Racjonalne zakupy – co warto kupić w większej ilości, a czego nie przechowywać?
Badania pokazują, że konsumenci preferują częste robienie zakupów, bez nabywania produktów na zapas (raport CBOS z 2013 r.). Sytuacja dynamicznie się zmienia, a wraz z nią również upodobania klientów. Przez epidemię koronawirusa wielu Polaków zrobiło zakupy na zapas, ale niestety często nie było to racjonalne i przyczyniało się do marnowania żywności. Co warto kupić na zapas, a czego nie przechowywać?
SPIS TREŚCI:
1. Planowanie posiłków, lista zakupów
2. Kupowanie i odpowiednie przechowywanie żywności
3. Naturalne sposoby konserwacji żywności
4. Kupowanie na zapas – przegląd produktów z długim terminem przydatności do spożycia
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Planowanie posiłków, lista zakupów
Racjonalne zakupy zaczynają się już w domu. Pierwszy krok to stworzenie najlepiej tygodniowego spisu posiłków i na jego podstawie sporządzenie listy zakupów ze wszystkimi produktami, które będą potrzebne do przygotowania potraw wraz z oszacowaniem ich ilości w miarach domowych lub gramaturze.
Przed zakupami warto sprawdzić, czy artykuły zgromadzone na liście znajdują się w szafkach, lodówce czy zamrażarce. Co jeszcze warto zrobić przed wyjściem na zakupy? Zjeść posiłek.
Badania pokazują, że osoby, które chodzą na zakupy głodne, dokonują mniej racjonalnych wyborów i kupują więcej – do takich wniosków doszła Alison Jing Xu z Uniwersytetu w Minnesocie. Gdy pojawia się głód, żołądek uwalnia grelinę – hormon działający na ośrodek w mózgu związany z nagrodą i motywacją, dlatego osoby, które wybrały się do sklepu głodne, wydały aż o 64% więcej pieniędzy niż osoby najedzone.
2. Kupowanie i odpowiednie przechowywanie żywności
Przygotowana lista zakupów zmusza do kupowania tylko tych produktów, które się na niej znajdują, i nieulegania presji otoczenia ani promocjom, które często w sklepach oznaczone są kolorem czerwonym, żeby ich nie przegapić.
Podczas zakupów warto zwrócić uwagę na świeżość kupowanych produktów. Owoce i warzywa nie powinny mieć przebarwień. Świeżość ryb można ocenić po przejrzystości gałki ocznej, matowej skórze i cielistej barwie. Kupowane wędliny powinny być suche i matowe.
Wszystkie kupione produkty powinny być odpowiednio przechowywane. Wydłuży to czas ich przydatności do spożycia, a także wpłynie na zachowanie cennych witamin, składników mineralnych i walorów smakowych.
Czy to oznacza, że wszystkie zakupione produkty należy trzymać w lodówce? Absolutnie nie. Są warzywa (np. pomidory) i owoce (np. banany, cytrusy, gruszki), dla których niska temperatura, jaka panuje w lodówce, jest niekorzystna – sprzyja ich psuciu się i utracie aromatu. Produkty, które należy obowiązkowo przechowywać w lodówce, to: mięso, ryby, wędliny, nabiał, część warzyw (np. pieczarki, sałata, kalafior, natka pietruszki) i niektóre owoce (np. truskawki, maliny, borówki).
Ważne jest odpowiednie umiejscowienie zakupionych produktów w lodówce:
– górna półka – słoiki, np. przetwory, dżemy,
– środkowa półka – wędliny, przetwory mleczne,
– dolna półka – ryby, mięso,
– szuflady – owoce, warzywa,
– półki na drzwiach – jaja, mleko, soki, olej, musztarda, ketchup, chrzan.
Warto także pamiętać, że w pierwszej kolejności należy wykorzystać produkty, które jako pierwsze zostały kupione i umieszczone w lodówce, gdyż mają najkrótszy termin przydatności do spożycia.
Oprócz tego najważniejsze jest, by lodówka była regularnie myta. Zapobiega to tworzeniu się w niej niebezpiecznych bakterii. Warto pilnować, by lodówka nie była całkowicie wypełniona. Nadmiar jedzenia podnosi temperaturę w jej wnętrzu, a to sprzyja psuciu się żywności.
Co włożyć do lodówki po zakupach i jak przechowywać w niej produkty, już jest jasne. Ale co z innymi produktami?
Jeśli na liście pojawiły się produkty mrożone, to oczywiście powinny jak najszybciej zostać umieszczone w zamrażarce. Jeśli jednak produkt rozmroził się w trakcie drogi, nie należy go ponownie zamrażać.
Produkty, co do których nie zostały określone specjalne wymagania dotyczące przechowywania, należy umieścić poza lodówką – wspomniane wcześniej warzywa (np. pomidory, ogórki, ziemniaki, cebula), owoce (np. banany, cytrusy, gruszki, brzoskwinie, nektarynki), produkty zbożowe (np. kasze, ryże, płatki, mąki, makarony, pieczywo), produkty konserwowe (np. kukurydza, fasola, pomidory, ciecierzyca, konserwy mięsne oraz rybne), koncentraty (np. pomidorowy), suche nasiona roślin strączkowych (np. soczewica, ciecierzyca, fasola, groch), orzechy, migdały, nasiona słonecznika, pestki dyni, siemię lniane, kawa, herbata, cukier, słodziki, sól i przyprawy.
Nie trzeba przechowywać tych produktów w niskiej temperaturze, ale ważne, by były umieszczone w czystym, chłodnym, suchym i ciemnym miejscu. Spowolni to zachodzenie procesów chemicznych, fizycznych, mikrobiologicznych i wydłuży ich trwałość.
Nie należy przechowywać w lodówce warzyw zielonych (np. brokułów) obok owoców wytwarzających etylen (np. jabłek), gdyż warzywa mogą żółknąć. Podobnie jest w przypadku przechowywanych poza lodówką owoców, np. bananów razem z gruszkami – banany szybciej dojrzewają za sprawą etylenu i szybciej pojawiają się na nich czarne plamki, a to skraca ich okres przydatności do spożycia.
3. Naturalne sposoby konserwacji żywności
Naturalnymi sposobami konserwacji żywności są:
– gotowanie – w trakcie obróbki kulinarnej niszczone są mikroorganizmy, ale niestety traci się przy tym część witamin i składników mineralnych, korzystniejsze dla zdrowia jest gotowanie na parze niż w wodzie;
– mrożenie – jest metodą przedłużania trwałości żywności o kilka tygodni lub miesięcy, ważne jest, by mrozić produkty świeże bez oznak psucia – można zamrozić zarówno produkt, np. pokrojoną pierś z kurczaka, jak i przygotowane wcześniej danie, np. leczo z kurczakiem;
– kiszenie – metoda oparta na fermentacji mlekowej zapobiegająca procesom gnicia, produkty powstałe podczas kiszenia są bogate w bakterie probiotyczne wspierające odporność organizmu;
– suszenie – metoda, która polega na usunięciu wody z produktu poprzez jej odparowanie, co uniemożliwia rozwój drobnoustrojów.
Każda z metod zapobiega psuciu się żywności i wydłuża jej czas przydatności do spożycia, dlatego warto je stosować, by nie przyczyniać się do marnowania żywności.
4. Kupowanie na zapas – przegląd produktów z długim terminem przydatności do spożycia
W sklepie dostępne są produkty, które można kupić na zapas, bo mają długi termin przydatności do spożycia. Jeśli będą odpowiednio przechowywane, to można z nich korzystać nawet do kilku lat od zakupu. Warto wybierać produkty jak najmniej przetworzone i bogate w składniki mineralne i witaminy. Właśnie takie produkty będą wspierały odporność organizmu.
Produkty zbożowe (najlepiej pełnoziarniste), jak:
– mąka (pszenna, żytnia, gryczana, ziemniaczana, ryżowa),
– kasza (gryczana, jaglana, bulgur, jęczmienna, orkiszowa, komosa),
– ryż (biały, brązowy, dziki, czerwony, parboiled, basmati),
– makaron (pełnoziarnisty, jajeczny, ryżowy, gryczany),
– płatki (owsiane, jaglane, żytnie, kukurydziane).
Mogą być przechowywane przez długi czas, najlepiej w szczelnych, szklanych pojemnikach w ciemnych, suchych i chłodnych szafkach czy szufladach. Zapobiegnie to utracie smaku i zapachu produktów oraz uchroni przed molami spożywczymi.
Suche i konserwowe nasiona roślin strączkowych, jak:
– soczewica,
– ciecierzyca,
– groch,
– fasola,
– soja,
– groszek.
Są cennym źródłem błonnika i mogą być przechowywane nawet kilka lat.
Tłuszcze roślinne, jak:
– oleje: rzepakowy, słonecznikowy,
– oliwa z oliwek,
– orzechy (włoskie, nerkowca, brazylijskie, laskowe),
– migdały,
– pestki dyni,
– nasiona słonecznika,
– siemię lniane,
– nasiona chia,
– sezam,
– pasty orzechowe, migdałowe, tahini.
Są produktami trwałymi, jeśli są odpowiednio przechowywane – jednak należy pamiętać, że ze względu na zawarty w nich tłuszcz mogą jełczeć i być groźne dla zdrowia. Oleje warto przechowywać w lodówce, a orzechy i różnego rodzaju nasiona – w szklanym pojemniku w chłodnym miejscu. Poza lodówką można przechowywać je do 3 miesięcy, w lodówce – do roku.
Konserwy warzywne i rybne, jak:
– kukurydza w puszce,
– pomidory w puszce,
– tuńczyk w puszce,
– makrela w puszce,
– sardynki w puszce,
– łosoś w puszce.
Inne produkty z długim terminem ważności, jak:
– kawa,
– herbata,
– kakao,
– miód,
– suszone warzywa i owoce,
– mrożone warzywa i owoce,
– kiszonki,
– czekolada, najlepiej gorzka,
– mleko UHT i napoje roślinne,
– przyprawy.
Mniej polecane są:
– konserwy owocowe (np. ananasy, brzoskwinie) ze względu na dużą zawartość cukru,
– konserwy mięsne (np. pasztety, mielonki) ze względu na dodatek konserwantów nie są korzystne dla zdrowia i mogą wywoływać dolegliwości trawienne,
– cukier.
Inne produkty, które warto mieć w domu, bo są przydatne do spożycia od kilku dni do kilku tygodni, to:
– trwałe warzywa (np. ziemniaki, marchew, buraki, seler, cebula, dynia, kapusta),
– trwałe owoce (np. twarde jabłka, gruszki, melon, cytrusy),
– sery żółte (najlepiej pakowane próżniowo),
– suche wędliny (najlepiej pakowane próżniowo, np. kiełbasa krakowska, żywiecka, kabanosy),
– jajka.
Nie warto kupować na zapas produktów nietrwałych, których nie mamy zamiaru przetworzyć, by wydłużyć ich czas przydatności do spożycia. Takie produkty to:
– nietrwałe warzywa (np. pomidory, ogórki, cukinie, sałaty),
– nietrwałe owoce (np. borówki, maliny, truskawki, banany),
– mleko i produkty mleczne (np. jogurt, kefiry, twarogi),
– mięso i wędliny,
– ryby.
Planowanie, dobra organizacja i rozsądne nawyki zakupowe pozwalają zaoszczędzić czas, pieniądze i zapobiegają marnowaniu żywności.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
CBOS, Komunikat z badań – Jak i gdzie kupujemy żywność, Warszawa 2013.
Jach K., Miniewicz A., Zakupy spożywcze w polskim internecie – badanie pilotażowe, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Organizacja i Zarządzanie” 2016, 97, 115–127.
Jing Xu A. et al., Hunger promotes acquisition of non food objects, „PNAS” 2015, 112, 9, 2688–2692.
Kołożyn-Krajewska D., Sikora T., Towaroznawstwo żywności, Warszawa 2004.
Korzeniowska-Ginter R., Czarniecka-Skubina E., Przechowywanie żywności w warunkach domowych, „Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni” 2016, 93, 72–80.
Łaniewska-Trokenheim Ł. et al., Mikrobiologia w towaroznawstwie żywności, Olsztyn 2007.SS
Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014–2020 Działania towarzyszące, gops.chmielnik.pl/PDF/2015/02/Scenariusz_2.pdf (7.10.2020).
Raport „Nie marnuję jedzenia 2018”, Kantar Millward Brown na zlecenie FPBŻ, bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2018/10/Przewodnik-do-Raportu_FPBZ_-Nie-marnuj-jedzenia-2018.pdf (7.10.2020).
Stachowicz J., Chemia w kuchni – historia, konieczność, zagrożenia, „Inżynieria Przetwórstwa Spożywczego” 2015, 4, 16, 21–27.
