Wpływ napojów energetycznych na zdrowie
Napoje energetyczne charakteryzują się wysoką zawartością kofeiny i innych substancji stymulujących, jak tauryna czy guarana, które mają na celu zwiększenie wydajności fizycznej i umysłowej. Ich spożywanie budzi jednak wiele kontrowersji, zwłaszcza w środowisku medycznym. Warto przyjrzeć się bliżej konsekwencjom zbyt częstego spożywania tego typu napojów i odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście warto po nie sięgać.
SPIS TREŚCI:
1. Skład i działanie napojów energetycznych
2. Wpływ napojów energetycznych na zdrowie
3. Dla kogo napoje energetyczne są odpowiednie
4. Jaka dawka energetyków jest bezpieczna
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Skład i działanie napojów energetycznych
Napoje energetyczne stanowią część żywności funkcjonalnej. Cele ich spożycia to szybkie dostarczenie energii oraz poprawa wydajności fizycznej i umysłowej. Ich działanie opiera się na złożonej kombinacji składników aktywnych, które wpływają na różne procesy metaboliczne i neurologiczne w organizmie (I.M. Nadeem i wsp. 2021).
Kofeina jest głównym składnikiem aktywnym napojów energetycznych. Jest to alkaloid, który działa jako stymulant układu nerwowego poprzez blokowanie receptorów adenozyny w mózgu. Adenozyna, neuroprzekaźnik odpowiedzialny za wywoływanie uczucia zmęczenia i senności, jest hamowana przez kofeinę, co prowadzi do zwiększonej aktywności neuronów, pobudzenia i zwiększenia czujności. Dodatkowo kofeina może stymulować wydzielanie adrenaliny, a co za tym idzie – wspierać efekt pobudzenia (R.P. Barcelos i wsp. 2020).
Tauryna to kolejny istotny składnik energetyków. Jest to organiczny związek chemiczny, aminokwas o działaniu antyoksydacyjnym, który odgrywa rolę w wielu procesach metabolicznych i regulacji funkcji neurologicznych. W kontekście napojów energetycznych tauryna może pomóc w zmniejszeniu uczucia zmęczenia poprzez wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego i poprawę wydolności fizycznej (J.J. Caine, T.D. Geracioti 2016).
Guarana, pochodząca z Ameryki Południowej, również często jest obecna w składzie energetyków. Jej nasiona zawierają znaczną ilość kofeiny, teofiliny i teobrominy. Działa podobnie jak kofeina pochodząca z kawy, ale uwalnia się stopniowo, co może prowadzić do dłuższego uczucia pobudzenia (E.A.F.S. Torres i wsp. 2022).
Dodatkowo napoje energetyczne są często wzbogacane o witaminy z grupy B, takie jak B6, B12, niacyna (B3), które wspomagają przemiany energetyczne i funkcje neurologiczne. Niektóre z nich zawierają również elektrolity wspierające nawodnienie i regenerację organizmu po intensywnym wysiłku fizycznym. Wiele napojów słodzonych jest cukrami, które szybko dostarczają energii, lub substancjami słodzącymi, które pozwalają obniżyć kaloryczność, co sprawia, że są one atrakcyjne dla osób dbających o masę ciała (I.M. Nadeem i wsp. 2021).
2. Wpływ napojów energetycznych na zdrowie
Układ sercowo-naczyniowy
Największą obawą związaną ze spożyciem napojów energetycznych jest ich wpływ na zdrowie sercowo-naczyniowe. I rzeczywiście – badania jasno wskazują, że ich nadmierna konsumpcja może prowadzić do poważnych problemów. Składniki aktywne zawarte w tego typu produktach, jak kofeina czy tauryna, w połączeniu ze sztucznymi barwnikami i dużą ilością cukru bardzo niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie układu krążenia i serca. Powodują zwężenie naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz przyspieszenie pracy serca, co w efekcie może zwiększać ryzyko rozwinięcia arytmii, nadciśnienia tętniczego, a nawet zawału serca (A. Costantino i wsp. 2023).
Układ nerwowy
Spożycie napojów energetycznych może mieć złożony wpływ na układ nerwowy człowieka. Kofeina, znana ze swoich właściwości stymulujących, w niedużych ilościach zwiększa czujność, poprawia koncentrację i zmniejsza uczucie zmęczenia. Jednak jednorazowe przyjęcie zbyt dużej dawki może prowadzić do nadmiernego pobudzenia, nerwowości, bezsenności oraz drżenia rąk. Z kolei tauryna, choć często jest kojarzona z właściwościami łagodzącymi, również może wywoływać niepożądane efekty, szczególnie jeśli jest spożywana w dużych ilościach. Nadmierna konsumpcja napojów energetycznych według badaczy często prowadzi do zaburzeń snu, zwiększonego napięcia nerwowego i problemów z koncentracją (C.P. Curran, C.A. Marczinski 2017).
Układ pokarmowy
Napoje energetyczne mogą również negatywnie wpływać na układ pokarmowy. Ich niskie pH może podrażniać błonę śluzową żołądka i przełyku, co zwiększa ryzyko rozwinięcia refluksu żołądkowo-przełykowego, czyli zjawiska, w którym kwas żołądkowy cofa się do przełyku i powoduje zgagę oraz dyskomfort. Duża zawartość kofeiny dodatkowo wzmaga ten problem, ponieważ stymuluje nadprodukcję kwasu żołądkowego, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do jeszcze poważniejszych schorzeń, np. wrzodów żołądka.
Kolejnym problemem jest wysoka zawartość sztucznych słodzików i cukrów w napojach energetycznych. Ich nadmierne spożycie może powodować biegunkę, wzdęcia i inne problemy trawienne. Sztuczne słodziki są szczególnie przeciwwskazane u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS) lub SIBO. Ponadto regularne spożywanie napojów energetycznych może prowadzić do nieregularnych wypróżnień i ogólnego dyskomfortu ze strony układu pokarmowego (I.M. Nadeem i wsp. 2021).
Jeszcze bardziej niepokojący jest wpływ napojów energetycznych na mikrobiotę jelitową, czyli zespół mikroorganizmów zamieszkujących jelita. Odgrywa ona bardzo istotną rolę w trawieniu, produkcji witamin i ochronie przed patogenami. Składniki zawarte w napojach energetycznych, jak cukry, sztuczne słodziki i konserwanty, mogą zakłócać równowagę mikrobioty, prowadzić do dysbiozy i osłabienia bariery jelitowej, a w efekcie do rozwinięcia licznych problemów ze strony układu pokarmowego, ale też do zwiększenia ryzyka infekcji oraz rozwinięcia chorób metabolicznych (A. Dai i wsp. 2023).
Wpływ na inne aspekty zdrowotne
Nadkonsumpcja napojów energetycznych może mieć negatywny wpływ na zdrowie, który wykracza poza układy pokarmowy, nerwowy i krążenia. Ich nadmiar może prowadzić do niewydolności wątroby, trzustki i nerek. Nie można również nie wspomnieć o ich wpływie na zdrowie psychiczne. Spożycie energetyków powiązane jest z częstszym występowaniem stanów lękowych, bezsenności, przewlekłego stresu, chronicznego zmęczenia i depresji. Napoje energetyczne mogą również negatywnie wpływać na stan zębów ze względu na wysoką zawartość cukru i niskie pH, które zwiększają ryzyko erozji szkliwa i próchnicy (I.M. Nadeem i wsp. 2021).
3. Dla kogo napoje energetyczne są odpowiednie
Napoje energetyczne to popularny wybór sportowców, są często spożywane przed treningiem lub zawodami w celu poprawy wydajności fizycznej i umysłowej. Badania przeprowadzone przez Międzynarodowe Towarzystwo Żywienia Sportowego (ISSN) wykazały, że spożywanie napojów energetycznych przed ćwiczeniami rzeczywiście może poprawić zdolność koncentracji, zwiększyć wydolność anaerobową oraz wydłużyć czas trwania wysiłku. Kluczowym składnikiem zapewniającym te korzyści wydaje się kofeina. Zaleca się jednak ostrożność w spożywaniu energetyków ze względu na potencjalne skutki uboczne (A.R. Jagim i wsp. 2023).
Warto również zauważyć, że napoje energetyczne nie są zalecane dzieciom, kobietom w ciąży, karmiącym piersią, osobom wrażliwym na kofeinę oraz osobom z chorobami serca, nerek, wątroby czy zaburzeniami metabolicznymi.
4. Jaka dawka energetyków jest bezpieczna
Bezpieczna dawka napojów energetycznych nie została ustalona, ponieważ różni się w zależności od wieku, masy ciała, stanu zdrowia i tolerancji kofeiny. Według badań i zaleceń zdrowotnych dorosłe osoby zdrowe zazwyczaj tolerują spożycie ok. 200–400 mg kofeiny dziennie. Napoje energetyczne zawierają ok. 30–45 mg tego składnika w 100 ml, więc w teorii spożycie nawet litra takiego produktu nie powinno stanowić większego zagrożenia. Warto jednak pamiętać, że energetyki mogą zawierać również inne składniki aktywne oddziałujące na organizm.
W przypadku dzieci i młodzieży zalecane jest ograniczenie spożycia kofeiny do znacznie niższych dawek, zwykle nie więcej niż 100 mg dziennie. W związku z tym napoje energetyczne mogą być dla nich mniej bezpieczne, zwłaszcza gdy są spożywane w dużych ilościach lub w nadmiarze (EFSA 2015).
Warto również podkreślić, że na terenie Polski od 1 stycznia 2024 r. obowiązuje zakaz sprzedaży napojów energetycznych z dodatkiem tauryny lub kofeiny osobom niepełnoletnim, a także na terenie szkół i innych placówek oświatowych.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Barcelos R.P., Caffeine effects on systemic metabolism, oxidative-inflammatory pathways, and exercise performance, „Nutrition Research” 2020, 80, 1–17.
Caine J.J., Geracioti T.D., Taurine, energy drinks, and neuroendocrine effects, „Cleveland Clinic Journal of Medicine” 2016, 83(12), 895–904.
Costantino A. et al., The Dark Side of Energy Drinks: A Comprehensive Review of Their Impact on the Human Body, „Nutrients” 2023, 15(18), 3922.
Curran C.P., Marczinski C.A., Taurine, caffeine, and energy drinks: Reviewing the risks to the adolescent brain, “Birth Defects Research” 2017, 109(20), 1640–1648.
Dai A. et al., The Association between Caffeine Intake and the Colonic Mucosa-Associated Gut Microbiota in Humans-A Preliminary Investigation, „Nutrients” 2023, 15(7), 1747.
Jagim A.R. et al., International society of sports nutrition position stand: energy drinks and energy shots, „Journal of the International Society of Sports Nutrition” 2023, 20(1), 2171314.
Nadeem I.M. et al., Energy Drinks and Their Adverse Health Effects: A Systematic Review and Meta-analysis, „Sports Health” 2021, 13(3), 265–277.
Scientific Opinion on the safety of caffeine, „EFSA Journal” 2015, 13(5), 4102.
Torres E.A.F.S. et al., Effects of the consumption of guarana on human health: A narrative review, „Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety” 2022, 21(1), 272–295.
