Olej z pestek dyni – właściwości i zastosowanie
Ze względu na swoje walory smakowe dynia często jest wykorzystywana w kuchni. Potrawy z jej udziałem cieszą się popularnością zwłaszcza w okresie jesiennym. Pestki dyni to znana przekąska i dodatek do dań, a jednocześnie bogactwo składników odżywczych. Można je spożywać na surowo lub uprażone. Przygotowuje się z nich także olej tłoczony, który wykazuje szereg cennych właściwości i chętnie jest wykorzystywany zarówno w medycynie naturalnej, jak i kuchni. Stanowi doskonałe źródło zdrowych kwasów tłuszczowych, antyoksydantów, witamin i składników mineralnych. Ponadto charakteryzuje się ciekawym smakiem i aromatem – może być więc wartościowym dodatkiem do zdrowej, zbilansowanej diety.
SPIS TREŚCI:
1. Olej z pestek dyni – charakterystyka
2. Właściwości prozdrowotne oleju z pestek dyni
3. Wykorzystanie i przechowywanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Olej z pestek dyni – charakterystyka
Olej z pestek dyni najczęściej pozyskiwany jest poprzez tłoczenie na zimno surowych lub prażonych pestek. Oznacza to, że uzyskiwany jest metodą mechaniczną bez użycia wysokiej temperatury, dzięki czemu zachowuje większość wartościowych składników występujących w pestkach. Jego charakterystycznymi cechami są ciemnozielona barwa oraz owocowy, lekko orzechowy smak i aromat, co odróżnia go od innych olejów tłoczonych na zimno. Niekiedy nazywany „zielonym złotem”, jest znany i ceniony szczególnie w krajach południowo-wschodniej Europy (głównie w Austrii, Chorwacji, Słowenii czy na Węgrzech).
W oleju z pestek dyni przeważają kwasy tłuszczowe nienasycone (stanowią ok. 80% produktu), w tym niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Dodatkowo olej zawiera fitosterole, witaminy (A, C, D, E i K, witaminy z grupy B), składniki mineralne (m.in. selen, potas, cynk) oraz skwalen i kukurbitynę.
Podczas wybierania produktu warto zwrócić uwagę na jego świeżość oraz jakość pestek. Najkorzystniejszą dla zdrowia opcją jest wybór oleju nierafinowanego, tłoczonego na zimno (najlepiej na zamówienie) i przechowywanego w ciemnej, szklanej butelce. Na dnie butelki może zbierać się osad, jednak jest to zjawisko naturalne i nie wpływa na wartość odżywczą produktu.
2. Właściwości prozdrowotne oleju z pestek dyni
Tłoczony na zimno olej z pestek dyni zawiera szereg substancji bioaktywnych. Od dawna wykorzystywany był w medycynie ludowej w leczeniu schorzeń prostaty i układu moczowego, na ból brzucha, oparzenia i rany oraz jako środek przeciwpasożytniczy. Kwasy tłuszczowe występujące w oleju działają prozdrowotnie na organizm człowieka. Kwas oleinowy, z grupy kwasów tłuszczowych jednonienasyconych, poprawia profil lipidowy (poprzez podwyższanie poziomu cholesterolu frakcji HDL, a obniżanie frakcji LDL) oraz wspomaga funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Działa również żółciopędnie.
Kwas linolowy (należący do grupy omega-6) także obniża stężenie cholesterolu, ponadto zmniejsza ciśnienie krwi oraz wspiera funkcjonowanie wątroby i nerek. Warto jednak pamiętać, że stosunek kwasów omega-3 do omega-6 w oleju z pestek dyni nie jest korzystny (kwasów omega-3 jest zdecydowanie mniej). Dobrze więc zadbać o to, aby w diecie nie zabrakło źródeł kwasów tłuszczowych omega-3, takich jak ryby morskie, owoce morza czy oleje lniany i rzepakowy.
Obecne w produkcie sterole roślinne przeciwdziałają hipercholesterolemii dzięki zmniejszaniu wchłaniania cholesterolu w przewodzie pokarmowym oraz zwiększaniu jego wydalania. Dieta bogata w olej z pestek dyni może więc zmniejszać ryzyko chorób układu krążenia. Ponadto fitosterole mają właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne oraz łagodzą objawy towarzyszące przerostowi gruczołu krokowego (we wczesnym jego stadium). Olej z pestek dyni może być więc z powodzeniem wykorzystywany w profilaktyce i wspomaganiu leczenia przerostu prostaty. Kwasy fenolowe z kolei neutralizują działanie wolnych rodników i ograniczają powstawanie związków mutagennych i kancerogenów. Podobne działanie przeciwutleniające mają zawarte w oleju barwniki karotenoidowe.
W medycynie naturalnej pestki dyni są znane z właściwości przeciwrobaczych. Wynikają one z zawartości kukurbityny znajdującej się pod skorupką pestek, która wpływa na układ nerwowy pasożytów i ułatwia ich usuwanie z przewodu pokarmowego. Co ważne, substancja ta nie wchłania się z przewodu pokarmowego, nie podrażnia błony śluzowej żołądka i jelit i nie powoduje skutków ubocznych. Omawiany olej można więc wykorzystać również do wspomagania walki z takimi pasożytami jak owsiki, glista czy tasiemiec. Nie powinno się jednak leczyć chorób pasożytniczych na własną rękę – przy podejrzeniu obecności pasożytów należy zgłosić się do lekarza w celu diagnostyki i ustalenia sposobu leczenia.
Kolejnym wartościowym składnikiem oleju jest skwalen, który ma silne właściwości antyoksydacyjne, zwiększa odporność oraz wykazuje właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze. Ponadto korzystnie działa na skórę – przyspiesza gojenie i regenerację.
3. Wykorzystanie i przechowywanie
Olej z pestek dyni z powodzeniem można uwzględniać w daniach jako dodatek do pieczywa, serów, warzyw, sałatek, zup, sosów, a także do deserów – w Austrii tradycyjnie dodawany jest do waniliowych lub śmietankowych lodów i sernika. Warto pamiętać, że olej powinien być wykorzystywany wyłącznie na zimno, gdyż tylko wtedy zachowuje swoje cenne właściwości. Nie należy go więc używać do gotowania, pieczenia i smażenia. Butelkę powinno się przechowywać w ciemnym i suchym miejscu, a po otwarciu najlepiej w lodówce. Termin przydatności do spożycia to zazwyczaj 6–12 miesięcy, co uwarunkowane jest obecnością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz antyoksydantów. Otwarty olej najlepiej spożyć w ciągu 3 miesięcy.
Olej z pestek dyni wykorzystywany jest także w kosmetyce. Nadaje się do pielęgnacji każdego typu skóry, jednak szczególnie polecany jest dla tej suchej i dojrzałej. Sprawdzi się również jako środek do zmniejszenia widoczności blizn i rozstępów. Olej jest używany jako dodatek do kremów i peelingów, olejek do masażu oraz środek wzmacniający włosy i zapobiegający ich wypadaniu.
Bibliografia
Antoniewska A. et al., Olej z nasion dyni jako źródło cennych składników w diecie człowieka, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2017, 98(1), 17–22.
Malinowska A., Korzyści zdrowotne z oleju z pestek dyni, olej.edu.pl/olej-z-pestek-dyni-wlasciwosci/ (3.04.2023).
Shaban A., Sahu R.P., Pumpkin Seed Oil: An Alternative Medicine, „International Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 2017, 9(2), 11.
Skoczeń M., Olej z pestek dyni – właściwości i zastosowanie, primabiotic.pl/2019/11/06/olej-z-pestek-dyni-wlasciwosci-i-zastosowanie/ (3.04.2023).
Wilkowska M., Olej z pestek dyni, dietetycy.org.pl/olej-z-pestek-dyni/ (3.04.2023).
