. Część z nich przez 12 tygodni przyjmowała codziennie porcję 450 mg wyciągu z bakopy. Po zakończonej suplementacji przez kolejne 12 tygodni wszyscy uczestnicy stosowali placebo. Wprowadzenie bakopy doprowadziło do poprawy wyników w testach dotyczących uwagi i pamięci werbalnej (H.C. Barbhaiya i wsp. 2009).
Z kolei w innym eksperymencie wykazano, że codzienne stosowanie 500 mg wyciągu z bakopy przez 3 miesiące powoduje wysoce istotne statystycznie obniżenie wyników w skali GDS wśród pacjentów cierpiących na demencję. Im niższy wynik GDS, tym mniej zaawansowane jest otępienie i lepsze czynności poznawcze (M. Mishra i wsp. 2019).
W innej pracy sprawdzono efektywność 90-dniowej suplementacji ekstraktu z bakopy u 20 seniorów z chorobą Parkinsona (69–85 lat). Części uczestników podawano 225 lub 450 mg ekstraktu dziennie. Wyniki badania pokazują, że wraz z dłuższym czasem suplementacji funkcje emocjonalne osób chorych poprawiają się. Poprawa jakości życia pacjentów z chorobą Parkinsona była skorelowana z lepszymi wynikami testów i zadań motorycznych (A.F.D. Santos i wsp. 2023).
Niemniej jednak stosowanie bakopy daje dobre rezultaty także u zdrowych seniorów. Przez 12 tygodni grupa 54 pacjentów (≥ 65 lat) bez klinicznych objawów otępienia otrzymywała codziennie placebo lub porcję 300 mg ekstraktu z bakopy drobnolistnej. W porównaniu z uczestnikami, którzy nie stosowali wyciągu z bakopy, suplementacja doprowadziła do poprawy wyników w teście pamięci opóźnionego przypominania słów (AVLT). Ponadto suplementacja przyczyniła się m.in. do obniżenia poziomu lęku i obniżenia tętna (C. Calabrese i wsp. 2008).
W innym badaniu oceniono wpływ standaryzowanego ekstraktu z bakopy (> 55% bakozydów A i B) stosowanego przez 12 tygodni. Uczestniczyło w nim 46 zdrowych osób (18–60 lat). Dzienna porcja 300 mg wyciągu spowodowała znaczące polepszenie szybkości uczenia się i przetwarzania informacji wizualnych, a także poprawę konsolidacji pamięci w teście AVLT (C. Stough i wsp. 2001).
Wyjątkowo ciekawe wyniki uzyskano także w badaniu trwającym 12 tygodni, które przeprowadzono wśród 60 zdrowych osób w podeszłym wieku (63–69 lat). Uczestnicy przyjmowali raz dziennie placebo lub standaryzowany ekstrakt z bakopy w ilości 300 mg bądź 600 mg. W badaniu oceniano funkcje poznawcze i pamięć roboczą. Wśród uczestników przyjmujących wyciąg z bakopy doszło do istotnego wzrostu szybkości zapamiętywania, który utrzymywał się przez 4 kolejne tygodnie po zakończeniu badania.
Ponadto zastosowany ekstrakt spowodował stłumienie aktywności acetylocholinoesterazy (AChE). AChE jest enzymem powiązanym z układem nerwowym, który powoduje rozkład acetylocholiny – neuroprzekaźnika oddziałującego na funkcje poznawcze. Ograniczona aktywność AChE ma więc związek z prokognitywnym działaniem bakopy (T. Peth-Nui i wsp. 2012).
Warto też wspomnieć o przeglądzie systematycznym, w którym poddano ocenie 5 badań dotyczących zastosowania ekstraktu z bakopy u dzieci i młodzieży. W 3 pracach sprawdzano wpływ suplementacji u uczestników ze zdiagnozowanym ADHD. W 2 z nich interwencja spowodowała zmniejszenie nadpobudliwości i polepszenie uwagi u dzieci (J.D. Kean, L.A. Downey, C. Stough 2016).
4. Efekty stosowania ekstraktu z bakopy drobnolistnej
– Lepsza sprawność umysłowa.
– Poprawa zdolności kognitywnych.
– Sprawniejsze przetwarzanie informacji.
– Wsparcie procesów uczenia się i zapamiętywania.
Warto jednak zaznaczyć, że preparaty zawierające wyciąg z bakopy są suplementami diety, dlatego efektywność ich działania jest w głównej mierze uzależniona od sposobu odżywiania się i stylu życia. Warto wybierać preparaty ze standaryzowanymi wyciągami i te zawierające dużą ilość cennych bakozydów.
5. Bakopa drobnolistna a działania niepożądane
Przegląd systematyczny 22 badań dotyczących bakopy pokazuje, że jej długofalowe stosowanie niezwykle rzadko wywołuje skutki uboczne. Tylko w 6 badaniach zgłoszono występowanie skutków ubocznych, m.in. niestrawności, nudności, bólów brzucha, biegunki, bólów i zawrotów głowy, suchości w ustach. Co ciekawe, w jednym badaniu oceniano zdolności antyoksydacyjne mieszanki bakopy drobnolistnej z witaminą B12, likopenem i astaksantyną. Wśród osób przyjmujących takie połączenie doszło do zaostrzenia zapalenia zatok (L.J. Valotto Neto i wsp. 2024). Można więc założyć, że takie połączenie może powodować skutki uboczne.
6. Bakopa drobnolistna – podsumowanie
Bacopa monnieri jest roślinnym adaptogenem, którego składniki aktywne mogą okazać się korzystne szczególnie w kontekście sprawności umysłowej. Bakozydy wraz z innymi komponentami mogą wywierać pozytywny wpływ m.in. na pamięć oraz efektywność i szybkość nauki. Suplementacja bakopy może okazać się wartościowym uzupełnieniem diety zarówno seniorów zmagających się z pogorszeniem zdolności poznawczych, jak i osób angażujących umysł podczas różnych zadań (np. studenci, programiści, pracownicy biurowi). Nie można jednak zapominać, że bakopa nie ma działania doraźnego i efekty jej suplementacji są zauważalne przeważnie dopiero po kilku tygodniach.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Barbhaiya H.C. et al., Efficacy and tolerability of BacoMind® on memory improvement in elderly participants – a double blind placebo controlled study, „Journal of Pharmacology and Toxicology” 2008, 3(6), 425–434.
Calabrese C. et al., Effects of a standardized Bacopa monnieri extract on cognitive performance, anxiety and depression in the elderly: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial, „The Journal of Alternative and Complementary Medicine” 2008, 14(6), 707–713.
Kean J.D., Downey L.A., Stough C., A systematic review of the Ayurvedic medicinal herb Bacopa monnieri in child and adolescent populations, „Complementary Therapies in Medicine” 2016, 29, 56–62.
Mishra M. et al., Brahmi (Bacopa monnieri Linn) in the treatment of dementias – a pilot study, „Future Healthcare Journal” 2019, 6(1), 69.
Peth-Nui T. et al., Effects of 12-week bacopa monnieri consumption on attention, cognitive processing, working memory, and functions of both cholinergic and monoaminergic systems in healthy elderly volunteers, „Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine” 2012, 2012(1), 606424.
Santos A.F.D. et al., Bacopa monnieri in patients with Parkinson's disease: a pilot study, „Journal of Medicinal Food” 2023, 26(2), 114–119.
Stough C. et al., The chronic effects of an extract of Bacopa monnieri (Brahmi) on cognitive function in healthy human subjects, „Psychopharmacology” 2001, 156, 481–484.
Valotto Netto L.J. et al., Investigating the neuroprotective and cognitive-enhancing effects of Bacopa monnieri: A systematic review focused on inflammation, oxidative stress, mitochondrial dysfunction and apoptosis, „Antioxidants” 2024, 13(4), 393.
