Podejście konsumentów do problemu marnowania żywności
Konsumpcjonizm, brak umiejętności odpowiedniego przygotowania się do zakupów oraz efektywnego zarządzania zasobami żywnościowymi w gospodarstwach domowych to coraz częstsze problemy. Nieuniknioną konsekwencją takich zachowań jest marnowanie żywności. Co my, konsumenci, możemy zrobić, aby uniknąć wyrzucania nadmiaru jedzenia? Wbrew pozorom możliwości jest całkiem sporo!
SPIS TREŚCI:
2. Aktualne podejście konsumentów
3. Wpływ pandemii COVID-19 na nawyki żywieniowe
4. Ograniczenie marnowania żywności w domu – sposoby
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Postępująca globalizacja i rozwój cywilizacyjny na całym świecie zwiększają skalę produkcji, przetwórstwa i konsumpcji żywności, co niesie za sobą ogromne straty surowców oraz problemy z gospodarowaniem odpadami, które negatywnie oddziałują na ogólny stan środowiska naturalnego, gospodarkę żywnościową, a przede wszystkim na dobrostan zdrowotny całego społeczeństwa.
Z danych Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) wynika, że rocznie marnuje się aż 1/3 produkowanej żywności. Znaczna część wytwarzanej żywności marnuje się już na etapie produkcji i dystrybucji żywności w sklepach, jednak rola pojedynczych gospodarstw domowych w generowaniu strat żywności również jest znacząca.
Z raportu opublikowanego w 2020 r. wynika, że straty wyprodukowanej żywności od momentu zbiorów do dotarcia na rynek wynoszą ok. 14%. Wystarczającego dostępu do wartościowej pod względem odżywczym oraz bezpiecznej żywności nie ma ponad 2 miliardy ludzi, znaczna część populacji głoduje, a równocześnie rośnie liczba osób otyłych.
2. Aktualne podejście konsumentów
Mimo wielokierunkowych działań i kampanii społecznych mających na celu edukację konsumentów niepokojąca jest wciąż niska świadomość społeczeństwa dotycząca metod gospodarowania nadwyżkami żywności, planowania, dokonywania zakupów oraz późniejszego przygotowywania posiłków w taki sposób, aby uniknąć nadwyżek jedzenia.
Na podstawie raportu Federacji Polskich Banków Żywności opublikowanego w październiku 2020 r. wśród głównych przyczyn marnowania żywności w gospodarstwach domowych wymienia się zepsucie zakupionych produktów spożywczych (65,2%), przekroczenie terminu przydatności do spożycia (42%), przygotowywanie nadmiernej ilości posiłków (26,5%) oraz nieracjonalne zakupy (22,2%).
Co więcej, ze wspomnianego raportu wynika, że spośród dorosłych Polaków jedynie 41,9% ma w zwyczaju sprawdzać zawartość lodówki przed wybraniem się na zakupy, a średnio dla połowy ankietowanych nieakceptowalne jest kupowanie nieatrakcyjnie wyglądających i nieestetycznie zapakowanych produktów. Należy również zwrócić uwagę, że wcześniejsze przygotowywanie listy zakupów nie jest niezbędne dla 39% respondentów, a dla blisko 17% koniecznością jest robienie zakupów „na zapas” (Raport Federacji Polskich Banków Żywności 2020).
3. Wpływ pandemii COVID-19 na nawyki żywieniowe
Pandemia COVID-19 wpłynęła w znaczącym stopniu na wiele aspektów codziennego życia, w tym również na nawyki żywieniowe. Powszechne ograniczenia, konieczność izolacji, często również rezygnacja z codziennej aktywności fizycznej przyczyniły się do pogorszenia ogólnego stanu fizycznego i psychicznego społeczeństwa. Sytuacja epidemiologiczna na świecie zmusiła wielu ludzi do pozostania w domach, co w konsekwencji doprowadziło do spożywania większej ilości jedzenia, zwłaszcza żywności wysokoprzetworzonej.
Pogorszenie nawyków żywieniowych wielu osób stanowi jednocześnie odzwierciedlenie ich złego stanu psychicznego wywołanego nieustannym lękiem przed rozprzestrzeniającą się pandemią. Takie wnioski uzyskano w międzynarodowym badaniu online w kwietniu 2020 r., w którym uczestniczyło ponad 1000 respondentów.
Co więcej, zauważono, że ograniczenie dostępu do wartościowej i świeżej żywności oraz związane z tym pogorszenie nawyków żywieniowych będzie w perspektywie czasu skutkowało zwiększeniem ryzyka rozwoju otyłości. Gorszy ogólny stan zdrowia populacji w połączeniu ze spadkiem poziomu aktywności fizycznej przyczyni się do zaburzenia pracy układu odpornościowego, co w konsekwencji może prowadzić do wzrostu potencjalnego ryzyka zachorowania na COVID-19 (A. Ammar i wsp. 2020).
Do podobnych wniosków doszli badacze z Polski. Z przekrojowego badania internetowego przeprowadzonego na grupie 1097 ankietowanych wynika, że podczas ogólnokrajowej kwarantanny nawyki żywieniowe znacznie się pogorszyły, szczególnie u osób z nadmierną masą ciała (blisko 43% respondentów przyznało się do spożywania większej ilości pożywienia, a 52% – do częstszego podjadania). Zaobserwowano również, że wśród osób dorosłych z nadwagą i otyłością dochodziło do dodatkowego zwiększenia masy ciała, co wskazuje na istotne pogorszenie jakości diety Polaków podczas pandemii (A. Sidor, P. Rzymski 2020).
Należy również wspomnieć o przeprowadzonym przez Federację Polskich Banków Żywności badaniu, z którego wynika, że częstotliwość robienia zakupów w trakcie pandemii spadła o 82%. Z kolei ilość kupowanych produktów spożywczych podczas konkretnego wyjścia na zakupy była zdecydowanie większa niż przed pandemią. Co ciekawe, aż o 12% wzrosła liczba osób starających się zapobiec zmarnowaniu zakupionych artykułów spożywczych (Raport Federacji Polskich Banków Żywności 2020).
4. Ograniczenie marnowania żywności w domu – sposoby
Planowanie zakupów
Przede wszystkim przed pójściem na zakupy należy sprawdzić zawartość szafek i lodówki oraz daty przydatności produktów do spożycia. Pozwala to określić, co jest naprawdę potrzebne. Warto również zastanowić się nad tym, jakie potrawy będą przygotowywane w ciągu najbliższych kilku dni, dzięki temu można uniknąć kupowania niepotrzebnych produktów, które z powodu braku pomysłu na ich wykorzystanie zostaną wyrzucone.
Na tej podstawie należy przygotować listę zakupów. Do sklepu nie należy chodzić głodnym, gdyż zwiększa to prawdopodobieństwo zakupu dodatkowych, najczęściej wysokoprzetworzonych, produktów przyciągających atrakcyjnym wyglądem czy zapachem. Podczas zakupu produktów spożywczych należy dokładnie sprawdzać ich etykiety. Trzymanie się sporządzonej listy pozwoli uniknąć zakupu niepotrzebnych produktów pod wpływem reklam, promocji czy chwytliwych haseł marketingowych.
Organizacja w kuchni
Zakupione produkty należy ułożyć w szafkach i lodówce z uwzględnieniem zasady FIFO (first in, first out), czyli najbliżej, z przodu szafek, lodówki układamy te produkty, które mają najkrótszą datę ważności. Dobrą praktyką jest również oznaczanie daty otwarcia opakowań. Dzięki temu mamy pewność, że są bezpieczne i nie niosą negatywnych konsekwencji dla zdrowia.
Podczas planowania posiłków na dany dzień warto skupić się na tym, aby wykorzystać to, co już znajduje się w lodówce, zakupione wcześniej produkty czy niespożyte potrawy.
Należy również zwracać uwagę na porcje nakładanych na talerz potraw, gdyż często są one za duże, a jedzenie jest później wyrzucane. Lepiej wziąć dokładkę, niż zmarnować zbyt dużą porcję.
Jeśli przygotujemy już jakąś potrawę w zbyt dużej ilości, warto tę nadwyżkę przechować w odpowiednich warunkach, a jeżeli mamy taką możliwość, zamrozić lub poddać pasteryzacji. Istnieje jeszcze wiele innych dobrych sposobów na wykorzystanie nadmiaru żywności. Można np. podzielić się nią z najbardziej potrzebującymi, rodziną, znajomymi lub wykorzystać do przygotowywania nowych potraw.
Zarządzanie domowymi zapasami jedzenia
Odpowiednie przechowywanie żywności i gospodarowanie zapasami jest niezwykle istotne. Warto wiedzieć, w jakich warunkach należy przechowywać poszczególne produkty, pozwoli to uniknąć strat. W temperaturze pokojowej można przechowywać produkty takie jak pieczywo, makarony, kasze, mąki, oleje i oliwy, napoje, cukier, niektóre koncentraty. Inne produkty, jak wędliny, nabiał, mięso, jaja, gotowe potrawy, wymagają przechowywania w odpowiednich warunkach chłodniczych, co pozwala zachować ich właściwości organoleptyczne (smak, barwa, zapach) oraz zdrowotne.
Konserwowanie żywności
Znaczącą rolę w kontekście ograniczania zjawiska marnowania żywności w domu odgrywa konserwowanie żywności. Wśród różnych metod konserwowania żywności jedną z najbardziej popularnych jest mrożenie. Pozwala w znaczącym stopniu zachować właściwości świeżego produktu spożywczego takie jak barwa, smak, zapach, minimalizuje również straty wartości odżywczych.
Warto wspomnieć o badaniu przeprowadzonym w Australii. Uzyskano odpowiedzi od 2800 respondentów, którzy w ankiecie internetowej odpowiadali na pytania dotyczące częstotliwości kupowania żywności świeżej i mrożonej. Wyniki wskazują, że korzystanie z mrożonek może zredukować sześciokrotnie straty żywności w porównaniu z żywnością świeżą (W. Martindale, W. Schiebel 2017).
Sprawdzanie dat przydatności do spożycia żywności
Niezwykle istotne jest również sprawdzanie daty przydatności produktu do spożycia. Należy przy tym pamiętać, że informacja „najlepiej spożyć przed” określa datę jego minimalnej trwałości, informuje o tym, jak długo odpowiednio przechowywany produkt zachowa swoje określone właściwości. Z kolei informacja „należy spożyć do” wskazuje na datę, po upływie której spożycie produktu spożywczego będzie niewskazane i może być niekorzystne dla zdrowia konsumenta.
Ograniczenie marnowania żywności w gospodarstwach domowych jest jednym z kluczowych elementów, który może pozytywnie wpłynąć na problem nadmiernej ilości odpadów żywnościowych. Konsument, który czyta etykiety produktów spożywczych na zakupach, wybiera świadomie te, które rzeczywiście zostaną przez niego wykorzystane do przygotowywania posiłków. Sporządza wcześniej listę zakupów oraz sprawdza zapasy żywności w domu, będzie tym samym ograniczał ewentualne straty żywności wynikające z braku pomysłu na wykorzystanie zakupionych produktów bądź też przeoczenia ich terminu przydatności do spożycia.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Ammar A. et al., Effects of COVID-19 home confinement on physical activity and eating behaviour Preliminary results of the ECLB-COVID19 international online-survey, „Nutrients” 2020, 12(6), 1583.
Martindale W., Schiebel W., The impact of food preservation on food waste, „British Food Journal” 2017, 119(12), 2510–2518.
Raport FAO, fao.org/world-food-day/home/en (25.09.2021).
Raport Federacji Polskich Banków Żywności. Nie marnuj jedzenia 2020, bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf (25.09.2021).
Raport Federacji Polskich Banków Żywności. Żywność w czasach pandemii, bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Pandemia_Badania_McCormick_FPBZ_2020.pdf (25.09.2021).
Sidor A., Rzymski P., Dietary Choices and Habits during COVID-19 Lockdown: Experience from Poland, „Nutrients” 2020, 12(6), 1657.
