Zespoły posturalne
Nawyk prawidłowej postawy ciała wydaje się rzeczą oczywistą. W praktyce okazuje się, że nasza postawa nawykowa diametralnie różni się od wzorca. Zespół posturalny jest wadą wynikającą z zaniedbania naszej sylwetki, może powodować późniejsze kontuzje i wpływać na rozwój innych chorób narządu ruchu.
SPIS TREŚCI:
1. Czym są zespoły posturalne?
2. Zespół skrzyżowania górnego
3. Zespół skrzyżowania dolnego
4. Diagnostyka i rehabilitacja
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym są zespoły posturalne?
Zespół posturalny to model patologicznego napięcia mięśniowego, którego charakterystycznym objawem jest osłabienie jednej z grup przy równoczesnym nadmiernym napięciu innej. Przyczyną jest zazwyczaj utrzymywanie nieprawidłowej postawy ciała, która po dłuższym czasie powoduje utrwalenie złych nawyków posturalnych.
Najczęstszą grupą pacjentów są osoby związane z pracą biurową czy pracą przy komputerze. Efektem takiej nieprawidłowości jest powstanie dysbalansu mięśniowego, który z biegiem czasu skutkuje zaburzeniem nawyku prawidłowej postawy ciała oraz występowaniem punktów spustowych. To natomiast może doprowadzić do rozwoju problemów funkcjonalnych powodujących ograniczenie konkretnych funkcji, a nawet i strukturalnych skutkujących zmianami o podłożu zwyrodnieniowym.
Zespoły posturalne są problemem o bardzo szerokim spektrum oddziaływania. Przede wszystkim dotyczą tkanki mięśniowej, ale nie oznacza to, że nadmierne napięcie dotyczy tylko jej. Problem jest również zauważalny w obrębie powięzi mięśniowych, a także tkanki skórnej. Niejednokrotnie zespoły posturalne skutkują dolegliwościami, które są błędnie utożsamiane z innymi przypadłościami typu dyskopatie czy zablokowania stawowe. Jeżeli chodzi o objawy, są one związane z modelem występującego zespołu. Najczęstszymi typami zaburzeń posturalnych są zespoły skrzyżowań górnego oraz dolnego.
2. Zespół skrzyżowania górnego
Tym mianem określa się dysfunkcję obejmującą takie części ciała jak szyja, łopatki, stawy barkowe, a nawet i całe kończyny górne. Model tego zaburzenia charakteryzuje się kilkoma najczęstszymi nieprawidłowościami. Na pierwszym planie znajdują się nadmiernie wysunięte i uniesione stawy barkowe oraz głowa ustawiona w nadmiernej protrakcji. W wyniku tego patologicznego ustawienia nasza postawa ulega zaokrągleniu, podobnie jak w przypadku pleców okrągłych, czego skutkiem jest ograniczenie ruchomości klatki piersiowej oraz utrudnienie oddychania. Niejednokrotnie cały obraz kliniczny pacjenta zostaje dopełniony odstającymi łopatkami. Zmiany te mają charakter zarówno jednostronny, jak i bilateralny.
Efektem powyższych zmian jest oczywiście rozwój opisanego wcześniej dysbalansu mięśniowego. Jak można się domyślić, nadmiernemu napięciu ulegają przede wszystkim mięśnie piersiowe. Oprócz nich przykurcz jest także odnotowywany w obrębie dźwigacza łopatki oraz zstępującej części mięśnia czworobocznego grzbietu. Z kolei mięśniami, które ulegają patologicznemu osłabieniu, są głębokie zginacze odcinka szyjnego oraz mięśnie równoległoboczny i zębaty przedni. Zaburzenie napięcia mięśniowego skutkuje pojawieniem się złych wzorców ruchowych, efektem czego jest rozwój bólowych punktów spustowych.
To jednak nie koniec symptomów zespołu skrzyżowania górnego. Osoby borykające się z tym problemem bardzo często donoszą o występowaniu uczucia sztywności w obrębie szyi i barków. Nadmierna sztywność może natomiast doprowadzić do rozwoju dolegliwości bólowych w obrębie tych struktur, a także głowy w obszarze potylicy, skroni czy oka. Przy bardziej zaawansowanych postaciach tego zespołu posturalnego występują objawy o charakterze palącym lub rwącym, które często pojawiają się w okolicy stawu ramiennego, łokciowego lub nadgarstka. Konsekwencją tych dolegliwości bólowych może być natomiast osłabienie siły mięśniowej ramion, przedramion, nadgarstka czy nawet części dłoni.
Ze względu na mnogość objawów, a także ich częste występowanie
w innych jednostkach chorobowych zespół skrzyżowania górnego należy różnicować z takimi problemami jak:
– dyskopatia szyjna;
– zespół cieśni nadgarstka;
– zespół górnego otworu klatki piersiowej.
3. Zespół skrzyżowania dolnego
Sprawa wygląda nieco inaczej w przypadku patologii dolnej połowy ciała. Zespół skrzyżowania dolnego podobnie jak jego górna wersja prowadzi do jednoczesnego osłabienia i przykurczu antagonistycznych grup mięśniowych. Choć ten model zespołu posturalnego jest zwykle błędnie utożsamiany z problemami dyskopatycznymi, to sensem zaburzenia jest patologiczne ustawienie systemu lędźwiowo-krzyżowo-miednicznego. Powodem powstałego konfliktu jest z kolei długotrwałe utrzymywanie nieprawidłowego ustawienia odcinka lędźwiowego w pozycji nadmiernego pogłębienia, co często jest efektem niewłaściwego siedzenia przez dłuższy czas.
W przypadku zespołu dolnego skrzyżowania, mięśnie ulegające nadmiernemu wydłużeniu i osłabieniu to tzw. grupa wewnętrzna (mięśnie wielodzielny, poprzeczny brzucha wraz z przeponą oraz struktury tworzące dno miednicy), mięśnie brzucha oraz mięśnie pośladkowe. O wiele więcej partii ulega przykurczowi, co skutkuje opisywanym już patologicznym podwyższeniem napięcia mięśniowego. W tym przypadku mówimy
o mięśniach: biodrowo-lędźwiowym, prostym uda, przywodzicielach, naprężaczu powięzi szerokiej, gruszkowatym, prostowniku grzbietu odcinka lędźwiowego, czworobocznym grzbietu, a czasami też o czworobocznym lędźwi. Dysproporcje tonusu mięśniowego pomiędzy tak topograficznie dużym obszarem będą skutkować przytoczonym już dysbalansem, a także objawami rzekomokorzeniowymi. W przypadku tych drugich mowa
o dolegliwościach bólowych, które charakteryzuje promieniujący lub opasający impuls nerwowy powodujący nadmierną sztywność.
4. Diagnostyka i rehabilitacja
Podstawą skutecznej terapii, zresztą podobnie jak w każdym przypadku, jest odpowiednia diagnostyka. Z kolei jej fundamentem jest różnicowanie zespołów posturalnych z innymi jednostkami chorobowymi, które mogą charakteryzować się podobnym, o ile nie tym samym modelem objawów. Pamiętajmy jednak, że skuteczne leczenie polega na usunięciu przyczyny.
Niejednokrotnie wyeliminowanie symptomów powoduje jedynie okresową poprawę funkcjonowania pacjenta, by za jakiś czas problem znów dał o sobie znać. Diagnostyka zespołów skrzyżowania opiera się przede wszystkim na wykryciu miejsc z nadmiernym napięciem mięśniowym, czyli tzw. trigger points – punktów spustowych. Oprócz tego fizjoterapeuci powinni ocenić całą sylwetkę pacjenta w celu znalezienia asymetrii poszczególnych odcinków ciała zarówno w górnej, jak i dolnej połowie tułowia.
Terapia opiera się na normalizacji patologicznie zwiększonego napięcia mięśniowego. W tym celu najczęściej wykorzystuje się techniki mięśniowo-powięziowe, jak masaż tkanek głębokich, poizometryczna relaksacja mięśni. Bardzo dobrym uzupełnieniem procesu leczenia mogą być zabiegi z zakresu fizykoterapii, które wykorzystują bodźce cieplne (np. okłady borowinowe, naświetlania lampą z czerwonym filtrem czy masaż bazujący na prozdrowotnych właściwościach hydrostatycznego ciśnienia wody). Po przywróceniu prawidłowych warunków anatomo-funkcjonalnych rozpoczyna się tzw. korekcja właściwa. Jej zadaniem jest odnowienie zaburzonych sekwencji ruchowych, które powstały na skutek dysbalansu mięśniowego.
Ostatnim i zarazem najbardziej istotnym punktem terapii zespołu posturalnego jest wypracowanie odpowiedniej ergonomii pracy i funkcjonowania. Terapeuta powinien nauczyć pacjenta, czym jest prawidłowa postawa ciała, a także jak należy jej przestrzegać. Oprócz tego ważna jest właściwa organizacja miejsca pracy. W tym przypadku zaleca się, by osoby borykające się z problemem zespołu skrzyżowania zadbały, by ich stanowisko było odpowiednio dostosowane (np. wysokość biurka i krzesła czy odpowiednie ustawienie komputera i jego elementów).
