Bezzasadne testy IgG i ich szkodliwość
Testy na nietolerancje pokarmowe IgG-zależne są szeroko reklamowane w sieci i łatwo dostępne. Mają pomóc odkryć przyczynę większości problemów zdrowotnych oraz być rozwiązaniem na takie objawy jak bóle głowy, biegunki, wzdęcia, zaparcia, zespół jelita drażliwego czy problemy skórne. Wyniki testów IgG w formie tabel i wykresów zazwyczaj wyglądają dość spektakularnie i robią wrażenie na pacjentach. Również niektórzy medycy posiłkują się takimi testami, a te tak naprawdę nie mają żadnej wartości diagnostycznej, zaś ich koszt jest dość znaczny – ceny wahają się od 300 do nawet 2000 zł w zależności od liczby badanych alergenów.
SPIS TREŚCI:
1. Nieprawidłowe reakcje na żywność – nietolerancje i alergie
2. Rodzaje reakcji immunologicznych i ich objawy
3. Testy IgG i ich szkodliwość
4. Jak zdiagnozować alergię pokarmową?
5. Leczenie dietetyczne
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Nieprawidłowe reakcje na żywność – nietolerancje i alergie
Nie każdy powszechnie dostępny składnik spożywczy jest tolerowany przez wszystkich. Nieprawidłowa reakcja na żywność – nietolerancja czy alergia – może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, a niekiedy nawet nieść za sobą zagrożenie życia. W ostatnim czasie obserwujemy duży wzrost występowania chorób alergicznych, które dotyczą zarówno dzieci, jak i dorosłych (R.L. Peters i wsp. 2021). Na szczęście wraz ze wzrostem zachorowań rosną również wiedza oraz świadomość dotycząca tego tematu.
Alergia pokarmowa i nietolerancja to dwa różne pojęcia, niekiedy błędnie uznawane za synonimy. Pierwsze z nich jest reakcją układu odpornościowego, który niepotrzebnie zwalcza obce białka obecne w żywności. Produkty najczęściej wywołujące reakcję alergiczną to: zboża zawierające gluten, skorupiaki, jaja, ryby, orzeszki ziemne (arachidowe), soja, mleko krowie, orzechy, seler, gorczyca, nasiona sezamu, dwutlenek siarki, łubin oraz mięczaki. Konsument ma prawo do informacji o obecności tych alergenów w produkcie spożywczym. Nierzadko zdarza się, że alergię wywołuje wiele produktów jednocześnie.
Z kolei nietolerancja to reakcja związana wyłącznie z układem pokarmowym. Najczęściej wynika z tego, że dany składnik (np. laktoza czy fruktoza) nie jest prawidłowo trawiony – chociażby w wyniku braku enzymu rozkładającego go. Nietolerancja pokarmowa przebiega bez aktywacji układu immunologicznego. Jej najczęstsze objawy to biegunki, wzdęcia i bóle brzucha.
2. Rodzaje reakcji immunologicznych i ich objawy
Podział alergii wynika z obecności przeciwciał IgE. Wśród reakcji alergicznych wyróżniamy IgE-zależne i IgE-niezależne. Pierwsza jest reakcją wstrząsową. Jej skutki pojawiają się w ciągu kilku godzin od spożycia pokarmu. Najczęściej są to silne objawy skórne lub duszności. W tym przypadku istnieje ryzyko wstrząsu anafilaktycznego – stanu zagrożenia życia, w którym dochodzi do gwałtownego spadku ciśnienia tętniczego, a akcja serca ulega przyspieszeniu. Bardzo duże znaczenie ma tutaj czas reakcji i wezwanie karetki pogotowia.
Drugim typem reakcji alergicznych są te IgE-niezależne, nazywane też mechanizmem opóźnionym. Elementami zaangażowanymi są m.in. inne immunoglobuliny (IgG, IgM, IgA). W tym przypadku symptomy są łagodne lub umiarkowane, obejmują głównie reakcje skórne lub objawy ze strony układu oddechowego, a także zapalenie jelita grubego lub cienkiego. Zdarza się też, że reakcja alergiczna jest mieszana – zaangażowane są zarówno mechanizmy IgE-niezależne, jak i IgE-zależne. Różnicowanie obu typów alergii jest trudne.
3. Testy IgG i ich szkodliwość
Mimo tego, że przeciwciała IgG faktycznie biorą udział w nieprawidłowych reakcjach na żywność (IgE-niezależnych lub mieszanych), testy IgG nie są miarodajne. Wynika to z tego, że omawiane immunoglobuliny tylko czasami uczestniczą w reakcji alergicznej, a w większości przypadków ich obecność w krwi jest normalna i wynika ze spożywania danego produktu. Przeciwciała te są bardzo powszechne. Wykrywa się je zarówno u osób zdrowych, jak i chorych, co oznacza, że ich badanie nie ma znaczenia klinicznego w diagnostyce alergii. W eksperymencie przeprowadzonym na 73 osobach z podejrzeniem alergii pokarmowej przeciwciała swoiste IgG dla żywności (głównie jaj, mleka, kazeiny i pszenicy) wykryte zostały wśród 62% przypadków, jednak po prowokacji wytypowanymi alergenami nie odnotowano pojawienia się objawów. Autorzy stwierdzili, że badanie przeciwciał IgG nie powinno być częścią diagnozy osób z podejrzeniem alergii (A. Antico i wsp. 2011). Podobne rezultaty uzyskano również w wielu innych pracach naukowych.
Wątpliwości budzi także sposób przedstawienia wyników w testach IgG. Alergeny oznaczane są trzema kolorami: czerwony to wysoki poziom immunoglobulin, pomarańczowy – średni, a zielony – niski. Brak jednak wartości referencyjnych, czyli norm. Przeważnie wyniki badań laboratoryjnych analizuje lekarz w odniesieniu właśnie do wartości referencyjnych, które mają górną i dolną granicę – w testach IgG takich wskazówek zazwyczaj brakuje.
Zaleceniem po wykonaniu testów IgG jest kilkumiesięczna restrykcyjna dieta eliminacyjna wykluczająca nawet całe grupy produktów. Takie postępowanie może grozić wystąpieniem niedoborów żywieniowych, zwłaszcza gdy menu nie jest odpowiednio zbilansowane. Jest to szczególnie ważne u dzieci. Niekiedy przestrzeganie diety faktycznie prowadzi do poprawy stanu zdrowia, jednak najczęściej jest to efekt zmian w jadłospisie niezależny od wyników testów IgG. Przykładowo: u pacjenta z zespołem jelita drażliwego samo ograniczenie spożycia laktozy i błonnika może przynieść poprawę. Dodatkowo ważny jest aspekt psychologiczny samego procesu leczenia, a efekt placebo może być bardzo silny.
Według dostępnej wiedzy testy IgG nie mają żadnej wartości diagnostycznej, co więcej – mogą prowadzić do niepotrzebnych restrykcji żywieniowych i stanowić zagrożenie dla zdrowia pacjenta. Stanowisko takie podzielają organizacje naukowe zajmujące się badaniem alergii i immunologii, m.in.: European Academy of Allergology and Clinical Immunology, American Academy of Allergy, Asthma and Immunology, British Society for Allergy and Clinical Immunology oraz National Institute for Health and Care Excellence.
Badanie poziomu IgG może być przydatne u osób chorujących na celiakię w celu skontrolowania, czy nieświadomie nie spożywają glutenu – przeciwciała świadczyłaby o jego obecności w diecie.
4. Jak zdiagnozować alergię pokarmową?
Ze względu na zróżnicowane objawy, które mogą pojawiać się w późniejszym czasie od spożycia szkodliwego składnika, diagnostyka alergii jest bardzo trudna i wieloetapowa. Poza wnikliwym wywiadem lekarskim może obejmować punktowe testy skórne (pozwalające wykryć alergie IgE-niezależne), oznaczenia przeciwciał IgE (przydatne w przebiegu alergii IgE-zależnej) oraz próby prowokacyjne. Polegają one na eliminacji z diety podejrzanego o wywoływanie alergii pokarmu na 1–4 tygodnie, następnie po wyznaczonym czasie powraca się do jego spożywania. Jeśli zaobserwowano ustąpienie objawów w trakcie eliminacji i ich nawrót po ponownym wprowadzeniu alergenu do diety, jest to podstawa do rozpoznania alergii pokarmowej.
5. Leczenie dietetyczne
Leczenie dietetyczne alergii pokarmowej opiera się na wprowadzeniu diety eliminacyjnej, która polega na stałym lub czasowym wykluczeniu szkodliwego składnika i, co bardzo ważne, wprowadzeniu innej żywności o podobnej wartości odżywczej. Dieta ta wycisza reakcje alergiczne. W niektórych przypadkach tolerancja na szkodliwy pokarm zostaje po jakimś czasie przywrócona – dzieje się to zwłaszcza u dzieci, które niekiedy „wyrastają” z alergii. Czas eliminacji poszczególnych produktów z menu różni się u poszczególnych osób i zależy głównie od wieku pacjenta, rodzaju wykluczonego pokarmu oraz postaci klinicznej choroby. Aby sprawdzić proces nabywania tolerancji na alergen, okresowo przeprowadza się próbę kontrolną prowokacji (ponowne wprowadzenie składnika szkodliwego). Jeśli sama eliminacja nie wystarcza, lekarz decyduje o wprowadzeniu leków antyalergicznych, które są uzupełnieniem diety eliminacyjnej, lub rozważane jest odczulanie.
Bibliografia
Antico A. et al., Food-Specific IgG4 Lack Diagnostic Value in Adult Patients with Chronic Urticaria and Other Suspected Allergy Skin Symptoms, „International Archives of Allergy and Immunology” 2011, 155, 52–56.
Bartuzi Z., Żywienie w alergiach pokarmowych, Żywienie człowieka zdrowego i chorego, pod red. Grzymisławskiego M., Gawęckiego J., Warszawa 2010, 252–263.
Butrym I. et al., Podstawowe testy wykorzystywane w diagnostyce alergii IgE-zależnej i alergii kontaktowej, „Diagnostyka Laboratoryjna” 2017, 53(3), 169–174.
Kaczmarski M., Plewa K., Mikusek I., Mechanizmy patogenetyczne IgE-zależne i IgE-niezależne w nadwrażliwości pokarmowej u dzieci i młodzieży, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, 6(4), 260–267.
Kucharczyk A., Korzebska-Gawryluk R., Znaczenie diagnostyki alergii i nietolerancji pokarmowych w oparciu o wyniki swoistych dla pokarmów immunoglobulin klasy IgG. Stanowisko Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej, „Alergologia Współczesna” 2012, 1(29), 5–10.
Modrzyński M., Modrzyńska K., Wartość diagnostyczna oznaczeń specyficznych IgG w alergii i nietolerancji pokarmowej, „Alergoprofil” 2013, 9(1), 11–15.
Parol D., Testy IgG na nietolerancje pokarmowe to pseudodiagnostyka, damianparol.com/testy-igg-na-nietolerancje-pokarmowe-to-pseudodiagnostyka/ (28.07.2022).
Peters R.L. et al., Update on food allergy, „Pediatric Allergy and Immunology” 2021, 32(4), 647–657.
Rusek M., Testy IgG – czy warto je robić?, malgorzatarusek.pl/testy-igg-czy-warto-je-robic/ (28.07.2022).
