Syndrom FOMO – na czym polega, jak go rozpoznać i jak mu przeciwdziałać
Łatwy dostęp do urządzeń cyfrowych i Internetu sprawił, że codziennie jesteśmy zalewani setkami informacji. Niestety zbyt długie przebywanie w sieci i przesadne korzystanie z mediów społecznościowych ma swoją ciemną stronę. Może to doprowadzić do rozwoju syndromu FOMO, który coraz częściej jest określany mianem choroby cywilizacyjnej. Na czym polega syndrom FOMO i jak go rozpoznać? W jaki sposób można mu przeciwdziałać?
SPIS TREŚCI:
6. Profilaktyka i leczenie FOMO
7. Syndrom FOMO – podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym jest FOMO
Fear of missing out, w skrócie FOMO, to w dosłownym tłumaczeniu „strach przed pominięciem”, określany również jako „lęk przed odłączeniem” (od sieci). Syndrom FOMO to stan emocjonalny, który charakteryzuje się nieustanną potrzebą monitorowania mediów społecznościowych, komunikatorów czy informacji ze świata. Ciągłe sprawdzanie aktualności i chęć przyswajania nowych informacji z czasem prowadzi do rozwoju uzależnienia, co może mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie.
Syndrom FOMO nie dotyczy jednak wyłącznie korzystania z mediów społecznościowych. Lęk przed wykluczeniem może dotyczyć praktycznie wszystkich dziedzin życia, czego przykładem może być m.in. ciągłe sprawdzanie telefonu służbowego i skrzynki mailowej podczas urlopu. Niestety z biegiem czasu FOMO prowadzi do realnego pogorszenia kondycji psychofizycznej, co zwykle odbija się na ogólnym stanie zdrowia.
2. Rodzaje FOMO
Syndrom FOMO może dotyczyć różnych aspektów życia. Uczucie niepokoju może wystąpić w takich sytuacjach jak:
– Brak możliwości wchodzenia w odpowiednie interakcje, np. lęk przed przegapieniem ważnych wiadomości.
– Brak oczekiwanej interakcji ze strony innych internautów, np. obawa przed utratą popularności w sieci.
– Chęć uczestnictwa w wydarzeniach online, np. niepokój związany z nieobecnością podczas streamingu koncertu lub webinaru.
– Potrzeba, która przeradza się w przymus wejścia w interakcję, np. strach w przypadku braku możliwości skorzystania z okazji cenowych w sklepach internetowych.
3. FOMO – przyczyny
FOMO to złożony problem, który jest rezultatem szeregu czynników psychospołecznych. W wielu przypadkach można go powiązać z łatwym i powszechnym dostępem do mediów społecznościowych. W badaniu przeprowadzonym w grupie 13 300 europejskich nastolatków (14–17 lat) stwierdzono, że aż 39,4% uczestników poświęca co najmniej 2 godziny na korzystanie z social mediów podczas pobytu w szkole (K. Makaruk, S. Wójcik 2012). Taka aktywność prowadzi do intensyfikacji poziomu dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za odczuwanie przyjemnych doznań. Długie przebywanie w sieci skutkuje stymulacją dopaminową, z kolei jej brak prowadzi m.in. do pogorszenia nastroju.
Wyidealizowany obraz życia prezentowany w mediach społecznościowych może u wielu osób budzić zazdrość i poczucie braku. Zdjęcia z wakacji w egzotycznych krajach, osiągnięcia zawodowe w pracy czy ekscytujące spotkania towarzyskie mogą zniekształcać postrzeganie własnego życia, które wydaje się nudne i bezwartościowe. Wysoki poziom FOMO jest skorelowany z niską samooceną i uczuciem samotności, co zaobserwowano w badaniu przeprowadzonym wśród 419 osób należących do różnych grup wiekowych (C. Barry, M. Wong 2021).
Niektóre indywidualne cechy mogą mieć istotny wpływ na rozwój syndromu FOMO. Część badań wskazuje, że lęk przed wykluczeniem jest znacznie silniejszy w przypadku osób młodszych. Ponadto zaobserwowano, że uczestnicy wykazujący m.in. ekstrawersję czy otwartość na doświadczenia są nieco mniej narażeni na FOMO. Neurotyczność z kolei stanowi cechę sprzyjającą pojawieniu się objawów uzależnienia od informacji (D. Rozgonjuk i wsp. 2021).
Innymi czynnikami sprzyjającymi FOMO są m.in. psychologia tłumu i podążanie za trendami, obawa przed wykluczeniem ze strony rówieśników i presja najbliższego otoczenia, przewlekły stres i duże tempo życia, duża liczba dostępnych aplikacji i mediów społecznościowych.
4. Objawy FOMO
– Podejmowanie nagłych i nieprzemyślanych decyzji, np. zakupowych.
– Spędzanie dużej ilości czasu przy komputerze, tablecie lub smartfonie.
– Konieczność ciągłego monitorowania aktualnych trendów internetowych.
– Przeglądanie aplikacji i newsów tuż po przebudzeniu oraz zasypianie ze smartfonem.
– Niepokój, a z czasem lęk pojawiający się przy dłuższym niekorzystaniu z urządzeń cyfrowych i sieci.
– Nieustanna potrzeba relacjonowania (zwłaszcza pozytywnych) wydarzeń z życia.
– Odczuwanie zazdrości, złości i rozczarowania własnym życiem, nieustanne porównywanie się do innych osób.
– Natychmiastowe reagowanie na powiadomienia z mediów społecznościowych, nieustanne sprawdzanie aktualności (np. newsów informacyjnych, skrzynki mailowej), ciągłe odświeżanie aplikacji.
5. Skutki syndromu FOMO
W tym przypadku konsekwencje można rozpatrywać w kilku aspektach. FOMO ma przede wszystkim duży wpływ na zdrowie psychiczne i funkcje poznawcze, co wiąże się z rozwojem uzależnienia od mediów społecznościowych. Lęk to tylko jedno z następstw. U osób nałogowo korzystających z Internetu obserwuje się także m.in. osłabienie koncentracji, bezsenność i zaburzenia snu, obniżenie poczucia własnej wartości, niezdrową chęć kontroli sytuacji, zaburzenia depresyjne, zwiększoną agresję czy zachowania obsesyjno-kompulsywne.
FOMO rzutuje też na codziennych obowiązkach. Rozproszenie wywołane ciągłym korzystaniem z social mediów utrudnia realizację zadań, co może negatywnie wpływać np. na efektywności pracy lub nauki. Podobnie jak inne formy uzależnienia FOMO może prowadzić do pogorszenia sytuacji zawodowej lub utraty pracy. Warto też dodać, że ma wpływ na zdrowie społeczne, co wiąże się m.in. z pogorszeniem relacji międzyludzkich. Niemniej jednak istnieją badania, których wyniki wskazują, że FOMO może wpływać na zacieśnianie więzi społecznych w internecie (J.A. Roberts, M.E. David 2019).
Nałogowe monitorowanie sieci często może prowadzić do problemów somatycznych. Przeważnie pojawiają się, gdy dana osoba nie ma możliwości skorzystania z urządzenia cyfrowego. Objawy charakterystyczne dla zespołu odstawienia to m.in. ból brzucha, nadmierna suchość gałek ocznych, nudności, wzmożona potliwość, ból i zawroty głowy, ból mięśni, utrata apetytu. W niektórych przypadkach mogą wystąpić omamy słuchowe, np. słyszenie sygnału przychodzącego SMS-a czy powiadomienia, choć w rzeczywistości nie przyszła żadna wiadomość (A. Citko, I. Owsieniuk 2020).
6. Profilaktyka i leczenie FOMO
Zapobieganie syndromowi FOMO jest bardzo podobne jak w przypadku fonoholizmu (nałogowego korzystania z telefonu) i innych form e-uzależnień. Kluczową rolę odgrywa uświadomienie istniejącego problemu, czyli niezdrowego korzystania z urządzeń i mediów społecznościowych. Po akceptacji i wyrażeniu chęci rozpoczęcia terapii można przystąpić do leczenia.
Najskuteczniejszym sposobem jest dobrowolne i świadome przeprowadzenie detoksu cyfrowego. Pod tym pojęciem kryją się różne działania mające na celu ograniczenie korzystania z technologii i tym samym łagodzenie występujących objawów. Całkowita rezygnacja z social mediów może okazać się zbyt trudna dla osób z wyjątkowo silnymi symptomami syndromu FOMO. Dlatego warto zacząć np. od wprowadzenia dobowych limitów czasowych.
Dużą rolę w leczeniu FOMO odgrywają relacje międzyludzkie. W przypadku dzieci konieczne jest pielęgnowanie więzi z rodzicami i rówieśnikami. Natomiast u dorosłych znaczenie ma nie tylko rodzina i przyjaciele, ale i osoby ze środowiska zawodowego. Spore znaczenie ma rodzaj wykonywanych obowiązków – przy zdiagnozowanym FOMO należy zadbać, aby osoba uzależniona spędzała więcej czasu offline.
Tak jak w przypadku innych nałogów FOMO może wymagać wsparcia psychoterapeuty. Celem terapii jest przede wszystkim nauka technik zarządzania stresem i niepokojem. Dobrym uzupełnieniem psychoterapii jest hobby pozwalające na wyciszenie emocji. Spacery, regularne treningi, prowadzenie pamiętnika, taniec czy zwykłe sprzątanie mogą okazać się skuteczne w odciągnięciu uwagi od narastającego lęku, kiedy dana osoba nie może zalogować się do mediów społecznościowych.
7. Syndrom FOMO – podsumowanie
W czasach, gdy dostęp do sieci jest nieograniczony, a komunikatory i media społecznościowe są używane praktycznie codziennie, nietrudno popaść w cyfrowy nałóg. FOMO to realny problem, który może dotyczyć każdego, choć zdecydowanie częściej dotyka przedstawicieli młodszego pokolenia.
Podobnie jak w innych modelach uzależnień tak samo i w tym przypadku problem nie tkwi w samym Internecie, a indywidualnym podejściu do jego użytkowania. Być może kładzenie większego nacisku na profilaktykę, np. edukację o długofalowych skutkach nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych, stanowi skuteczny sposób, aby w przyszłości zminimalizować częstotliwość występowania FOMO wśród młodych osób.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Akbari M. et al., Fear of missing (FoMO) and internet use: A comprehensive systematic review and meta-analysis, „Journal of Behavioral Addictions” 2021, 10(4), 879–900.
Barry C., Wong M., Fear of missing out (FoMo): A generational phenomenon or an individual difference?, „Journal of Social and Personal Relationships” 2020, 37(12), 2952–2966.
Citko A., Owsieniuk I., Epidemiologia i skutki zdrowotne syndromu FOMO. Rola lekarzy rodzinnych we wczesnym rozpoznawaniu, leczeniu i profilaktyce syndromu FOMO u nastolatków i młodych dorosłych, „Pediatria i Medycyna rodzinna” 2020, 16(1), 70–76.
Elhai J.D. et al., Fear of missing out (FOMO): overview, theoretical underpinnings, and literaturę review on relations with severity of negative affectivity and problematic technology use, „Brazilian Journal of Psychiatry” 2020, 43, 203–209.
Makaruk K., Wójcik S., Nadużywanie internetu przez młodzież. Wyniki badania EU NET ADB,„Dziecko krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2013, 12(1), 35–48.
Roberts J.A, David M.E., The social media party: Fear of Missing Out (FoMO), social media intensity, connection, and well-being, „International Journal of Human-Coputer Interaction” 2019, 36(4), 386–392.
Rozgonjuk D. et al., Individual differences in Fear of Missing Out (FoMo): Age, gender, and the Big Five personality trait domains, facets, and items, „Personality and Individual Differences” 2021, 171, 110546.
Rozgonjuk D. et al., Fear of Missing Out (FoMo) and social media's impact on daily-life and productivity at work: Do WhatsApp, Facebook, Instagram, and Snapchat Use Disorders mediat that association?, „Addictive Behaviors” 2020, 110, 106487.
