Przegląd metod leczenia otyłości – ocena skuteczności
Otyłość została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za najczęściej występującą chorobę metaboliczną na świecie. Aktualnie osiąga ona rozmiary epidemii. Jak przez lata zmieniały się metody jej leczenia?
SPIS TREŚCI:
1. Diety niskowęglowodanowe
2. Aktualne zalecenia dotyczące dietoterapii
3. Zwiększenie aktywności fizycznej
4. Leczenie farmakologiczne
5. Leczenie chirurgiczne
6. Opieka psychologiczna
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Diety niskowęglowodanowe
W latach 70. XX w. dużą popularnością zaczęły cieszyć się diety niskowęglowodanowe. Dieta niskowęglowodanowa charakteryzuje się niską podażą węglowodanów, wynoszącą maksymalnie do 25% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Jest to ilość uważana za minimalną, konieczną do prawidłowego funkcjonowania tkanek i narządów zależnych od glukozy. Zaliczamy do nich m.in. dietę Atkinsa i dietę Kwaśniewskiego.
Popularność w późniejszym okresie zyskały także białkowa dieta Dukana oraz dieta paleo. Według badań stosowanie diety niskowęglowodanowej skutkowało korzystnym spadkiem masy ciała. Przeprowadzone badania porównawcze wykazały jednak, że stosowanie diet niskowęglowodanowych, niskotłuszczowych i ubogobiałkowych nie wykazuje większej skuteczności niż stosowanie prawidłowo zbilansowanej diety ubogoenergetycznej. Ponadto stosowanie nieodpowiednio zbilansowanych i niefizjologicznych diet może natomiast znacznie pogorszyć stan zdrowia pacjenta i w konsekwencji zmniejszyć szansę na osiągnięcie prawidłowej masy ciała.
2. Aktualne zalecenia dotyczące dietoterapii
Aktualnie podstawą leczenia otyłości jest racjonalna i dobrana indywidualnie dieta zakładająca odpowiedni ujemny bilans energetyczny. Taka dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, węglowodanów, białek i tłuszczów, witamin i składników mineralnych w optymalnych ilościach oraz być dostosowana do trybu życia danej osoby.
Najbardziej długotrwałe rezultaty daje powolny, regularny spadek masy ciała 0,5–1 kg tygodniowo, czyli 2–4 kg w ciągu miesiąca. Dieta redukcyjna powinna być również bogatobłonnikowa z ograniczoną liczbą produktów o wysokim indeksie glikemicznym.
3. Zwiększenie aktywności fizycznej
Obecnie nieodłącznym elementem leczenia otyłości jest również zwiększenie aktywności fizycznej. W przypadku otyłości zaleca się ćwiczenia, które nie obciążają w dużym stopniu układu szkieletowo-mięśniowego takie jak marsze, pływanie, ćwiczenia w wodzie, ćwiczenia statyczne, w tym jogę.
Skuteczne jest stopniowe zwiększanie aktywności fizycznej, tak aby wydatek energetyczny wynosił na początku 100–200 kcal na dobę. Ćwiczenia należy wykonywać początkowo przy obciążeniu 50–70% VO2 max (maksymalny pułap tlenowy) trzy razy w tygodniu. Badania Brończyk-Puzon A. i wsp. wykazują, że ćwiczące osoby z występującą otyłością uzyskują lepsze wyniki w redukcji masy ciała niż osoby będące na diecie, ale niepodejmujące żadnej formy wysiłku fizycznego.
4. Leczenie farmakologiczne
W sytuacji, gdy zmiana sposobu żywienia i zwiększenie aktywności fizycznej nie przynoszą korzystnych rezultatów, może zostać wdrożone leczenie farmakologiczne, zwłaszcza u osób ze współistniejącymi chorobami, jak np. nadciśnienie tętnicze czy zaburzenia gospodarki węglowodanowej lub gospodarki lipidowej. Historia farmakologicznego leczenia otyłości rozpoczęła się w latach 50. XX w. w Stanach Zjednoczonych, gdzie wydano zgodę na stosowanie dezoksyefedryny.
W 1999 r. na terenie UE wprowadzono do obiegu sibutraminę, której sprzedaż została wstrzymana w 2010 r. Wykazano bowiem, że jej użycie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zawału serca i udaru mózgu. Powodowała również wzrost ciśnienia tętniczego krwi i zawroty głowy. Kolejnym składnikiem, który po 2 latach od wprowadzenia na rynek został wycofany, jest rimonabant. W wielu przypadkach skutkował on zaburzeniami depresyjnymi i poczuciem lęku. Obecnie na rynku dostępne są dwa leki – Orlistat oraz Mysimba.
Orlistat hamuje wchłanianie 30% spożywanego tłuszczu. Jego spożywanie wiąże się jednak ze skutkami ubocznymi w postaci biegunek tłuszczowych oraz niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Mysimba oddziałuje na regulację ośrodka głodu i sytości, zmniejsza chęć na jedzenie. W badaniach Olszanecka-Glinianowicz M. i wsp. wykazali, że oprócz spadku masy ciała wywołuje również korzystny wpływ na poprawę insulinowrażliwości, spadek stężenia triglicerydów i wzrost stężenia HDL, tzw. dobrego cholesterolu.
5. Leczenie chirurgiczne
W latach 50. i 60. zaczęto stosować metody chirurgiczne polegające na różnych wariantach zespoleń jelitowych, które doprowadzały do ograniczenia trawienia i wchłaniania. Pomimo skuteczności miały one również wiele wad. W latach 60. wykonane zostały pierwsze operacje o restrykcyjnym charakterze polegające na podziale żołądka. W latach 80. wprowadzono najmniej inwazyjną metodę polegającą na zakładaniu opaski na żołądek.
Jednak rewolucja w chirurgii bariatrycznej miała miejsce w latach 90. wraz z zastosowaniem technik laparoskopowych. Badania Kowalewskiego P. i wsp. wykazały, że w długotrwałej obserwacji skuteczną metodą okazała się rękawowa resekcja żołądka. 50% pacjentów uzyskało bowiem i utrzymało satysfakcjonującą utratę masy ciała. W przypadku regulowanych opasek na żołądku jedynie 11% osiągnęło i utrzymało satysfakcjonujący efekt bariatryczny.
Obecnie liczba wykonywanych operacji bariatrycznych w Polsce wzrasta każdego roku. Najczęściej wykonywana jest laparoskopowa rękawowa resekcja żołądka oraz laparoskopowe zespolenie omijające żołądek. Przewiązanie żołądka opaską regulowaną jest natomiast drugą najczęściej wykonywaną operacją na świecie. W technice tej na górną część żołądka zakłada się silikonową opaskę z balonem, którego objętość można regulować przez wypełnianie solą fizjologiczną.
Zaletami tej metody są prosta technika niewymagająca wykonywania zespoleń i zachowanie naturalnych stosunków anatomicznych w obrębie przewodu pokarmowego. Po jej zastosowaniu mogą pojawić się jednak powikłania takie jak refluks żołądkowo-przełykowy, wymioty, zsunięcie się opaski, poszerzenie małego zbiornika żołądkowego oraz przemieszczanie się opaski do żołądka. Warto pamiętać, że dane operacje wiążą się również z ryzykiem jak każdy zabieg chirurgiczny. Mogą zatem wystąpić uszkodzenie sąsiednich narządów, krwawienie, infekcje czy zrosty w jamie brzusznej.
Do zabiegu bariatrycznego mogą być zakwalifikowane osoby dorosłe ze wskaźnikiem masy ciała BMI > 40 kg/m² oraz z BMI > 35 kg/m² i chorobami współistniejącymi wynikającymi z otyłości – nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, zespołem metabolicznym, restrykcyjnymi zaburzeniami oddechowymi.
6. Opieka psychologiczna
W leczeniu otyłości ważną rolę odgrywa również psycholog, który wraz z innymi specjalistami – lekarzem, dietetykiem i fizjoterapeutą, wspomaga tworzenie strategii leczenia pacjenta. Wspiera on bowiem proces leczenia pacjenta, na każdym etapie motywuje go do podjęcia i kontynuowania leczenia oraz utrzymania osiągniętych efektów. Zajmuje się również diagnozą i leczeniem psychospołecznych przyczyn otyłości i zaburzeń psychicznych, które mogą otyłości towarzyszyć (zaburzenia jedzenia, nastroju, lękowe, depresyjne). Pracuje on również nad zwiększaniem samoświadomości pacjenta i stymulowaniem go do pozytywnych i trwałych zmian.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Zielińska M., Buczkowska-Radlińska J., Wpływ diety niskowęglowodanowej na stan zdrowia człowieka, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2017, 63(4), 56–61.
Kazik A. Buchta P., Tomasik A., Dieta niskowęglowodanowa – alternatywa w leczeniu otyłości, ale czy bezpieczna? Opis przypadku, „Choroby Serca i Naczyń” 2009, 6(1), 4–10.
Korek E., Problematyka otyłości w ujęciu historycznym, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2014, 5(4), 148–157.
Brończyk-Puzon A. et al., Algorytm leczenia otyłości, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2014, 8(5), 211–216.
Respondek W., Zasady leczenia otyłości, „Postępy Nauk Medycznych” 2011, 24(9), 782–789.
Cyganek K., Jak leczyć otyłość – przegląd aktualnych metod terapii, „Diabetologia Praktyczna” 2008, 9(1), 39–43.
Stanowski E., Wyleżoł M., Rozwój chirurgicznego rozwoju otyłości na świecie i w Polsce, „Postępy Nauk Medycznych” 2009, 7, 498–501.
Bąk-Sosnowska M., Miejsce psychologa w leczeniu otyłości, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2009, 3(4), 297–303.
Kowalewski P. et al., Long Term Outcomes of Laparoscopic Sleeve Gastrectomy-a Single Center Retsospective Stud, „Obesity Surgery” 2018, 28(1), 130–134.
Olszanecka-Glinianowicz M. et al., Stanowisko Zespołu Ekspertów dotyczące zastosowania produktu leczniczego Mysimba® (chlorowodorek bupropionu i chlorowodorek naltreksonu) we wspomaganiu leczenia otyłości i nadwagi (BMI ≥ 27 kg/m2) z chorobami towarzyszącymi, „Choroby Serca i Naczyń” 2016, 13(5), 333–348.
