Motywacja – siła napędowa ludzkiego zachowania
Motywacja, stanowiąca jedną z głównych sił napędowych ludzkiego zachowania, jest tematem, który wzbudza powszechne zainteresowanie. Wpływa na codzienne wybory, decyzje życiowe i sposób, w jaki dążymy do osiągnięcia celów. Bez względu na to, czy jesteśmy jej świadomi, czy też działa na poziomie podświadomym, jest jednym z kluczowych czynników kształtujących nasze życie.
Psychologia motywacji to obszar, który skupia się na badaniu mechanizmów, które kierują pragnieniami, aspiracjami i zdolnością do wytrwania w dążeniu do celu. To nauka o tym, co sprawia, że wstajemy rano i podejmujemy stawiane przed nami wyzwania. Pomaga zrozumieć, dlaczego niektórzy ludzie osiągają niesamowite cele, podczas gdy inni mogą się borykać z trudnościami nawet w codziennym funkcjonowaniu.
SPIS TREŚCI:
1. Teorie w psychologii motywacji
2. Wpływ motywacji na zmiany w stylu życia
3. Motywacja a zdrowie psychiczne
4. Jak motywacja pomaga w pokonywaniu przeszkód
5. Jak radzić sobie z trudnościami
6. Podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Teorie w psychologii motywacji
Hierarchia potrzeb Maslowa
W psychologii motywacji istnieje wiele różnych teorii, które pomagają wyjaśnić, dlaczego ludzie podejmują konkretne działania i co napędza ich zachowanie. Uwzględniają różne perspektywy i podejścia, pozwala to na głębsze zrozumienie skomplikowanych procesów, które wpływają na podejmowane decyzje i obierane cele.
Jedną z najbardziej powszechnych teorii jest hierarchia potrzeb Abrahama Maslowa, według którego ludzie dążą do zaspokojenia swoich potrzeb w sposób hierarchiczny. Piramida składa się z pięciu poziomów, od potrzeb podstawowych do tych bardziej złożonych. Na samym dole piramidy znajdują się potrzeby fizjologiczne, następnie potrzeba bezpieczeństwa, potrzeba przynależności i miłości, potrzeba uznania i szacunku, a na końcu – potrzeba samorealizacji.
Dla przykładu – osoba, która boryka się z brakiem dostępu do jedzenia, będzie bardziej skoncentrowana na zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych niż na dążeniu do samorealizacji, co oznacza, że dopóki jej podstawowe potrzeby nie są spełnione, nie może realizować tych bardziej złożonych (A.J. Hale i wsp. 2019).
Teoria autodeterminacji
Drugą bardzo popularną teorią jest teoria autodeterminacji, która sugeruje, że ludzie są bardziej zmotywowani do działania, gdy czują, że mają kontrolę nad swoimi działaniami i podejmują je dobrowolnie.
Kluczowe w teorii autodeterminacji jest 5 rodzajów motywacji:
– motywacja wewnętrzna – wynika z osobistego zainteresowania czynnością i przyjemności z jej wykonywania. Przykładem może być ktoś, kto maluje obrazy z pasji, niezależnie od nagród zewnętrznych;
– motywacja zewnętrzna – wynika z nagród lub kar zewnętrznych. Osoba działa głównie ze względu na to, co może zyskać lub czego może uniknąć. Przykładem może być praca nad projektem, aby zdobyć awans lub uniknąć kary;
– motywacja introjektowana – dotyczy zachowań, które są wynikiem wewnętrznego nacisku, presji lub poczucia winy. To rodzaj motywacji, w przypadku którego osoba wykonuje określone działania, ponieważ czuje wewnętrzną potrzebę spełnienia oczekiwań lub norm społecznych, ale niekoniecznie dlatego, że sama dostrzega sens lub wartość tych działań;
– motywacja oparta na identyfikacji – w tym przypadku osoba rozumie znaczenie i cele danej czynności, ale niekoniecznie czerpie z niej przyjemność. Może to być motywacja do nauki dla osiągnięcia wyznaczonego celu edukacyjnego lub motywacja do wprowadzenia zmian w nawykach żywieniowych;
– motywacja zintegrowana – wewnętrznie zmotywowane zachowania, które są zgodne z osobistymi przekonaniami, celami i wartościami jednostki. Jest to najwyższy poziom motywacji, w którym działanie nie wynika tylko z chęci spełnienia zewnętrznych oczekiwań lub chęci uzyskania nagród, ale jest autentycznym wyrazem własnych przekonań i dążeń.
2. Wpływ motywacji na zmiany w stylu życia
Wybory żywieniowe i aktywność fizyczna mają ogromne znaczenie dla zdrowia i kondycji, jednak często napotykamy trudności w prowadzeniu zdrowego stylu życia. W tym kontekście motywacja odgrywa kluczową rolę. Osoby, które czują silną motywację, często są bardziej skłonne do podejmowania trudnych wyzwań związanych z dietą, aktywnością fizyczną i dbaniem o swoje zdrowie. Motywacja może działać jak siła napędowa, która pomaga pokonać lenistwo, pokusy i przeszkody związane z wprowadzaniem pozytywnych zmian w życiu.
Warto zrozumieć, że motywacja nie jest jednostajna i może się zmieniać w zależności od różnych czynników, takich jak cele, wsparcie społeczne i poziom stresu. Dlatego tak ważne jest badanie mechanizmów, które na nią wpływają.
Motywacja jest również związana z celebrowaniem osiągnięć. Kiedy osiągamy wyznaczone cele związane z odżywianiem i stylem życia, zachęca to do dalszych wysiłków. To uczucie sukcesu może działać jak nagroda (J. Lakerveld i wsp. 2020).
3. Motywacja a zdrowie psychiczne
Nie sposób pominąć wpływu motywacji na zdrowie psychiczne. Samopoczucie, emocjonalna równowaga i zdolność do radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi są bezpośrednio związane z determinacją do podejmowania różnych działań i osiągania celów.
Brak motywacji może prowadzić do uczucia apatii, bezradności i obniżenia samopoczucia. W przypadku utraty zainteresowania lub braku energii do podejmowania działań jakość życia może znacząco ucierpieć. To z kolei może prowadzić do pojawienia się negatywnych emocji, takich jak smutek, frustracja czy poczucie braku sensu. W dłuższej perspektywie brak motywacji może sprzyjać rozwojowi zaburzeń nastroju, jak depresja czy dystymia.
Jednym ze sposobów wzmacniania motywacji jest terapia motywacyjna. Jest to skuteczne narzędzie psychoterapeutyczne, które koncentruje się na wzmacnianiu motywacji do wprowadzenia pozytywnych zmian w życiu. Jest szczególnie użyteczna w przypadku osób borykających się z uzależnieniami, problemami zdrowotnymi lub trudnościami w zmianie destrukcyjnych nawyków. Pomaga pacjentom zrozumieć, dlaczego chcieliby dokonać określonych zmian, oraz identyfikować ich cele i motywacje, a następnie rozwijać strategie, które pomagają im je osiągnąć. Terapeuta motywacyjny pracuje nad wzmocnieniem wewnętrznej motywacji pacjenta, co może znacząco zwiększyć szansę na wprowadzenie trwałych korzystnych zmian w życiu.
Wprowadzenie motywacji do terapii może być kluczowym krokiem w procesie zdrowienia i rozwoju osobistego. Pomaga odzyskać wiarę we własne możliwości, co ma istotne znaczenie dla zdrowia psychicznego (D. Schulz 2020).
4. Jak motywacja pomaga w pokonywaniu przeszkód
Trudności i wyzwania są nieodłączną częścią życia każdego człowieka. Niektóre z nich mogą być małe i codzienne, podczas gdy inne – znacznie bardziej wymagające i złożone. To, w jaki sposób reagujemy na te trudności, ma ogromny wpływ na motywację. Często gdy napotykamy trudności, nasza motywacja może słabnąć, szczególnie jeśli problemy wydają się nie do pokonania. Może to powodować stres, poczucie bezradności i spadek entuzjazmu.
Niemniej jednak trudności nie zawsze muszą prowadzić do spadku motywacji. Wielu ludzi znajduje w trudnościach źródło inspiracji do działania. Wydobywają z nich siłę do przekształcenia wyzwań w okazje do rozwoju osobistego i osiągnięcia sukcesu. To podejście jest nazywane „motywacją przez przeszkody”.
5. Jak radzić sobie z trudnościami
Skuteczne radzenie sobie z trudnościami jest kluczowe dla utrzymania motywacji pomimo przeciwności. Najważniejszą strategią jest ustalenie realistycznych celów i podzielenie drogi do ich osiągnięcia na mniejsze kroki. Realistyczne cele zachęcają do działania, zmniejszają poczucie przytłoczenia i dzięki temu zwiększają szansę na sukces. Z kolei wykorzystanie metody małych kroków ułatwia planowanie i monitorowanie osiągnięć, a także motywuje do działania dzięki osiąganiu pośrednich sukcesów.
Wsparcie społeczne jest kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na motywację i zdolność do radzenia sobie z trudnościami. To siła, która może znacząco wpłynąć na samopoczucie i zdolność do przekształcania trudności w możliwości. Dzielenie się trudnościami z innymi ludźmi pozwala wyrazić emocje i uczucia. Często samo wyrażenie obaw, lęków czy frustracji może przynieść ulgę. Wsparcie przyjaciół, rodziny czy partnera może działać jak lekarstwo na emocjonalne rany, przywrócić motywację i siłę do działania. Wsparcie społeczne może też działać inspirująco – gdy widzimy, że inni osiągają sukcesy lub radzą sobie z trudnościami, możemy uwierzyć, że i my jesteśmy w stanie to osiągnąć.
Warto pamiętać, że wsparcie społeczne nie zawsze musi pochodzić od rodziny czy przyjaciół. Istnieją również organizacje, grupy wsparcia oraz profesjonalni terapeuci, którzy zapewniają wsparcie emocjonalne i praktyczne. Może to pomóc w utrzymaniu motywacji i jej wzmocnieniu, nawet w najtrudniejszych sytuacjach życiowych.
W kontekście motywacji bardzo duże znaczenie mają też samodyscyplina i wytrwałość. Samodyscyplina to zdolność do kontrolowania swojego zachowania, emocji i impulsów w celu osiągnięcia określonych celów lub realizacji zadań. Wytrwałość z kolei to zdolność do kontynuowania działań i dążenia do celu pomimo przeszkód, zmęczenia czy niepowodzeń. To umiejętność, która jest szczególnie istotna w długotrwałych projektach lub w osiąganiu trudnych celów. Ostatnim, ale nie mniej ważnym czynnikiem wspierającym motywację jest pozytywne myślenie. Pozwala zwiększać wytrwałość, poprawia samopoczucie i redukuje stres (D. Kwasnicka 2016).
6. Podsumowanie
Motywacja to fundamentalna siła napędowa ludzkiego zachowania, wpływa na codzienne wybory oraz sposób, w jaki dążymy do osiągnięcia celów. Nauka zajmująca się badaniem mechanizmów kierujących naszymi aspiracjami i zdolnością do wytrwania w drodze do sukcesu to psychologia motywacji.
W tej dziedzinie istnieje wiele teorii, które pomagają zrozumieć, dlaczego ludzie podejmują konkretne działania i co napędza ich zachowanie. Najbardziej znane to piramida potrzeb Abrahama Maslowa oraz teoria autodeterminacji. Kluczowe jest także rozróżnienie między motywacją wewnętrzną a zewnętrzną.
Motywacja odgrywa znaczącą rolę w dążeniu do zdrowego stylu życia i zmiany nawyków. Osoby z silną motywacją są bardziej skłonne do podejmowania wyzwań związanych z dietą, aktywnością fizyczną i dbaniem o zdrowie.
Motywacja ma także istotny wpływ na zdrowie psychiczne. Jej brak może prowadzić do częstszego odczuwania negatywnych emocji i rozwoju zaburzeń nastroju. Terapia motywacyjna jest skutecznym narzędziem pomagającym we wzmocnieniu wewnętrznej motywacji i osiągnięciu pozytywnych zmian w życiu. Ustalanie realistycznych celów, metoda mniejszych kroków, wsparcie społeczne, samodyscyplina, wytrwałość oraz pozytywne myślenie to kluczowe czynniki wpływające na motywację i zdolność do osiągania celów.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Góźdź J., Konstrukcja kwestionariusza motywacji do nauki w oparciu o koncepcję Self-Determination Theory E. Deciego, R.M. Ryana, „Przegląd Pedagogiczny” 2015, 1, 263–270.
Hale A.J. et al., Adapting Maslow's Hierarchy of Needs as a Framework for Resident Wellness, „Teaching and Learning in Medicine” 2019, 31(1), 109–118.
Kwasnicka D. et al., Theoretical explanations for maintenance of behaviour change: a systematic review of behaviour theories, „Health Psychology Review” 2016, 10(3), 277–296.
Lakerveld J. et al., Motivation: key to a healthy lifestyle in people with diabetes? Current and emerging knowledge and applications, „Diabetic Medicine” 2020, 37(3), 464–472.
Michaelsen M.M., Esch T., Motivation and reward mechanisms in health behavior change processes, „Brain Research” 2021, 1757, 147309.
Schulz D., Depression development: From lifestyle changes to motivational deficits, „Behavioural Brain Research” 2020, 395, 112845.