Kurkuma – właściwości i zastosowanie
Ostryż długi, ostryż Zohary lub szafran indyjski – to nazwy, pod którymi kryje się dobrze nam znana kurkuma. To bylina z gatunku imbirowatych, która jest powszechnie stosowana w kuchni Dalekiego Wschodu. Ostatnio jest coraz bardziej popularna w Polsce. W czym tkwi tajemnica kurkumy?
SPIS TREŚCI:
1. Kurkuma – zastosowanie i działanie
2. Kurkuma – wskazania
3. Kurkuma – przeciwwskazania do stosowania
4. Kurkumina – występowanie
1. Kurkuma – zastosowanie i działanie
Kurkuma zawdzięcza swoje właściwości kurkuminie – przeciwutleniaczowi polifenolowemu, związkowi chemicznemu, który w przemyśle jest powszechnie stosowany jako barwnik spożywczy. Co ciekawe, jako pierwsi strukturę kurkuminy zbadali w 1910 roku polscy chemicy Stanisław Kostanecki, Janina Miłobędzka i Wiktor Lampe. Kurkuma w medycynie Dalekiego Wschodu od niemal 4000 lat jest wykorzystywana w leczeniu trudno gojących się ran, stanów zapalnych przewodu pokarmowego oraz jako naturalny środek przeciwbólowy.
Kurkumina jest aktualnie przedmiotem zainteresowania świata nauki i biotechnologii ze względu na szerokie i jeszcze nie do końca poznane spektrum jej działania. Niska biodostępność kurkuminy przy podaniu doustnym w wyniku jej słabego wchłaniania sprawia, że jest niemal niewykrywalna w surowicy krwi, co utrudnia jej dokładne przebadanie i stosowanie jako potencjalnego środka terapeutycznego w medycynie klinicznej.
Może to być jednak dużą zaletą kurkuminy, ponieważ dzięki temu cechuje się ona niską toksycznością przy podaniu doustnym. Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności bezpieczna dawka kurkuminy to 3 mg/kg masy ciała. Natomiast w Polsce nie ustalono górnej granicy spożycia.
Badania wskazują, że kurkuma podawana codziennie w dawce 3,6–8 g nie powodowała żadnych skutków ubocznych. Zależy to jednak od zmienności osobniczej. Należy przede wszystkim pamiętać o słynnej kwestii Paracelsusa: „Omnia sunt venena, nihil est sine veneno. Sola dosis facit venenum”, czyli „Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę”, i nie przesadzać z ilością stosowanej przez nas kurkumy oraz jej pochodnych.
Kurkuma – zastosowanie antyoksydacyjne
Kurkumina neutralizuje w komórce wolne rodniki, w tym anionorodnik ponadtlenkowy, rodnik hydroksylowy oraz rodnik ponadtlenkowy. Zwiększa też ilość wewnątrzkomórkowego glutationu – związku o silnych właściwościach przeciwutleniających. Dzięki temu kurkuma jest silnym przeciwutleniaczem i chroni komórki przed uszkodzeniem w wyniku nadmiernego stresu oksydacyjnego. Kurkumina wykazuje przez to korzystny wpływ na funkcje śródbłonka naczyń krwionośnych, spadek peroksydacji lipidów oraz ich kumulację w naczyniach krwionośnych. Ma zatem działanie przeciwmiażdżycowe.
Kurkuma – działanie przeciwzapalne
Kurkumina łagodzi stany zapalne organizmu, przyspiesza gojenie się ran, ponieważ wpływa na hamowanie ekspresji białek odpowiedzialnych za powstanie stanu zapalnego. Wykazuje działanie przeciwwrzodowe, ponieważ pobudza wydzielanie mucyny – związku chroniącego śluzówkę żołądka. Poprawia również funkcjonowanie wątroby, ponieważ wzmaga wytwarzanie żółci oraz zwiększa tempo jej uwalniania. Jednocześnie działa ochronnie na hepatocyty w przypadku zatruć, np. lekami, alkoholem.
Działanie neuroprotekcyjne
Kurkumina jest przedmiotem intensywnych badań w zakresie wykorzystania jej w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, zwłaszcza choroby Alzheimera. Ze względu na to, że kurkumina łagodzi stan zapalny, niweluje uszkodzenia komórek nerwowych związane ze stresem oksydacyjnym oraz hamuje agregację beta-amyloidu, może stanowić uzupełnienie standardowej terapii farmakologicznej stosowanej aktualnie przez neurologów.
Kurkuma – właściwości chemoprewencyjne i antynowotworowe
Kurkumina hamuje transkrypcję białek zaangażowanych w transformację nowotworową komórki. Dodatkowo może zwiększać wrażliwość komórek na stosowane cytostatyki, wykazuje również zdolność indukowania apoptozy komórek nowotworowych oraz hamowania ich proliferacji, przez co jej zastosowanie jako środka przeciwnowotworowego jest aktualnie przedmiotem intensywnych badań. Wykazano jej skuteczność w prewencji nowotworu jelita grubego, piersi oraz zapobieganiu przerzutom do innych narządów. Obecnie trwają badania nad wykorzystaniem kurkuminy jako środka wspomagającego leczenie nowotworu prostaty, okrężnicy oraz czerniaka skóry.
Kurkuma – działanie antyseptyczne
Kurkuma hamuje namnażanie drobnoustrojów, np. grzybów drożdżoidalnych, laseczek Bacillus czy Clostridium. W krajach Dalekiego Wschodu kurkuma jest często stosowana w formie maści na rany, wykazuje wtedy działanie dezynfekujące.
Kurkuma zmniejsza hiperglikemię
Badania wykazały, że kurkumina zmniejsza hiperglikemię, poprawia parametry lipidowe, poprawia wydzielanie insuliny. Może to być cenna informacja dla osób ze stanem przedcukrzycowym. Kurkumina zwiększa wydzielanie tlenku azotu, dzięki czemu obniża ciśnienie krwi i powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Istnieją również badania, które wykazują, że kurkumina może hamować niszczenie chrząstek stawowych w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
2. Kurkuma – wskazania
W medycynie hinduskiej i chińskiej kurkuma była środkiem leczniczym wykorzystywanym w leczeniu żółtaczki i wrzodów. Stosowano ją również jako środek hamujący apetyt, zmniejszający kolki oraz bóle menstruacyjne. Była powszechnie stosowana w leczeniu ran, ukąszeń, oparzeń, trądziku i innych schorzeń skóry. Pomaga załagodzić biegunki, niestrawność, zgagę. Co ciekawe, w tamtych rejonach stosuje się ją jako środek antydepresyjny i łagodzący halucynacje wywołane środkami odurzającymi.
3. Kurkuma – przeciwwskazania do stosowania
Kurkuma nie jest jednak wskazana dla wszystkich. Jak każda substancja stosowana w nadmiarze może być groźna dla zdrowia i nie wolno jej nadużywać.
Kobiety w ciąży nie powinny spożywać jej w nadmiarze, ponieważ zwiększa to kurczliwość macicy i może spowodować poronienie. Kurkuma obniża również krzepliwość krwi, dlatego pacjenci przygotowujący się do zabiegów operacyjnych lub stosujący leki przeciwkrzepliwe nie powinni jej spożywać. Kurkuma obniża poziom cukru we krwi, dlatego osoby cierpiące na cukrzycę nie powinny jej stosować w nadmiarze, ponieważ grozi to nagłą hipoglikemią i utrudnioną kontrolą poziomu cukru we krwi.
Kurkuma może niwelować stany zapalne w obrębie układu pokarmowego, jednak stosowana w zbyt dużej ilości może przynosić efekt odwrotny – powodować nadkwasotę, zgagę, bóle brzucha i klatki piersiowej.
Kurkuma może również wpływać na metabolizm niektórych leków i zmieniać stopień ich przyswajania. Jeśli przyjmujesz jakiekolwiek leki, zanim zaczniesz przyjmować kurkumę (również w postaci suplementu), koniecznie skonsultuj się z lekarzem!
4. Kurkumina – występowanie
W pierwotnej postaci znajduje się w kurkumie. Kurkumina jest szeroko wykorzystywanym barwnikiem spożywczym. Znajdziemy ją m.in. w musztardzie, pastach rybnych, lodach, zupach, kandyzowanych owocach, winie czy deserach. Najbardziej popularnym daniem, które zawiera dużą ilość kurkumy, jest słynne curry. Jedna z głównych potraw kuchni indyjskiej jest wbrew pozorom bardzo łatwa do przyrządzenia.
Składniki na 2 porcje tradycyjnego curry:
– 150 g piersi z kurczaka,
– duża cebula,
– puszka pomidorów,
– 4 ząbki czosnku,
– 2 cm imbiru,
– szczypta chili,
– 1 łyżeczka kurkumy,
– 2 łyżki oliwy,
– szczypta kminku, anyżu i kozieradki,
– sól i pieprz do smaku,
– 100 g ryżu.
Sposób przygotowania
1. Ryż gotujemy zgodnie z instrukcją na opakowaniu.
2. Cebulę obieramy, kroimy w drobne piórka. Blanszujemy na złoty kolor na oliwie.
3. Dodajemy przeciśnięty przez praskę czosnek oraz starty imbir.
4. Dodajemy pozostałe przyprawy.
5. Pomidory obieramy ze skórki i dodajemy na patelnię.
6. Kurczaka myjemy, kroimy w kostkę i dodajemy na patelnię.
7. Wszystko mieszamy. Doprawiamy do smaku solą lub pieprzem.
8. Podajemy z ryżem.
Smacznego!
Istnieje kilkadziesiąt jednostek chorób dietozależnych. Choroby te powstają w wyniku nieprawidłowego odżywiania i niewystarczającej aktywności fizycznej – innymi słowy, są możliwe do uniknięcia, jeśli dbamy o zdrowy styl życia. Do najczęściej występujących zaliczamy cukrzycę typu II, otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niektóre nowotwory, zapalenia jelit, alergie. Te choroby dotyczą coraz liczniejszego grona ludzi i wymagają zmiany nawyków żywieniowych. Często jest to pierwszy krok podejmowany przez specjalistów. Należy wyeliminować źródło problemu (poprawić dietę, wdrożyć aktywność fizyczną, zadbać o higienę snu czy zredukować źródła stresu), czasem na wczesnym etapie choroby np. cukrzycy, jest to jedyna i wystarczająca metoda terapeutyczna.Niestety w przypadku schorzenia istniejącego już długi czas, może okazać się niewystarczająca. Wówczas dieta stanowi doskonały fundament pod leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarzy.
W stanie chorobowym gospodarka energetyczna organizmu może ulegać zmianom. W zależności od schorzenia zapotrzebowanie na poszczególne składniki również może się zwiększać lub zmniejszać. Podczas opracowywania diet klinicznych, inaczej leczniczych bierzemy pod uwagę wszystkie te zmienne. Uwzględniamy schorzenia, przewlekłe leczenie, zalecenia lekarskie, wyniki badań, co pozwala na lepsze dopasowanie jadłospisu do potrzeb organizmu. W zależności od rodzaju problemu dobieramy składniki diety, ustalamy bilans energii, makro i mikroskładników, aby jak najlepiej zaspokoić zapotrzebowanie organizmu.
W dietach klinicznych zwracamy baczną uwagę na odpowiednie do potrzeb ustalenie proporcji makroskładników: białka, tłuszczu i węglowodanów. Mogą one podlegać wahaniom i w kontekście problemów zdrowotnych i wymagać modyfikacji.
niskotłuszczowe
wysokobiałkowe
lekkostrawne
wysokobłonnikowe
bezglutenowe
to doskonały sposób na:
być stosowana w chorobach:
Plan żywieniowy bazuje na łatwo dostępnych nisko przetworzonych produktach,z uwzględnieniem sezonowości warzyw i owoców.
Zawsze bierzemy po uwagę preferencje podopiecznego, a w razie potrzeby mamy do dyspozycji wymienniki produktów.
Mamy na uwadze komfort użytkowników diety, więc dostosowujemy plany do ich możliwości kulinarnych, czasu pracy i czasu na przygotowanie posiłków.
Dieta kliniczna to świetny sposób na zapewnienie organizmowi energii i sił do walki z chorobą.
Stwarzamy optymalne warunki, dostarczamy do organizmu wszystkich niezbędnych składników, zapobiegamy niedoborom lub wyrównujemy istniejące, zwiększamy komfort trawienny.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Cyranka M., Kapka L., Rzeski W., Chemoprewencja nowotworów – perspektywa zastosowania w profilaktyce i terapii, „Zdrowie Publiczne i Zarządzanie” 2009, 119(2), 223–227.
Deptuła T., Gruber B., Krówczyński A., Kurkumina i jej pochodne – zastosowanie w terapii przeciwnowotworowej i chemoochronnej, „Postępy Fitoterapii” 3, 2014.
Lal J., Turmeric, curcumin and ourlife: a review, „Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences” 2012, 1(7), 11–17.
Przybylska S., Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2015, 96(2), 414–420.
Sikora-Polaczek M., Bielak-Żmijewska A., Sikora E., Molekularne i komórkowe mechanizmy działania kurkuminy – dobroczynny wpływ na organizm, „Postępy Biochemii” 2011, 74–84.
Szczepański M.A., Grzanka A., Chemoprewencyjne i przeciwnowotworowe właściwości kurkuminy, „Nowotwory. Journal of Oncology” 2009, 59, 377–384.
Terlikowska K., Witkowska A., Terlikowski S., Kurkumina w chemoprewencji raka piersi, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2014, 68, 571–578.
Wolanin K., Piwocka K., Kurkumina – od medycyny naturalnej do kliniki, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2008, 57(1–2), 53–65.
Zalega J., Szostak-Węgierek D., Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2013, 94(1), 59–70.
