Dieta matki karmiącej w pewnym stopniu wpływa na skład mleka. Najbardziej istotne jest spożywanie kwasów tłuszczowych odpowiedniej jakości. Już w życiu płodowym dziecko może uczyć się smaków – tym ważniejsze jest, aby dieta w okresie laktacji była różnorodna.

 

SPIS TREŚCI:

1. Dieta kobiety karmiącej

2. Skład mleka kobiecego

3. Dieta matki a kwasy tłuszczowe w mleku

4. Dieta matki a mikrobom mleka

5. Dieta matki w okresie laktacji a późniejsze zwyczaje żywieniowe dziecka

6. Diety eliminacyjne

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

 

 

1. Dieta kobiety karmiącej
W normach żywienia dla populacji Polski z 2020 r. kobietom karmiącym zaleca się nieco większe spożycie składników odżywczych, niektórych witamin i składników mineralnych niż kobietom w tym samym wieku, lecz niebędącym w okresie laktacji.

 

Porównanie zalecanego spożycia składników odżywczych, witamin i pierwiastków dla kobiet w okresie karmienia piersią i kobiet niebędących w ciąży/niekarmiących

 

Składnik odżywczy/witamina/składnik mineralnyZalecane dzienne spożycie dla kobiet karmiącychZalecane dzienne spożycie dla kobiet niebędących w ciąży/niekarmiących
Energia+ 500 kcal w porównaniu z zaleceniami dla kobiet niebędących w ciąży/niekarmiących 
Białko1,45 g/kg masy ciała/dobę0,9 g/kg masy ciała/dobę
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA250 mg EPA + DHA + 100–200 mg DHA250 mg EPA + DHA
Witamina A1200–1300 µg700 µg
Witamina E11 mg8 mg
Witamina C115–120 mg75 mg
Foliany500 µg równoważnika folianów400 µg równoważnika folianów
Cholina550 mg425 mg
Cynk12–13 mg8 mg
Jod290 µg150 µg
Potas4000 mg3500 mg

 

2. Skład mleka kobiecego
Skład mleka kobiecego zależy od wielu czynników: okresu laktacji, czynników środowiskowych, w tym także diety. Na pierwszym etapie, kilka dni po porodzie, produkowana jest siara bogata w komponenty immunologiczne, jak przeciwciała klasy IgA, laktoferyna, leukocyty. Zawiera mniej laktozy w porównaniu z mlekiem produkowanym w kolejnych tygodniach. Z biegiem czasu w mleku zmniejsza się stosunek sodu do potasu oraz zwiększa zawartość laktozy. Na kolejnych etapach mleko staje się coraz bardziej odżywcze, aby zapewnić odpowiednią podaż składników niezbędnych dla szybko rozwijającego się noworodka. Po 4–6 tygodniach od porodu mleko osiąga pełną dojrzałość.

 

Średnia zawartość makroskładników w dojrzałym mleku kobiecym (opracowanie własne na podstawie O. Ballard, A.L. Morrow 2013)

  Fabryka Siły Sklep

MakroskładnikZawartość w mleku kobiecymDodatkowe informacje
Białko0,9–1,2 g/dlProteiny mleka kobiecego to m.in. kazeina, alfa-laktoalbumina, laktoferyna, sekrecyjne immunoglobuliny IgA, lizozym
Tłuszcz3,2–3,6 g/dlWysoka zawartość kwasów palmitynowego, oleinowego, linolenowego
Laktoza6,7–7,8 g/dl
Energia65–70 kcal/dl

 

L.A. Nommsen i wsp. wykazali, że zawartość makroskładników w mleku może być związana z masą ciała matki, spożyciem białka, powrotem miesiączki, częstotliwością karmienia piersią. Warto wspomnieć, że nawet podczas jednego karmienia zmienia się skład mleka. Na początku jest ono bardziej wodniste i mniej odżywcze, aby zaspokoić pragnienie dziecka. Dopiero potem staje się gęstsze i bogatsze w makroskładniki, w tym energię.


Ilość witamin i mikroskładników w mleku pokrywa większość zapotrzebowania dziecka. Wyjątek stanowią witaminy D i K, które muszą być podawane jako suplement. Mleko matki zawiera także wiele innych składników bioaktywnych, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka, m.in. IGF (insulinopodobny czynnik wzrostu), erytropoetynę (odgrywa istotną rolę w produkcji czerwonych krwinek). Mleko kobiece zawiera oligosacharydy, które nie są elementami odżywczymi, ale pełnią funkcję probiotyków korzystnych dla wzrostu pożytecznych bakterii.

 

3. Dieta matki a kwasy tłuszczowe w mleku
Część kwasów tłuszczowych syntetyzowana jest w gruczołach piersiowych. Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe pochodzą jednak nie z syntezy endogennej, ale wnikają do mleka z organizmu matki, m.in. ze spożywanych produktów. Zawartość długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LCPUFA) jest zwykle niska w diecie kobiet w krajach rozwiniętych, dlatego zaleca się ich suplementację.


Kwasy tłuszczowe o konfiguracji trans powstają na skutek częściowego uwodornienia/utwardzenia olejów roślinnych. Ich głównym źródłem jest dieta, szczególnie wyroby cukiernicze, żywność typu fast food, słodycze. Obecność w mleku kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans jest głównie skutkiem przyjmowania ich z dietą. Mają potencjalnie niekorzystny wpływ na dziecko i mogą wpływać na metabolizm LCPUFA, dlatego też w diecie kobiety karmiącej powinny zostać ograniczone. Należy zredukować spożycie produktów, w których składzie można znaleźć częściowo utwardzone tłuszcze.


L. Aumeistere i wsp. ocenili częstotliwość spożywania różnych grup produktów i skład mleka kobiet na Litwie. Większość badanych rzadko spożywała płatki zbożowe i produkty z pełnego ziarna. Mleko i produkty mleczne były w większości spożywane tylko 2 razy w tygodniu. Badane kobiety rzadziej niż raz w tygodniu spożywały ryby.


Zaobserwowano korelację między częstotliwością spożycia ryb a poziomem DHA w mleku (im częściej kobieta spożywała ryby, tym więcej DHA znajdowało się w mleku). Z kolei im większe było spożycie orzechów i nasion, tym większa była zawartość w mleku kwasu linolowego (nienasycony kwas tłuszczowy z grupy omega-6). Niższą zawartość kwasów tłuszczowych trans zaobserwowano w podgrupie badanych, które częściej spożywały pełnoziarniste produkty zbożowe.


Przegląd systematyczny F. Bravi i wsp. potwierdza powyższe tezy. Na podstawie 36 opublikowanych badań można wywnioskować, że najbardziej wrażliwym na dietę matki składnikiem mleka jest tłuszcz. Badania wskazują, że spożycie ryb prawdopodobnie wpływa na zwiększenie zawartości DHA w mleku. W niektórych publikacjach potwierdza się także pozytywną korelację pomiędzy spożyciem witaminy C a jej obecnością w mleku. C.A Butts i wsp. na podstawie dzienniczków żywieniowych prowadzonych przez kobiety o różnej przynależności etnicznej zamieszkujące Nową Zelandię wykazali pozytywną korelację pomiędzy spożyciem wielo- i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych a ich koncentracją w mleku.


4. Dieta matki a mikrobom mleka
Mleko matki zawiera także bakterie. Choć nie są one liczne, cechuje je duża różnorodność. Prawdopodobnie bakterie te zasiedlają jelita karmionego dziecka. Jak podają M.D. Seferovic i wsp. w artykule opublikowanym w czasopiśmie „Nature” kilka badań wykazało, że mikroflora w stolcu dzieci karmionych piersią różni się od mikroflory dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym.


To właśnie bakterie zawarte w mleku i wspomniane wcześniej oligosacharydy (naturalne prebiotyki) w dużym stopniu wpływają na kolonizowanie jelit niemowlaka. Oligosacharydy to struktury złożone z 2–10 monomerów, w tym przypadku cukrów prostych (np. glukoza, fruktoza). Oligosacharydy nie są trawione w jelicie, jednak wspomagają rozwój korzystnych bakterii.


Zgodnie z wynikami powyższych badań dieta matki ma wpływ na zawartość i rodzaj oligosacharydów w mleku. Wykazano również, że skład mleka pod względem zawartości tych składników zmienia się pod wpływem modyfikacji w diecie, jednak za mało jest obecnie danych, aby opracować jednoznaczne rekomendacje.


5. Dieta matki w okresie laktacji a późniejsze zwyczaje żywieniowe dziecka
Prospektywne badanie J.P. Beckermana, E. Slade i A.K. Ventury wykazało, że zarówno długość karmienia piersią, jak i spożywanie warzyw w tym okresie wiązało się z wyższym spożyciem warzyw przez dzieci w wieku 6 lat. Być może jest to związane z tym, że w okresie karmienia piersią dziecko jest eksponowane na smaki, które zawiera dieta matki, dzięki temu może kształtować przyszłe preferencje. Pośrednim dowodem na to może być też fakt, że według badań dzieci w wieku 2–13 lat karmione piersią w pierwszym okresie życia jedzą więcej warzyw i owoców w porównaniu z dziećmi karmionymi mlekiem modyfikowanym. Taki związek wykazano w różnych szerokościach geograficznych.

 

Niewątpliwie to, co je matka, ma wpływ na smak mleka. H. Hausner i wsp. wykazali, że związki lotne w różnym stopniu i w różnym tempie przenikają do pokarmu. Kobietom w okresie laktacji podawano kilka związków lotnych, np. octan izoamylu, który ma aromat owocowy, czy l-mentol. Następnie sprawdzano zawartość tych związków w mleku. Związki lotne przedostają się do mleka selektywnie i w niewielkiej ilości. Nie ma bezpośrednich dowodów na to, że dziecko automatycznie lubi to, co spożywa matka.

Ogromną zaletą jest jednak to, że dzieci już w okresie karmienia piersią doświadczają różnorodnych smaków i się ich uczą. Być może dlatego mogą w późniejszym życiu bardziej tolerować nowe pokarmy. Niewątpliwie na preferencje smakowe dziecka wpływają równie istotne czynniki, jak dieta kobiety ciężarnej, sposób rozszerzenia diety niemowlaka czy różnorodność diety we wczesnym dzieciństwie.

 

6. Diety eliminacyjne
Zdarza się, że mamy eliminują ze swojej diety produkty gazotwórcze (jak kalafior, brukselka, kapusta) w obawie przez występowaniem wzdęć u dziecka. Na szczęście nie ma takiej potrzeby. Związki, które są odpowiedzialne za powstawanie gazów w jelitach, nie przechodzą do mleka i nie są w stanie wywołać podobnych objawów u dziecka.


Nie jest również zasadne eliminowanie produktów potencjalnie alergizujących, aby zapobiec rozwojowi alergii pokarmowej u dziecka. Jedynie w celach diagnostycznych w razie podejrzenia u dziecka alergii na białka mleka krowiego matka powinna odstawić na jakiś czas produkty mleczne, aby zaobserwować, czy to one stanowią przyczynę dolegliwości u dziecka. Nie ma potrzeby zupełnej rezygnacji z kofeiny w trakcie karmienia piersią, ponieważ zaledwie 1% tego związku dostaje się do mleka. Dzienna dawka kofeiny nie powinna jednak przekraczać równowartości 1–2 filiżanek kawy.

 

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

Bibliografia
Aumeistere L. et al., Impact of Maternal Diet on Human Milk Composition Among Lactating Women in Latvia, „Medicina” 2019, 55(5), 173.
Ballard O., Morrow A.L., Human milk composition: nutrients and bioactive factors, „Pediatric Clinics of North America” 2013, 60(1), 49–74.
Beckerman J.P., Slade E., Ventura A.K., Maternal diet during lactation and breast-feeding practices have synergistic association with child diet at 6 years, „Public Health Nutrition” 2020, 23(2), 286–294.
Bravi F. et al., Impact of maternal nutrition on breast-milk composition: a systematic review, „American Journal of Clinical Nutrition” 2016, 104(3), 646–662.
Butts C.A. et al., Human Milk Composition and Dietary Intakes of Breastfeeding Women of Different Ethnicity from the Manawatu-Wanganui Region of New Zealand, „Nutrients” 2018, 10(9), 1231.
Hausner H. et al., Differential transfer of dietary flavour compounds into human breast milk, „Physiology & Behavior” 2008, 95(1–2), 118–124.
Jeong G. et al., Maternal food restrictions during breastfeeding, „Korean Journal of Pediatrics” 2017, 60(3), 70–76.
Nommsen L.A. et al., Determinants of energy, protein, lipid, and lactose concentrations in human milk during the first 12 mo of lactation: the DARLING Study, „American Journal of Clinical Nutrition” 1991, 53(2), 457–465.
Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, pod red. Jarosza M. et al., Warszawa 2020.
Seferovic M.D. et al., Maternal diet alters human milk oligosaccharide composition with implications for the milk metagenome, „Scientific Reports” 2020, 10(1), 22092.