Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy, leczenie
Tarczyca to niewielki gruczoł, który ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jakie symptomy mogą sugerować jego niedoczynność? Jak potwierdzić występowanie tej choroby i jak ją leczyć?
Istnieje kilkadziesiąt jednostek chorób dietozależnych. Choroby te powstają w wyniku nieprawidłowego odżywiania i niewystarczającej aktywności fizycznej – innymi słowy, są możliwe do uniknięcia, jeśli dbamy o zdrowy styl życia. Do najczęściej występujących zaliczamy cukrzycę typu II, otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niektóre nowotwory, zapalenia jelit, alergie. Te choroby dotyczą coraz liczniejszego grona ludzi i wymagają zmiany nawyków żywieniowych. Często jest to pierwszy krok podejmowany przez specjalistów. Należy wyeliminować źródło problemu (poprawić dietę, wdrożyć aktywność fizyczną, zadbać o higienę snu czy zredukować źródła stresu), czasem na wczesnym etapie choroby np. cukrzycy, jest to jedyna i wystarczająca metoda terapeutyczna.Niestety w przypadku schorzenia istniejącego już długi czas, może okazać się niewystarczająca. Wówczas dieta stanowi doskonały fundament pod leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarzy.
W stanie chorobowym gospodarka energetyczna organizmu może ulegać zmianom. W zależności od schorzenia zapotrzebowanie na poszczególne składniki również może się zwiększać lub zmniejszać. Podczas opracowywania diet klinicznych, inaczej leczniczych bierzemy pod uwagę wszystkie te zmienne. Uwzględniamy schorzenia, przewlekłe leczenie, zalecenia lekarskie, wyniki badań, co pozwala na lepsze dopasowanie jadłospisu do potrzeb organizmu. W zależności od rodzaju problemu dobieramy składniki diety, ustalamy bilans energii, makro i mikroskładników, aby jak najlepiej zaspokoić zapotrzebowanie organizmu.
W dietach klinicznych zwracamy baczną uwagę na odpowiednie do potrzeb ustalenie proporcji makroskładników: białka, tłuszczu i węglowodanów. Mogą one podlegać wahaniom i w kontekście problemów zdrowotnych i wymagać modyfikacji.
niskotłuszczowe
wysokobiałkowe
lekkostrawne
wysokobłonnikowe
bezglutenowe
to doskonały sposób na:
być stosowana w chorobach:
Plan żywieniowy bazuje na łatwo dostępnych nisko przetworzonych produktach,z uwzględnieniem sezonowości warzyw i owoców.
Zawsze bierzemy po uwagę preferencje podopiecznego, a w razie potrzeby mamy do dyspozycji wymienniki produktów.
Mamy na uwadze komfort użytkowników diety, więc dostosowujemy plany do ich możliwości kulinarnych, czasu pracy i czasu na przygotowanie posiłków.
Dieta kliniczna to świetny sposób na zapewnienie organizmowi energii i sił do walki z chorobą.
Stwarzamy optymalne warunki, dostarczamy do organizmu wszystkich niezbędnych składników, zapobiegamy niedoborom lub wyrównujemy istniejące, zwiększamy komfort trawienny.
SPIS TREŚCI:
1. Niedoczynność tarczycy – przyczyny
2. Niedoczynność tarczycy – objawy
3. Niedoczynność tarczycy a ciąża
4. Niedoczynność tarczycy – badania
5. Niedoczynność tarczycy – leczenie i dieta
1. Niedoczynność tarczycy – przyczyny
Czynniki odpowiedzialne za rozwój niedoczynności tarczycy (hipotyreozy) w dalszym ciągu są przedmiotem badań współczesnej medycyny. Z pewnością do jej rozwoju przyczynia się jedna z chorób autoimmunologicznych, która dotyczy coraz większej liczby osób. Mowa tu o chorobie Hashimoto, czyli przewlekłym limfocytarnym zapaleniu tarczycy. Choroby autoagresywne związane są z atakiem układu odpornościowego na własne komórki organizmu. W chorobie Hashimoto atakowane są komórki tarczycy, w efekcie czego dochodzi do rozwoju zapalenia. Do niedoczynności doprowadzić mogą również uszkodzenia tarczycy po operacjach chirurgicznych, nowotwory, całkowite wycięcie gruczołu (tzw. strumektomia) lub leczenie jodem radioaktywnym. Niedobór jodu w diecie także może być przyczyną niedoczynności. Obserwuje się wzrost częstotliwości zachorowań wraz z wiekiem.
2. Niedoczynność tarczycy – objawy
Choroba często jest trudna do zauważenia. Jej przebiegowi mogą towarzyszyć jedynie słabo widoczne objawy. Osoby z niedoczynnością mogą doświadczać przewlekłego zmęczenia, nasilonej senności, spowolnienia, stanów depresyjnych czy ciągłego uczucia zimna. Problem mogą stanowić również dokuczliwe zaparcia, sucha skóra, łamiące się paznokcie czy nadmierne wypadanie włosów. Uciążliwy staje się wzrost masy ciała, nawet przy spożywaniu małej ilości jedzenia. Wśród rzadszych objawów wymienia się obrzęki powiek, wole, obniżony głos. Jeśli choroba nasila się, może dojść do nieprawidłowych przemieszczeń wody wewnątrz ustroju, np. wodobrzusza, obrzęków twarzy, rąk i kostek, wycieków płynów w obrębie płuc i serca.
3. Niedoczynność tarczycy a ciąża
Kobieta planująca ciążę powinna upewnić się, czy poziom hormonów tarczycowych jest w normie. Niedoczynność stwarza ryzyko wystąpienia wielu wad płodu oraz nieprawidłowości w trakcie ciąży. Może przyczyniać się również do zaburzeń miesiączkowania. Przy niewyrównanej niedoczynności tarczycy istnieje ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu, odklejenia łożyska czy uszkodzeń mózgu u płodu. Zagrożenie dotyczy także ciężarnej, u której możliwe jest wystąpienie preeklampsji. Jest to tzw. stan przedrzucawkowy, przy którym dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia tętniczego z jednoczesną utratą białka z moczem. Stan ten jest niebezpieczny zarówno dla przyszłej mamy, jak i rozwijającego się dziecka.
4. Niedoczynność tarczycy – badania
Podstawowe i najczęściej wykonywane w diagnostyce chorób tarczycy badanie to TSH. TSH to tyreotropina, jest produkowana przez przysadkę mózgową. Jej zadaniem jest pobudzenie tarczycy do produkcji hormonów (T3 – trijodotyroniny i T4 – tyroksyny). Jeśli więc ilość wolnych hormonów T3 i T4 się obniża, zwrotne stężenie TSH zwiększa się. Taka sytuacja występuje w pierwotnej niedoczynności tarczycy. Jeśli jednak TSH jest niskie, może występować wtórna niedoczynność tarczycy.
Z kolei we wczesnych stadium choroby TSH może być powyżej normy, jednak hormony utrzymują się na prawidłowym poziomie (subkliniczna niedoczynność).
Norma dla TSH to 0,27–4,2 µIU/ml. Dodatkowym badaniem przydatnym przy różnicowaniu niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto jest oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO). Zwykle przy hipotyreozie podwyższone mogą być m.in. poziomy transaminaz (tzw. próby wątrobowe) oraz cholesterolu. Istotne przy rozpoznaniu niedoczynności jest badanie USG gruczołu tarczowego, w którym ocenia się m.in. wielkość narządu.
5. Niedoczynność tarczycy – leczenie i dieta
Podstawowym lekiem stosowanym przy niedoczynności tarczycy jest L-tyroksyna. Ma ona wpłynąć na regulację poziomu TSH. Zaleca się jej przyjmowanie rano na czczo, najlepiej minimum 30 minut przed posiłkiem. Ilość leku uzależniona jest od wyników badań laboratoryjnych. Pierwsza dawka w późniejszym czasie powinna zostać zmieniona w zależności od stężenia TSH, T3 i T4 po około 4–6 tygodniach od rozpoczęcia terapii. Ponowne badania wykonuje się również na czczo, jednak bez przyjęcia leku. Ważna jest systematyczna kontrola wymienionych hormonów.
Przy niedoczynności tarczycy znaczenie ma także sposób odżywiania się. Warto zadbać o prawidłowe zbilansowanie diety, tak by dostarczać wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Poniższa tabela zawiera źródła, na które warto zwrócić szczególną uwagę. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji, gdy niedoczynność tarczycy spowodowana jest chorobą Hashimoto, zalecenia dietetyczne mogą się istotnie różnić. Często przydatne w chorobach autoimmunologicznych są sprawdzenie istniejących nietolerancji pokarmowych i zastosowanie diety eliminacyjnej.
| SKŁADNIK | PRZYKŁADOWE ŹRÓDŁA |
| Jod | Dorsz, łosoś, makrela |
| Białko | Chude mięso drobiowe, mięso wołowe, ryby |
| Błonnik pokarmowy | Warzywa, produkty pełnoziarniste |
| Witamina A | Jaja, tran |
| Witamina B12 | Produkty pochodzenia zwierzęcego |
| Witamina C | Czarna porzeczka, natka pietruszki, papryka |
| Witamina D | Tłuste ryby, żółtko jaja |
| Witamina K | Jaja, ziemniaki, awokado |
| Witamina E | Oleje roślinne, orzechy, migdały |
| Żelazo | Wątroba, ryby |
| Selen | Produkty zbożowe, mięso, kiełki |
| Cynk | Mięso, przetwory mleczne |
Źródło: Tuchendler P., Zdrojewicz Z., Dieta w chorobach tarczycy, „Medycyna Rodzinna” 2017, 20(4), 299–303.
Przy niedoczynności tarczycy zwraca się uwagę na związki, które mogą hamować wchłanianie jodu z żywności lub jego metabolizm. Należą do nich siarkocyjanki i goitrogeny obecne m.in. w roślinach krzyżowych (np. kapusta, jarmuż, brokuły). Zaleca się ich ograniczenie i spożywanie po wcześniejszej obróbce termicznej.
Niedoczynność tarczycy to choroba wpływająca na funkcjonowanie całego organizmu. Można jednak odpowiednio uregulować pracę tego narządu i żyć bez dokuczliwych objawów.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Ponichtera A., Borowiak E., Choroby tarczycy jako poważny problem medyczny w Polsce, „Problemy Pielęgniarstwa” 2008, 16(1–2), 192–198.
Krekora–Wollny K., Niedoczynność tarczycy a otyłość, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2010, 1(1), 63–65.
Tuchendler P., Zdrojewicz Z., Dieta w chorobach tarczycy, „Medycyna Rodzinna” 2017, 20(4), 299–303.
