Kuchnie świata – tradycyjne śniadaniowe potrawy jamajskie
Tylko na tej wyjątkowej wyspie danie narodowe (a zarazem najpopularniejsza potrawa śniadaniowa) składa się z potencjalnie trującego owocu z Afryki Zachodniej i solonej północnoatlantyckiej ryby. Jak to możliwe? Czym jest ackee and saltfish?
SPIS TREŚCI:
1. Ogólna charakterystyka kuchni jamajskiej
2. Ackee and saltfish
3. Inne propozycje śniadaniowe
4. Napoje podawane do śniadania
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Ogólna charakterystyka kuchni jamajskiej
Dzisiejsza kuchnia jamajska to wynik mieszanki wpływów hiszpańskich, brytyjskich, afrykańskich, indyjskich i chińskich. Kiedy w XV w. na wyspę przybył Krzysztof Kolumb, Jamajka nie obfitowała w rośliny użytkowe. Spośród owoców można tu było znaleźć ananasy, jabłka cukrowe, gwajawę oraz caimito. W XVI w. Jamajka stała się kolonią Hiszpańską, a sto lat później przeszła w ręce Anglików. Przez setki lat była świetnie prosperującą plantacją trzciny cukrowej.
Zdecydowana większość roślin uprawianych obecnie na Jamajce została sprowadzona z innych krajów. Europejczycy, poza trzciną cukrową, dostarczyli banany, owoce cytrusowe i orzechy kokosowe (za sprawą hiszpańskich kupców kursujących do Malezji). Z Afryki Zachodniej w XVIII w. na Jamajkę trafił owoc ackee.
Obecnie turyści zachwycają się na Jamajce smakiem ananasów, bananów, limonki, mango, awokado i papai. Popularne na wyspie są również zielone banany i platany. Są to inne odmiany bananów, znacznie większe od tych popularnych w Europie, często gotowane lub smażone przed spożyciem.
Kolejnym charakterystycznym produktem jest chlebowiec właściwy. To ogromny owoc rosnący na drzewie, jego miąższ po ugotowaniu lub upieczeniu przypomina strukturą chleb, a smakiem – ziemniaki.
Jamajskim odpowiednikiem szpinaku można nazwać callaloo – zielone warzywo liściaste, którego smak, podobnie jak szpinaku, świetnie komponuje się z czosnkiem, to popularny dodatek do posiłków. W kuchni wykorzystuje się bardzo charakterystyczne przyprawy, które rosną na Jamajce i nie są znane poza nią – annatto (o kolorze piżmu), bay rum (dodawany do sosów i zup) oraz jerk (tworzący unikalny smak popularnej potrawy jerk chicken).
Wśród produktów pochodzenia zwierzęcego podstawą są ryby i owoce morza. Turyści zachwalają tutejsze homary i krewetki. Powszechnie jada się również kurczaka i kozinę.
Jerk chicken to jeden z symboli kulinarnych Jamajki. Często potrawa ta jest sprzedawana na ulicach miast – grillowana w beczce, siekana tasakiem i podawana z ryżem i fasolą na plastikowych talerzach. Według tradycyjnej receptury należy marynować kurczaka na mokro lub wcierać przyprawy na gorąco, a następnie bardzo powoli przypiekać go nad ogniem z drewna ziela angielskiego. Obecnie jerk chicken przygotowuje się również w piekarniku i na grillu elektrycznym.
Innym popularnym daniem jest koza curry, której nazwa wskazuje na pochodzenie indyjskie. Mięso kozie najpierw należy ugotować, po czym dodać do niego przyprawy: curry, imbir, ostrą paprykę, czosnek i cebulę. Kremowe danie podaje się z ryżem, lub roti (smażonymi pszennymi plackami). Śniadanie na Jamajce to najważniejszy posiłek w ciągu dnia. Jest obfite i często jego przygotowanie rozpoczyna się już dzień wcześniej.
2. Ackee and saltfish
Choć ackee pochodzi z Afryki Zachodniej, obecnie jedynym miejscem, w którym jest powszechnie spożywane, jest właśnie Jamajka. Botaniczna nazwa tej rośliny to bligia pospolita. Ackee to duże owoce o gruszkowatym kształcie, z początku są zielone, a kiedy dojrzewają, stają się pomarańczowo-czerwone.
Ogromną uwagę przed zbiorem zwraca się na stopień dojrzałości owocu. Właściwy moment wskazuje jego pęknięcie i odsłonięcie trzech dużych, czarnych pestek. Jest to niezwykle istotne ze względu na to, że ackee jest potencjalnie trujące. Zawiera toksynę (hipoglicynę), która hamuje rozpad kwasów tłuszczowych i utrudnia powstawanie glukozy. Typowymi objawami zatrucia są nudności, wymioty, bóle brzucha, ospałość i śpiączka. Dochodzi również do przypadków śmiertelnych.
Hipoglicynę neutralizuje gotowanie owoców. Ackee zebrane po naturalnym otwarciu owocu, oczyszczone z pestek i czerwonych włókien oraz ugotowane jest uznawane za bezpieczne. Osnówka (miąższ obrastający nasiona) jest jasnożółta, miękka i kremowa. Owoc ten stał się podstawą potrawy, która przypomina jajecznicę i najczęściej jest podawana z solonym dorszem. To narodowe danie o nazwie ackee and saltfish.
Saltfish to solony dorsz, który przez wieki był sprowadzany na Jamajkę, gdy nie istniały jeszcze lodówki, a solenie i suszenie były najlepszymi metodami utrwalania żywności. Solonego dorsza zwykle moczy się przez całą noc lub gotuje przez kilka minut i odlewa wodę, aby pozbyć się większości soli. Następnie z ryby usuwa się ości, skórę i smaży razem z ackee. Do dania dodaje się często cebulę, pomidory i/lub ostre papryczki, a następnie doprawia je pieprzem.
Danie podaje się z owocem chlebowca, jamajskim chlebem, gotowanymi zielonymi bananami, smażonymi platanami, smażonymi kluskami lub ryżem. Ackee nie jest owocem całorocznym, dlatego, co oczywiste, na śniadanie spożywa się również inne potrawy.
3. Inne propozycje śniadaniowe
Solony dorsz z kapustą
Poszatkowaną kapustę dodaje się do podsmażonego dorsza i cebuli, a następnie gotuje na wolnym ogniu do miękkości. Potrawę doprawia się pieprzem, czosnkiem i tymiankiem. Jest to bardzo szybkie i łatwe danie szczególnie lubiane przez Jamajczyków. Solony dorsz z kapustą jest spożywany na śniadanie lub lunch z dodatkami takimi samymi jak w przypadku ackee z solonym dorszem.
Placuszki rybne
Podstawowe ciasto na placuszki przygotowuje się z solonego dorsza, cebuli i mąki. Często dodatkiem jest również ostra papryka. Placuszki smaży się na złocisty kolor i spożywa jako przekąskę w ciągu dnia lub podaje z sosem na śniadanie lub lunch.
Smażone pierożki
Pierożki są przygotowywane z ciasta francuskiego. Jako nadzienie wykorzystuje się mięso (drób, wołowina, wieprzowina), krewetki, soję lub warzywa. Mieszkańcy Jamajki spożywają te pierożki na śniadanie zwłaszcza w weekendy.
Owsianka kukurydziana
Ten światowy klasyk na Jamajce jest przygotowywany z kukurydzy. Często gotowany na mleku kokosowym z dodatkiem wanilii, gałki muszkatołowej i cynamonu. Do owsianki dodaje się owoce, często platany, zielone banany lub chlebowiec. Danie to jest szczególnie polecane dzieciom. Zwykło się je także podawać podczas choroby w celu odzyskania sił. W sklepach popularne są również wersje instant, dzięki którym kukurydzianą owsiankę można przygotować w kilka minut poprzez dodanie wrzątku.
Pudding ze słodkich ziemniaków
Kolejna propozycja na słodkie śniadanie lub deser. Do typowego ciasta z mąki, mleka (często kokosowego) i korzennych przypraw dodaje się starte słodkie ziemniaki. Najlepiej w tym daniu sprawdza się odmiana ziemniaków z fioletową skórką.
Johnnycake
Podpłomyki z mąki kukurydzianej stanowią dodatek do śniadania. Często są podawane z soloną makrelą.
Bammy
Bammy, inaczej jamajski chleb, powstaje z manioku, który trze się na tarce, formuje płaskie krążki, a następnie piecze lub smaży. Bammy swoje korzenie ma u pierwotnych mieszkańców Jamajki – Arawaków. Stanowi dodatek do posiłków lub osobną przekąskę. Z łatwością można znaleźć je na lokalnych rynkach.
Chlebek bananowy lub kokosowy
Słodka odmiana chleba z dodatkiem banana lub wiórków kokosowych. Do ciasta dodaje się mleko krowie lub kokosowe. Doprawiane jest cynamonem i gałką muszkatołową. Chlebek stanowi podstawę śniadań na słodko, jest szczególnie lubiany przez dzieci.
4. Napoje podawane do śniadania
Do śniadania tradycyjnie pije się herbatę. Zwyczaj ten pochodzi z czasów, gdy Jamajka była brytyjską kolonią. Poza czarną herbatą bardzo popularne wśród Jamajczyków są herbaty określane mianem bush tea. Są to zazwyczaj zioła takie jak mięta (również pieprzowa i czarna), trawa cytrynowa, liść limonki czy cynamonu.
Czasami do śniadania, a często w ciągu dnia, pije się sorrel – orzeźwiający napój z kwiatu hibiskusa, cytryny i imbiru. Podawany jest na zimno z kostkami lodu. Bywa dosładzany cukrem.
Bibliografia
Ackee and saltfish: Jamaica’s breakfast of champions, bbc.com/travel/article/20210315-ackee-and-saltfish-jamaicas-breakfast-of-champions (24.08.2021).
Clarke D., 6 Jamaican Breakfasts That Make You Feel Like a Champion, jamaicans.com/6-jamaican-breakfasts-make-feel-like-champion-2/ (24.08.2021).
History of Jamaica, embassyofjamaica.org/about_jamaica/history.htm (24.08.2021).
Jamaican Breakfast Recipes. Spice Up Your Breakfast Menu, onthegas.org/food/jamaican-breakfasts/ (24.08.2021).
Joskow R., Ackee fruit poisoning: an outbreak investigation in Haiti 2000-2001, and review of the literature, „Clinical Toxicology” 2006, 44(3), 267–273.
Origins of Jamaican Cuisine: the Melting Pot of Flavor and Culture, jcskitchen.com/origins-of-jamaican-cuisine-the-melting-pot-of-flavor-and-culture (24.08.2021).
