Nadmierna masa ciała często postrzegana jest jako niepożądana cecha wyglądu; związane z nią następstwa są jednak znacznie poważniejsze. Otyłość oficjalnie znajduje się na liście Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, w której oznaczona została kodem 5B81, i podobnie jak w przypadku innych chorób nieleczona może prowadzić do wystąpienia groźnych dla życia i zdrowia powikłań. Jakie zdrowotne skutki otyłości są najpowszechniejsze?

 

SPIS TREŚCI:

1. Otyłość – definicja

2. Zdrowotne skutki otyłości – układ ruchu

3. Zdrowotne skutki otyłości – nadciśnienie tętnicze

4. Zdrowotne skutki otyłości – cukrzyca

5. Zdrowotne skutki otyłości – układ oddechowy

6. Zdrowotne skutki otyłości – przewód pokarmowy

7. Zdrowotne skutki otyłości – nowotwory

8. Zdrowotne skutki otyłości – wpływ na płodność

9. Podsumowanie

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

 

 

1. Otyłość – definicja
Otyłość definiuje się jako zwiększoną masę ciała związaną ze wzrostem ilości tkanki tłuszczowej. Do jej diagnozowania służy najczęściej wskaźnik BMI (ang. Body Mass Index), biorący pod uwagę masę ciała oraz wzrost pacjenta. U osób dorosłych wartości > 30 kg/m² klasyfikowane są jako otyłość; w przypadku dzieci do postawienia diagnozy wykorzystywane są siatki centylowe – wynik > 95 percentyla oznacza występowanie otyłości.

 

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia liczba osób otyłych nieustannie się zwiększa i można mówić o globalnej epidemii tej choroby. Spowodowana jest występowaniem dodatniego bilansu kalorycznego, czyli brakiem równowagi pomiędzy ilością energii dostarczanej do organizmu a ilością energii zużywanej. W wyniku prowadzonych od wielu lat badań nad przebiegiem choroby udało się zidentyfikować wiele połączeń między występowaniem otyłości oraz innych jednostek. Poniżej przedstawione zostały najczęściej występujące konsekwencje zdrowotne.

 

2. Zdrowotne skutki otyłości – układ ruchu
Z otyłością często współistnieje choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza). Objawia się sztywnością oraz bólem stawów (szczególnie w godzinach porannych oraz po okresie bezruchu) i w miarę postępowania prowadzi do ograniczenia mobilności chorego, jego zdolności do wykonywania codziennych czynności oraz pogorszenia jakości życia. Obejmować może różne obszary, m.in. biodro, kolano czy nadgarstki.

 

Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia osteoartrozy. W badaniu przeprowadzonym na grupie mieszkańców Katalonii w wieku powyżej 40 lat zauważono, że chorobę zwyrodnieniową częściej diagnozowano u uczestników otyłych niż u tych z odpowiednią masą ciała. Największe różnice zaobserwowano w zakresie zwyrodnienia kolan, które u osób z BMI > 35 występowało ponad 5 razy częściej w porównaniu z badanymi z prawidłową wartością wskaźnika (C. Reyes i wsp. 2016). Przyczyny tego wpływu nie są do końca znane; podejrzewa się jednak, że w dużej mierze oddziałuje na nie nadmierne obciążenie stawów związane z koniecznością utrzymywania dużego ciężaru oraz przewlekły stan zapalny obserwowany w przebiegu otyłości.

  Fabryka Siły Sklep

3. Zdrowotne skutki otyłości – nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęściej występujących chorób. Na całym świecie choruje na nie średnio co 7. osoba; połowa z tych przypadków pozostaje niezdiagnozowana. Charakteryzuje ją podwyższona wartość ciśnienia tętniczego (siły, z jaką krew oddziałuje na naczynia krwionośne), tj. ≥ 90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego i ≥ 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego. W większości przypadków przebiega bezobjawowo; do możliwych powikłań zalicza się natomiast nieregularną pracę serca, jego niewydolność, zawał oraz udar. Przewlekle podwyższone ciśnienie może również uszkadzać nerki. Otyłość wpływa na rozwój tej choroby m.in. poprzez zwiększoną aktywność tkanki tłuszczowej, której hormony pobudzają do działania dwa ważne układy odpowiedzialne za regulację ciśnienia krwi: układ renina-angiotensyna-aldosteron oraz współczulny układ nerwowy, odpowiadający za mobilizację organizmu do działania. Również przewlekły stan zapalny, zaburzenia w składzie mikroflory jelitowej oraz insulinooporność (szerzej omówiona w dalszej części artykułu) mogą przyczynić się do rozwoju nadciśnienia tętniczego (V.G. DeMarco, A.R. Aroor, J.R. Sowers 2014).

 

4. Zdrowotne skutki otyłości – cukrzyca
Cukrzyca dotyka niemal co 20. osobę i jest uznawana za jedną z czterech głównych chorób niezakaźnych. Charakteryzuje ją podwyższone stężenie glukozy we krwi mogące prowadzić do uszkodzenia narządów, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Do najbardziej charakterystycznych objawów zalicza się zwiększone pragnienie, apetyt oraz wydalanie moczu; pojawić się mogą także ospałość, zmęczenie i trudności z koncentracją.

 

Z otyłością wiąże się występowanie cukrzycy typu 2, zaś czynnikiem je łączącym jest insulinooporność. Charakteryzuje się ona nieprawidłową reakcją tkanek organizmu na insulinę – hormon spełniający rolę klucza umożliwiającego cząsteczkom glukozy wnikanie do komórek. Aby wywołać ten efekt, potrzebne są większe ilości insuliny, co powoduje nasilenie pracy trzustki. W momencie gdy nie jest ona w stanie efektywnie produkować hormonu, pojawia się hiperglikemia i rozwija pełnoobjawowa cukrzyca.

 

Osoby otyłe często cierpią na insulinooporność. Mechanizmami ją wywołującymi są m.in. występujące w przebiegu otyłości nasilenie stresu oksydacyjnego (podczas niego szkodliwe wolne rodniki uszkadzają zdrowe komórki) i stanu zapalnego, negatywny wpływ hormonów wydzielanych przez trzewną tkankę tłuszczową oraz nieprawidłowy skład flory bakteryjnej jelit (P. Riobó Serván 2013; R. Barazzoni i wsp. 2018).

 

5. Zdrowotne skutki otyłości – układ oddechowy
Występowanie otyłości oddziałuje również na funkcje układu oddechowego. Zauważa się, że zwiększa częstość występowania m.in. bezdechu sennego (podczas snu dochodzi do zatrzymania oddechu, przez co okresowo do organizmu nie jest dostarczany tlen), przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (problemy z oddychaniem wynikające z ograniczonego przepływu powietrza przez drogi oddechowe), astmy (utrudnienie oddychania w wyniku niekontrolowanego skurczu oskrzeli), a także ryzyko rozwoju infekcji układu oddechowego. Jest to związane z mechanicznym uciskiem na narządy wywoływanym przez tkankę tłuszczową zlokalizowaną w jamie brzusznej oraz śródpiersiu, co prowadzi do obniżenia zdolności płuc i klatki piersiowej do rozszerzania się, a w rezultacie – pogorszenia ich funkcjonowania. Obciążenie mechaniczne wywołuje również nacisk na przeponę, skutkując zmniejszeniem efektywności oddychania (U. Peters, A.E. Dixon 2018).

 

6. Zdrowotne skutki otyłości – przewód pokarmowy
Występowanie otyłości jest także czynnikiem ryzyka rozwoju chorób w obrębie wielu części przewodu pokarmowego.

 

– Choroba refluksowa przełyku – kwaśna treść żołądka zarzucana jest do przełyku, powodując jego uszkodzenie (obecny w żołądku kwas solny jest substancją silnie żrącą); objawia się występowaniem zgagi oraz odbijania i kwaśnego posmaku. Nieleczona prowadzi do powikłań groźnych dla zdrowia lub życia. Nadmierna masa ciała powoduje zaburzenia w motoryce przełyku oraz wywiera nacisk, zwiększając ciśnienie wewnątrz brzucha oraz zmniejszając je w dolnym zwieraczu przełyku, co powoduje cofanie się treści żołądka.

 

– Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) – stan, w którym tkanka tłuszczowa gromadzi się w wątrobie, prowadząc do jej uszkodzenia, a w konsekwencji również do marskości (włóknienia) oraz nowotworu. Zwykle nie daje objawów. Do jej wystąpienia prowadzi m.in. nadmierna podaż kilokalorii oraz aktywność tkanki tłuszczowej trzewnej (znajdującej się wewnątrz organów), które występują w otyłości, zaś jedną z najskuteczniejszych metod leczenia choroby jest redukcja masy ciała.

 

– Kamica pęcherzyka żółciowego – choroba, w której dochodzi do powstania złogów ze składników żółci (kamieni), co utrudnia jej prawidłowy odpływ. Może prowadzić do całkowitego zablokowania organu oraz konieczności jego usunięcia. Otyłość jest czynnikiem predysponującym do wystąpienia kamicy. Nadmierna masa ciała może prowadzić do zaburzeń gospodarki insulinowej, hormonalnej i lipidowej oraz aktywności trzewnej tkanki tłuszczowej (M. Camilleri, H. Malhi, A. Acosta 2017).

 

7. Zdrowotne skutki otyłości – nowotwory
Nowotwory są obecnie najczęstszą przyczyną zgonów. Z tego względu na całym świecie prowadzone są badania nad opracowaniem zarówno skutecznych terapii, jak i metod zapobiegania ich występowaniu. Jednym z takich sposobów jest prewencja otyłości; stanowi ona bowiem czynnik sprzyjający pojawieniu się niektórych rodzajów nowotworów, m.in. jelita grubego oraz odbytu, żołądka, trzustki, woreczka żółciowego, nerek. Ponadto u kobiet zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi i macicy, zaś u mężczyzn pogarsza przebieg oraz rokowania raka prostaty. Mechanizm wpływu otyłości na wystąpienie nowotworu nie jest dobrze poznany; wśród możliwych przyczyn można jednak wymienić: przewlekły stan zapalny, zaburzenia hormonalne (m.in. podwyższone stężenie leptyny produkowanej przez komórki tkanki tłuszczowej), zmiany we florze bakteryjnej jelit oraz współwystępowanie innych związanych z otyłością chorób (np. zdiagnozowana niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby zwiększa ryzyko rozwoju raka tego narządu) (R. Kolb, F.S. Sutterwala, W. Zhang 2016; C.M. Apovian 2016).

 

8. Zdrowotne skutki otyłości – wpływ na płodność
Trudności z poczęciem potomstwa dotykają coraz większej liczby par. Wydaje się, że jednym z czynników odpowiedzialnych za ten stan jest otyłość. Dane wskazują, że ryzyko niepłodności jest 3 razy wyższe u kobiet otyłych niż u tych o prawidłowej masie ciała (E. Silvestris i wsp. 2018). Choroba wiąże się również z większym ryzykiem nieprawidłowego przebiegu ciąży – wystąpienia cukrzycy ciążowej, poronienia oraz powikłań zdrowotnych u noworodka. Jako przyczynę wskazuje się rozwój insulinooporności w przebiegu choroby, przewlekły stan zapalny oraz zmiany hormonalne (zwiększone stężenie estrogenów i leptyny, obniżone zaś hormonu wzrostu i insulinopodobnego czynnika wzrostu). Te same czynniki przyczyniają się do pogorszenia jakości nasienia u mężczyzn, co negatywnie oddziałuje na ich płodność.

 

9. Podsumowanie
Otyłość objawia się nie tylko w sposób widoczny (w formie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej), ale też wpływa na większość narządów i układów w obrębie całego organizmu. Nieleczona może prowadzić do negatywnych konsekwencji zdrowotnych, a w przypadku pojawienia się ich powikłań – również do przedwczesnego zgonu. Z tego względu niezwykle ważna jest jej profilaktyka, tj. zróżnicowana dieta dostarczająca optymalnej ilości energii, regularna aktywność fizyczna, prawidłowa higiena snu oraz w przypadku pojawienia się choroby podjęcie działań mających na celu zredukowanie nadmiernej masy ciała.

 


Bibliografia
Apovian C.M., Obesity: definition, comorbidities, causes, and burden, „American Journal of Managed Care” 2016, 22(suppl 7), 176–185.
Barazzoni R. et al., Insulin resistance in obesity: an overview of fundamental alterations, „Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity” 2018, 23(2), 149–157.
Camilleri M., Malhi H., Acosta A., Gastrointestinal Complications of Obesity, „Gastroenterology” 2017, 152(7), 1656–1670.
Cancer, who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer (05.09.2022).
DeMarco V.G., Aroor A.R., Sowers J.R., The pathophysiology of hypertension in patients with obesity, „Nature Reviews Endocrinology” 2014, 10(6), 364–376.
Diabetes, who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes (05.09.2022).
Hypertension, who.int/news-room/fact-sheets/detail/hypertension (06.09.2022).
Kolb R., Sutterwala F.S., Zhang W., Obesity and cancer: inflammation bridges the two, „Current Opinion in Pharmacology” 2016, 29, 77–89.
Leisegang K. et al., Obesity and male infertility: Mechanisms and management, „Andrologia” 2021, 53(1), epub.
Martel-Pelletier J. et al., Osteoarthritis, „Nature Reviews Disease Primers” 2016, 2, epub.
Obesity and overweight, who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight (04.09.2022).
Peters U., Dixon A.E., The effect of obesity on lung function, „Expert Review of Respiratory Medicine” 2018, 12(9), 755–767.
Reyes C. et al., Association Between Overweight and Obesity and Risk of Clinically Diagnosed Knee, Hip, and Hand Osteoarthritis: A Population-Based Cohort Study, „Arthritis & Rheumatology” 2016, 68(8), 1869–1875.
Riobó Serván P., Obesity and Diabetes, „Nutrición Hospitalaria” 2013, 28(Supl.5), 138–143.
Silvestris E. et al., Obesity as disruptor of the female fertility, „Reproductive Biology and Endocrinology” 2018, 16(1), epub.