Wysoki cholesterol – normy, objawy, jak go obniżyć
Podczas regularnych badań zawsze warto sprawdzić poziom cholesterolu. Jego zbyt wysokie stężenie może prowadzić do szeregu dolegliwości. Jednak nie zawsze podwyższony cholesterol musi oznaczać konieczność stosowania leków. Czy istnieją niefarmakologiczne skuteczne sposoby na obniżenie poziomu cholesterolu?
SPIS TREŚCI:
1. Cholesterol – normy i funkcje
2. Wysoki cholesterol – objawy i powikłania
3. Jakie są przyczyny wysokiego cholesterolu
4. Leki na cholesterol a skutki uboczne
5. Jak obniżyć wysoki cholesterol
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Cholesterol – normy i funkcje
Cholesterol jest organicznym związkiem chemicznym z grupy tłuszczów, który powstaje tylko w organizmach zwierzęcych i nie wykazuje zdolności do rozpuszczania się np. we krwi. W organizmie człowieka za transport cholesterolu odpowiadają lipoproteiny, które stanowią połączenie białek i tłuszczów.
Występują różne rodzaje lipoprotein, ale najistotniejsze z nich to LDL (lipoproteiny o małej gęstości), HDL (lipoproteiny o dużej gęstości) i TG (triglicerydy). Ilość lipoprotein w organizmie, podobnie jak poziom całkowitego cholesterolu, są wskaźnikami diagnostycznymi. Przekroczenie dopuszczalnych norm może oznaczać problemy zdrowotne i niejednokrotnie wywołuje różne dolegliwości.
Analiza profilu lipidowego (lipidogramu) to badanie diagnostyczne pozwalające na ocenę stężenia cholesterolu i poszczególnych lipoprotein.
Normy przedstawiają się następująco:
– cholesterol całkowity: ≤200 mg/dl,
– frakcja LDL (tzw. zły cholesterol): ≤115 mg/dl,
– frakcja HDL (tzw. dobry cholesterol): ≥60 mg/dl,
– TG: ≤150 mg/dl.
Zakresy referencyjne są dość rozbieżne i zależą od szeregu czynników, m.in. płci, wieku czy występujących chorób serca i układu krążenia.
Cholesterol to związek lipidowy niezwykle istotny dla ludzkiego organizmu. Przede wszystkim to jeden z fundamentalnych komponentów błon komórkowych, który nie tylko odgrywa rolę składnika budulcowego, ale dodatkowo determinuje również ich zdolność do półprzepuszczalności. Ponadto cholesterolowi przypisuje się wiele innych równie ważnych funkcji – m.in. udział w procesach produkcji takich substancji jak witamina D3, kwasy żółciowe czy niektóre hormony; współtworzenie osłonki mielinowej ochraniającej komórki układu nerwowego (neurony); oddziaływanie na aktywność enzymatyczną.
2. Wysoki cholesterol – objawy i powikłania
Przeważnie problem tkwi w zbyt dużym stężeniu cholesterolu LDL, podwyższonym cholesterolu całkowitym lub nadmiarze triglicerydów. Szczególnie niebezpiecznym stanem jest wysoki poziom LDL, który przeważnie idzie w parze z obniżeniem stężenia HDL. Rezultatem tego jest zwiększone ryzyko rozwoju blaszek miażdżycowych w obrębie ścian naczyń krwionośnych, co w konsekwencji prowadzi do poważnych powikłań.
Nadmierna ilość cholesterolu w organizmie jest dość łatwo zauważalna. Głównym objawem są tzw. żółtaki (kępki żółte) – plamy lub grudki wynikające ze zbyt dużego nagromadzenia cholesterolu pod skórą. Pojawienie się podskórnych żółtaków to poważny sygnał, gdyż jest niezbitym dowodem występowania hiperlipidemii – niebezpiecznie podwyższonego poziomu cholesterolu.
Kępki żółte najczęściej pojawiają się na powierzchni zgięcia łokciowego i kolanowego, na pośladkach, w obrębie kącików ust oraz na powiekach. Jeśli chodzi o narząd wzroku, to podwyższony poziom cholesterolu może też mieć wpływ na zaburzenie procesu widzenia wskutek upośledzonej drożności naczyń krwionośnych zaopatrujących siatkówkę oka. Oprócz tego częstym problemem jest również charakterystyczna biała bądź niebieska otoczka dookoła tęczówki, nazywana obwódką starczą. Jej obecność nie wpływa jednak na funkcjonowanie narządu wzroku.
Inne objawy wskazujące na przekroczone normy stężenia cholesterolu to:
– utrzymujące się uczucie ciężkości i bólu nóg, zwykle łydek,
– przesadnie blada, błyszcząca i napięta skóra w obrębie kończyn dolnych,
– niska temperatura w obrębie stóp i przesadne odczuwanie w nich zimna,
– ból w okolicy klatki piersiowej, zarówno w spoczynku, jak i w trakcie wysiłku.
Wysokie stężenie cholesterolu jest nierozerwalnie związane ze zwiększonym ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych. Nadmiar LDL, który przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych, zwiększa ryzyko występowania m.in. miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu czy zawału mięśnia sercowego.
3. Jakie są przyczyny wysokiego cholesterolu
Trudno wskazać jedną konkretną przyczynę nadmiernego stężenia cholesterolu we krwi. U części osób jest to rezultat wrodzonego obciążenia genetycznego, które fachowo określa się hipercholesterolemią rodzinną.
Niemniej jednak w innych przypadkach problem tkwi w nieprawidłowym trybie życia, m.in. złym odżywianiu się, nadmiernej masie ciała, zbyt dużym narażeniu na stres, paleniu papierosów, regularnym spożywaniu dużych ilości alkoholu oraz niskim poziomie aktywności fizycznej lub całkowitym jej braku. Szczególne znaczenie odgrywa dieta. Dostarczanie niewielkiej ilości błonnika i dużych ilości cukru prostego, zwierzęcego tłuszczu, soli i przetworzonych produktów spożywczych to łatwa droga do problemów z cholesterolem.
4. Leki na cholesterol a skutki uboczne
Najpopularniejszą formą leczenia hiperlipidemii jest stosowanie środków farmakologicznych o działaniu hipolipemicznym – statyn, które dzięki swoim właściwościom hamują aktywność HMG-CoA. Jest to enzym odpowiedzialny za produkcję cholesterolu w wątrobie. Stosowanie statyn wpływa na obniżenie stężenia złego cholesterolu LDL oraz niewielki wzrost lipoprotein HDL.
Działanie statyn ma także charakter plejotropowy. Oznacza to, że wskutek swojego działania (m.in. przyczyniającego się do zwiększenia syntezy tlenku azotu czy zmniejszenia stężenia białka C-reaktywnego) poprawiają funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych oraz przyczyniają się do ustabilizowania blaszki miażdżycowej. Dlatego też statyny są stosowane nie tylko w celu obniżenia poziomu cholesterolu, ale i zapobiegania niebezpiecznym powikłaniom sercowo-naczyniowym.
Niestety, podobnie jak w przypadku stosowania innych leków, tak samo użycie statyn może doprowadzić do wystąpienia działań niepożądanych. Oprócz dyskomfortu i takich dolegliwości jak zaparcia, nudności, zawroty głowy czy ból brzucha mogą też pojawić się inne znacznie poważniejsze problemy. U osób stosujących duże dawki statyn może dojść do trwałego uszkodzenia wątroby oraz osłabienia lub uszkodzenia tkanki mięśniowej (tzw. miopatie). Jednym z najniebezpieczniejszych skutków ubocznych leczenia statynami jest rabdomioliza – trwałe uszkodzenie (rozpad) mięśni poprzecznie prążkowanych.
5. Jak obniżyć wysoki poziom cholesterolu
Farmakoterapia nie jest jedyną formą walki z wysokim poziomu cholesterolu.
Monakolina K – ekstrakt z fermentowanego czerwonego ryżu
Monakolina K jest składnikiem aktywnym fermentowanego czerwonego ryżu drożdżowego. Jej hipolipemiczne właściwości są wręcz identyczne z wcześniej opisanymi statynami. Początkowo przypuszczano, że wyciąg z fermentowanego czerwonego ryżu jest całkowicie pozbawiony wad. Okazało się jednak, że preparaty zawierające monakolinę K również mogą wywoływać skutki uboczne, które pojawiają się także w trakcie leczenia statynami. W związku z tym Komisja Europejska zadecydowała, że od czerwca 2022 r. preparaty z wyciągiem z czerwonego ryżu – leki i suplementy diety – nie mogą zawierać w jednorazowej porcji więcej niż 3 mg monakoliny K.
Zmiana nawyków żywieniowych
Nie jest zaskoczeniem, że zdrowa dieta przyczynia się do normalizacji lipidogramu. Przede wszystkim konieczne jest włączenie do diety zdrowych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6, które wpływają na obniżenie poziomu triglicerydów. Źródłami kwasów omega w codziennej diecie są m.in. awokado, oleje roślinne, jak oliwa z oliwek, orzechy i nasiona oraz ryby morskie.
W diecie na wysoki cholesterol należy też zadbać o:
– ograniczenie spożycia soli,
– optymalną podaż błonnika,
– zmniejszenie ilości czerwonego mięsa.
Czosnek
Pomocny może też okazać się czosnek. Choć warzywo to kojarzy się przede wszystkim ze wsparciem odporności organizmu w trakcie infekcji, to może również działać korzystnie w przypadku podwyższonego poziomu cholesterolu.
Regularna aktywność fizyczna
Jak już wcześniej wspomniano, niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia sprzyjają podwyższonemu stężeniu cholesterolu. Regularny ruch ma niewątpliwie korzystny wpływ na redukcję masy ciała, co pozytywnie oddziałuje również na lipidogram. Zgodnie z zaleceniami NCEZ tygodniowy wydatek energetyczny pochodzący z aktywności fizycznej powinien wynosić 1000–2000 kcal. Warto też dodać, że dzięki wysiłkowi fizycznemu o umiarkowanej intensywności można zminimalizować ryzyko chorób serca i układu krążenia.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Arent-Piotrowska K., Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2018, 99(2), 108–113.
Bogdański P. et al., Wpływ regularnej aktywności fizycznej na stężenie adiponektyny u otyłych kobiet z zespołem metabolicznym, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2011, 7(4), 213–221.
Larosa J.C., Understanding risk in hypercholesterolemia, „Clinical Cardiology: An International Indexed and Peer-Reviewed Journal for Advances in the Treatment of Cardiovascular Disease” 2003, 26(S1), 3–6.
Maron D.J. et al., Current perspectives on statins, „Circulation” 2000, 101(2), 207–213.
Mierzwa M. et al., Skład diety a profil lipidowy krwi młodzieży licealnej ze Szczecina, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2010, 6(4), 196–200.
Ried K. et al., Effect of garlic on serum lipids: an updated meta-analysis, „Nutrition Reviews” 2013, 71(5), 282–299.
Siri-Tarino P.W., Effects of diet on high-density lipoprotein cholesterol, „Current
Artherosclerosis Reports” 2011, 13(6), 453–460.
Stancu C., Sima A., Statins: mechanism of action and effects, „Journal of Cellular and Molecular Medicine” 2001, 5(4), 378–387.
Wożakowska-Kapłon B., Salwa P., Monakolina – pomost między prozdrowotną modyfikacją diety a farmakoterapią hipercholesterolemii, „Folia Cardiologica” 2016, 11(4), 318–326.
Woźniak A. et al., Ocena aktywności fizycznej i sposoby żywienia osób z chorobami sercowo-naczyniowymi, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, 95(2), 346–351.
Yeh Y.Y., Liu L., Cholesterol-lowering effect of Garlic extract and organosulfur compounds: human and animal studies, „The Journal of Nutrition” 2001, 131(3), 989–993.
Wpływ wysiłku fizycznego na profil lipidowy, ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/wplyw-wysilku-fizycznego-na-profil-lipidowy-2/ (9.08.2023).
