Dolegliwości ciążowe a dieta – nudności, zaparcia, zgaga, obrzęki
Okres ciąży to niewątpliwie szczególny i wymagający czas dla każdej kobiety. Wiąże się z wieloma zmianami w organizmie. Niekiedy prowadzą one do nieprzyjemnych dolegliwości, które niekorzystnie wpływają na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie. Czy można je złagodzić odpowiednim odżywianiem?
SPIS TREŚCI:
1. Nudności i wymioty
2. Zaparcia
3. Zgaga
4. Obrzęki
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Nudności i wymioty
Nudności i wymioty ciężarnych (NVP – nausea and vomiting in pregnancy) to jedne z częstszych dolegliwości dotykających kobiety w trakcie ciąży – mogą dotyczyć nawet 70–80% przyszłych mam (M. Bustos, R. Venkataramanan, S. Caritis 2017). Pojawiają się szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży, jednak niekiedy trwają dłużej. Zazwyczaj ustępują do 22. tygodnia ciąży, ale u ok. 10% kobiet mogą przedłużyć się do jej końca. Popularny termin „poranne mdłości” niezbyt dobrze odzwierciedla faktyczny stan, gdyż u wielu ciężarnych objawy utrzymują się przez cały dzień.
Wymioty i mdłości najprawdopodobniej wiążą się z wysokim stężeniem gonadotropiny kosmówkowej – jednego z najważniejszych hormonów produkowanych w trakcie ciąży. Dolegliwości te zazwyczaj nie są groźne dla mamy i dziecka i często traktowane są jako normalny element ciąży, jednak mogą znacznie obniżyć jakość życia i samopoczucie. Co ciekawe, wykazano, że łagodny przebieg NVP wiąże się z korzyściami dla płodu – zmniejszeniem prawdopodobieństwa niskiej masy urodzeniowej, przedwczesnego porodu i poronienia (M. Bustos, R. Venkataramanan, S. Caritis 2017). U niektórych kobiet natomiast rozwija się ciężka postać NVP, czyli niepowściągliwe wymioty ciężarnych (hyperemesis gravidarum, HEG), które mogą prowadzić do odwodnienia, utraty masy ciała i zaburzeń wodno-elektrolitowych. Ten stan niekiedy wymaga nawet hospitalizacji.
Łagodne nudności i wymioty można zmniejszyć za pomocą prostych modyfikacji żywieniowych. Przede wszystkim należy spożywać małe objętościowo posiłki, ale często. Jeśli nudności nasilają się szczególnie rano, dzień można rozpocząć od małej przekąski, najlepiej zjedzonej jeszcze w łóżku przed wstaniem. Mogą to być np. herbatniki lub kromka suchego chleba. Warto wykluczyć tłuste potrawy, gdyż tłuszcz dodatkowo opóźni opróżnianie żołądka. Między posiłkami dobrze jest pić duże ilości płynów. Nie jest również wskazane mocne przyprawianie potraw oraz spożywanie pikantnych posiłków. Warto unikać dań o silnym aromacie, a jeśli intensywny zapach wywołuje mdłości, lepiej spożywać potrawy zimne niż gorące. Wykazano również, że pomocny w niwelowaniu mdłości może być imbir (P. Glibowski i wsp. 2017). Warto więc przygotować herbatkę imbirową lub dodawać korzeń jako przyprawę do potraw. Należy jednak pamiętać, aby nie łączyć imbiru z lekami przeciwzakrzepowymi. Oprócz modyfikacji dietetycznych równie istotne jest zadbanie o wypoczynek psychiczny i fizyczny.
2. Zaparcia
Zaparcia objawiają się trudnościami w defekacji i rzadkimi wypróżnieniami (mniej niż 3 razy na tydzień). Mogą pojawić się na każdym etapie ciąży. Ich powodem są zmiany hormonalne (głównie wysoki poziom progesteronu, który wpływa na zwolnienie perystaltyki jelit i wydłużony pasaż jelitowy) oraz stale powiększająca się macica uciskająca odbytnicę. Niekiedy wynikają także ze zmniejszonej aktywności fizycznej przyszłej mamy lub ze zbyt niskiej podaży płynów. Powodem wystąpienia zaparć w ciąży może być także przyjmowanie suplementów dla kobiet w ciąży, zwłaszcza żelaza.
W przypadku zaparć należy pić dużo płynów. Dobrze więc zacząć dzień od szklanki wody, a potem wypijać jej ponad 2 l. Dietę powinno się wzbogacić w błonnik pokarmowy, warto więc wprowadzić do swojego codziennego jadłospisu pełnoziarniste produkty zbożowe (np. płatki owsiane, pieczywo pełnoziarniste, otręby, grube kasze, brązowy ryż i makaron), surowe warzywa i owoce (zwłaszcza ze skórką lub małymi pestkami), orzechy i pestki (np. migdały, nasiona chia czy siemię lniane). Jeśli stan zdrowia na to pozwala, warto wprowadzić aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości przyszłej mamy. Gdy zmiany diety i stylu życia nie pomogą, lekarz może włączyć środki farmakologiczne bezpieczne dla kobiet w ciąży, np. na bazie laktulozy czy sorbitolu.
3. Zgaga
Zgaga to uczucie palenia i pieczenia w gardle, przełyku i klatce piersiowej. Jest to objaw, który często obserwuje się w ciąży (zwłaszcza w trzecim trymestrze), a ustępuje całkowicie po porodzie. Zgaga spowodowana jest refluksem żołądkowo-przełykowym, czyli cofaniem się treści pokarmowej do przełyku. W ciąży związana jest z działaniem hormonów – progesteron i estrogeny rozluźniają i obniżają ciśnienie dolnego zwieracza przełyku. Dodatkowo powiększająca się macica naciska na żołądek, co sprzyja wypychaniu jego treści. Nasilać problem mogą również leki przeciwwymiotne, stosowane przez niektóre ciężarne. Objawy zgagi, oprócz uczucia pieczenia, to dyskomfort w nadbrzuszu, częste odbijanie oraz przewlekły kaszel. Warto wiedzieć, że zgaga w ciąży, choć może być bardzo uciążliwa, nie stanowi zagrożenia dla dziecka.
Aby zapobiegać tej nieprzyjemnej dolegliwości, zaleca się jeść mniejsze porcje, ale częściej. Ostatni posiłek dobrze spożywać 2–3 godziny przed snem, aby objawy nie pojawiały się w nocy. Produktami, które mogą nasilać zgagę, są: kawa, herbata, napoje gazowane, ostre przyprawy, owoce cytrusowe i soki z cytrusów, pomidory, mięta, czekolada oraz tłuste posiłki. Warto więc wykluczyć je z jadłospisu na jakiś czas. Jeśli objawy są bardzo dokuczliwe, lekarz może zdecydować o włączeniu leczenia farmakologicznego. Dostępnych jest wiele leków bezpiecznych do stosowania podczas ciąży.
4. Obrzęki
Obrzęki pojawiają się częściej w drugiej połowie ciąży i związane są z nadmiernym gromadzeniem się wody w organizmie. Dotyczą głównie kończyn dolnych (stóp, kostek czy łydek) oraz dłoni, a towarzyszyć im mogą mrowienie, skurcze czy uczucie ciężkości. Dolegliwości te wynikają ze zwiększenia ilości krążącej krwi oraz utrudnionego odpływu z naczyń żylnych i limfatycznych. Opuchlizna może być większa w upalne dni lub jeśli kobieta spędza dużo czasu w pozycji siedzącej.
Bardzo istotnym czynnikiem w profilaktyce obrzęków jest odpowiednie nawodnienie. Przyszłe mamy powinny wypijać co najmniej 2,3 l wody dziennie, gdyż niedobór płynów spowoduje zatrzymanie ich w organizmie. Warto również ograniczyć sól w diecie i zastąpić ją przyprawami ziołowymi. W miarę możliwości należy wprowadzić odpowiednią aktywność fizyczną uruchamiającą mięśnie nóg, np. spacery, pływanie czy gimnastykę. Poleca się odpoczywać z uniesionymi nogami – podczas leżenia dobrze umieścić pod nogami poduszkę lub zwinięty koc. Pomocne może być również stosowanie zimnych okładów i żeli chłodzących, np. z mentolem. Jeśli obrzękom towarzyszy zwiększone ciśnienie krwi lub są one bardzo nasilone, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Bibliografia
Barańska M. et al., Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka, pod red. Weker H.,Warszawa 2021.
Bustos M., Venkataramanan R., Caritis S., Nausea and Vomiting of Pregnancy – What’s New?, „Autonomic Neuroscience” 2017, 202, 62–72.
Glibowski P. et al., Właściwości prozdrowotne imbiru, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2017, 50(2), 115–121.
Niebyl J.R., Nudności i wymioty w czasie ciąży, „The New England Journal of Medicine” 2010, 363, 1544–1550.
Nurzyńska K., 5 najczęstszych dolegliwości w ciąży. Jak sobie z nimi radzić?, dietetycy.org.pl/dolegliwosci-w-ciazy/ (4.03.2023).
Vazquez J.C., Constipation, haemorrhoids, and heartburn in pregnancy, „BMJ Clinical Evidence” 2008, 2008, 1411.
