Kurkumina – właściwości zdrowotne
Kurkumina to substancja roślinna uzyskiwana z kłączy ostryża długiego (Curcuma lona L.), nazywanego kurkumą bądź indyjskim szafranem. Swoje szerokie zastosowanie zawdzięcza właściwościom barwiącym i zapachowym oraz szerokiej aktywności biologicznej. W wielu krajach kłącze kurkumy wykorzystuje się w formie przyprawy w celu nadania żywności charakterystycznej pomarańczowo-żółtej barwy. Kurkuma jest również jednym ze składników popularnej przyprawy curry. Jakie właściwości zdrowotne wykazuje kurkumina i czy warto włączyć ten związek do codziennej diety?
SPIS TREŚCI:
1. Kurkuma i kurkumina – ogólna charakterystyka
2. Kurkumina – wielokierunkowe prozdrowotne działanie
3. Właściwości przeciwutleniające kurkuminy
4. Właściwości przeciwzapalne kurkuminy
5. Właściwości przeciwnowotworowe kurkuminy
6. Kurkumina w leczeniu depresji
7. Kurkumina w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS)
8. Kurkumina – podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Kurkuma i kurkumina – ogólna charakterystyka
Kłącze ostryżu długiego to cenne źródło energii. W 100 g dostarcza ok. 390 kcal, w tym ok. 70% węglowodanów (głownie skrobi), 6% białka i 5% tłuszczu. Obecne są w nim także istotne dla organizmu człowieka składniki mineralne, takie jak wapń, żelazo, sód oraz potas. Ponadto w 100 g zawiera: 50 mg kwasu askorbinowego (witamina C), 0,09 mg tiaminy (witamina B1), 0,19 mg ryboflawiny (witamina B2) oraz 4,8 mg niacyny (witamina B3) (M. Jabczyk i wsp. 2021). Wśród najbardziej aktywnych substancji znajdujących się w kurkumie wyróżnia się związki polifenolowe zwane kurkuminoidami, w skład których wchodzą: kurkumina, bis-demetoksykurkumina, cyklokurkumina, demetoksykurkumina. Obecnie najwięcej kłącza kurkumy uprawia się w Chinach oraz Indiach.
Od wieków wiadomo o wielu cennych właściwościach kurkuminy – identyfikowano ją już ponad 100 lat temu. Po raz pierwszy wyizolowana została w 1815 r., a dopiero w 1910 r. polscy chemicy ustalili jej strukturę przestrzenną.
Niestety zawartość kurkuminy w kurkumie wynosi zaledwie kilka procent (0,3–5,4%), a jej biodostępność jest bardzo niska (S.J. Hewlings, D.S. Kalman 2017). Wynika to ze słabej absorpcji z jelit i szybkiego rozkładu w wątrobie, dlatego stężenie kurkuminy w osoczu wynosi często mniej niż 1 μmol. W celach terapeutycznych wykorzystuje się zatem suplementy, które mają zwiększoną biodostępność substancji nawet o 2000%. Przyswajalność zwiększa się także poprzez dodanie do suplementu piperyny, kompleksów z jonami metali Zn2+, Cu2+, Mg2+ czy albumin.
Wysokie spożycie kurkuminy obserwuje się w krajach słynących z uprawy ostryżu długiego. Dzienna podaż w Indiach może wynosić ok. 2,0–2,5 g kurkumy, co odpowiada ok. 100 mg kurkuminy dziennie. W 2004 r. ustalono dopuszczalne dzienne spożycie kurkuminy (ADI) na poziomie 0–3 mg/kg mc. (maks. 250–320 mg). Warto wspomnieć, że w krótkoterminowych badaniach dawka 8000 mg kurkuminy na dobę nie wywoływała skutków ubocznych, natomiast przy dawce 12000 mg zaobserwowano już działania niepożądane takie jak biegunka, wysypka, ból głowy oraz zabarwienie kału na żółto. Należy jednak przeprowadzić długoterminowe badania oceniające wpływ suplementacji dużych dawek kurkuminy na zdrowie (K. Terlikowska, A. Witkowska, S. Terlikowski 2014).
2. Kurkumina – wielokierunkowe prozdrowotne działanie
Kurkumina wykazuje wielokierunkowe działanie prozdrowotne zarówno na poziomie komórki, jak i całego organizmu. Przypisuje się jej właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Ten bioaktywny składnik kurkumy może zapobiegać chorobom Alzhaimera, Parkinsona oraz układu sercowo-naczyniowego, a także wspomagać ich leczenie. Swoje zastosowanie może mieć również w terapii cukrzycy, astmy, artretyzmu, nowotworów czy miażdżycy. Ponadto kurkumina może poprawić kontrolę glikemii i metabolizm lipidów u pacjentów z PCOS i zaburzeniami metabolicznymi bez znaczących działań niepożądanych (w badaniach wykorzystano dawki 80–500 mg/dzień). Zaleca się jednak dalsze prace w celu zbadania potencjalnego wpływu kurkuminy na zmniejszenie hiperandrogenizmu (R.R. Kotha, D.L. Luthria 2019; B. Abdelazeem i wsp. 2022).
3. Właściwości przeciwutleniające kurkuminy
Kurkumina wykazuje działanie przeciwutleniające na podobnym poziomie co witamina C czy E. Dzięki swoim antyoksydacyjnym właściwościom chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych, które przyczyniają się do nieprawidłowego funkcjonowania wielu struktur komórkowych. Zapobiega zatem stresowi oksydacyjnemu odpowiadającemu za procesy starzenia się organizmu oraz powstawanie wielu chorób. (m.in. chorób Parkinsona czy Alzheimera, stwardnienia rozsianego, stwardnienia zanikowego bocznego, miażdżycy). Ponadto kurkumina powoduje wzrost poziomu wewnątrzkomórkowego glutationu, który również działa przeciwutleniająco. Badania wykazały, że związek ten chronił szczury przed oksydacyjnym uszkodzeniem cząsteczek komórkowych (białek, lipidów, kwasów nukleinowych) powstających pod wpływem działania reaktywnych form tlenu (R.R. Kotha, D.L. Luthria 2019; D. Hatipoglu, E. Keskin 2022).
4. Właściwości przeciwzapalne kurkuminy
W wielu badaniach udowodniono przeciwzapalne właściwości kurkuminy. Za rozwój stanu zapalnego odpowiada m.in. aktywność jądrowego czynnika transkrypcyjnego NF-kB, który reguluje działanie wielu białek, np. interleukiny: IL-1- α, IL-1- β, IL-2, IL-6, IL-8, IL-9, cząsteczek adhezyjnych: ELAM-1, ICAM-1 i VCAM-1, enzymów cyklooksygenazy 2 (COX-2), lipooksygenazy 5 (LOX-5) i dysmutazy ponadtlenkowej (MnSOD). Kurkumina upośledza aktywację NF-kB i obniża ekspresję białek uczestniczących w powstawaniu stanu zapalnego. Szczurom narażonym na zanieczyszczenia żywności aflatoksynami (grzybami pleśniowymi z rodziny Aspergillus) podawano dziennie kurkuminę w dawce 300 mg/kg mc. Zauważono znaczny spadek poziomu cytokin prozapalnych: czynnika martwicy nowotworów (TNF-α), interleukiny 1b (IL-1B) oraz interleukiny 6 (IL-6), co miało wpływ na znaczną poprawę funkcji wątroby i obniżenie stanu zapalnego (D. Hatipoglu, E. Keskin 2022).
5. Właściwości przeciwnowotworowe kurkuminy
Proces powstawania nowotworów jest bardzo skomplikowany, choć za główną przyczynę karcynogenezy uważa się zaburzenia w ścieżkach sygnalizacyjnych zdrowych komórek, co wiąże się ze zmianami w białkach regulatorowych. Istnieją statystyczne korelacje wskazujące na mniejszą częstość rozwoju raka u osób spożywających kurkumę. Wykazano, że kurkumina oddziałuje na funkcjonowanie wielu białek: czynników transkrypcyjnych, czynników wzrostu, enzymów czy cytokin, a co za tym idzie – wpływa na proces karcynogenezy i stan zapalny. Potrzeba jednak więcej badań klinicznych przeprowadzonych na ludziach, by ocenić, czy kurkumina może mieć zastosowanie podczas leczenia nowotworów (H. Bashang, S. Tamma 2020).
6. Kurkumina w leczeniu depresji
Przeprowadzona w 2020 r. metaanaliza badań wskazuje, że kurkumina może łagodzić objawy depresyjne i lękowe u osób chorujących na depresję. W pracach naukowych wykazano również potencjał kurkuminy w leczeniu zaburzeń depresyjnych, zespołu stresu pourazowego, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych oraz afektywno-dwubiegunowych. Wyniki należy jednak interpretować ostrożnie, gdyż brakuje badań przeprowadzonych na większej liczbie osób (A.L. Lopresti 2017; L. Fusar-Poli i wsp. 2022).
7. Kurkumina w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS)
W badaniach porównywano wpływ zastosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz suplementacji ekstraktami z kurkuminy (1000–2000 mg/dzień) na zmniejszenie dolegliwości bólowych i sztywność stawów u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Zaobserwowano mniejszą częstość występowania działań niepożądanych podczas stosowania ekstraktu z kurkuminy w porównaniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.
Kurkumina wydaje się zatem bezpiecznym i skutecznym suplementem dla pacjentów z ChZS. Zaleca się prowadzenie suplementacji przez co najmniej 12 tygodni. Należy jednak przeprowadzić więcej badań, które dokładnie oszacowałby bezpieczną i skuteczną dawkę suplementu (L. Zeng i wsp. 2021).
8. Kurkumina – podsumowanie
Kurkumina jest szeroko badanym związkiem o dużej aktywności biologicznej, wykazującym wielokierunkowy prozdrowotny wpływ na organizm. Niestety biodostępność substancji z przyprawy jest bardzo niska, dlatego w tym przypadku lepiej sprawdzą się suplementy diety zawierające ten składnik. Trwają prace dotyczące sposobów zwiększania bioprzyswajalności kurkuminy z suplementu, potrzeba także więcej dobrze zaprojektowanych badań na szeroko zakrojoną skalę, by ocenić, jaka dawka będzie bezpieczna podczas długotrwałego stosowania. Z pewnością jest to jednak związek o bardzo obiecującym prozdrowotnym działaniu.
Bibliografia
Abdelazeem B. et al., The effects of curcumin as dietary supplement for patients with polycystic ovary syndrome: An updated systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials, „Phytotherapy Research” 2022, 36(1), 22–32.
Bashang H., Tamma S., The use of curcumin as an effective adjuvant to cancer therapy: A short review, „Biotechnology and Applied Biochemistry” 2020, 67(2), 171–179.
Fusar-Poli L. et al., Curcumin for depression: a meta-analysis, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition” 2020, 60(15), 2643–2653.
Hatipoglu D., Keskin E., The effect of curcumin on some cytokines, antioxidants and liver function tests in rats induced by Aflatoxin B1, „Heliyon” 2022, 8(7), epub.
Hewlings S.J., Kalman D.S., Curcumin: A Review of Its Effects on Human Health, „Foods” 2017, 6(10), epub.
Jabczyk M. et al., Curcumin in Metabolic Health and Disease, „Nutrients” 2021, 13(12), epub.
Kotha R.R., Luthria D.L., Curcumin: Biological, Pharmaceutical, Nutraceutical, and Analytical Aspects, „Molecules” 2019, 24(16), epub.
Lopresti A.L., Curcumin for neuropsychiatric disorders: a review of in vitro, animal and human studies, „Journal of Psychopharmacology” 2017, 31(3), 287–302.
Terlikowska K., Witkowska A., Terlikowski S., Kurkumina w chemoprewencji raka piersi, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2014, 68, 571–578.
Zeng L. et al., The efficacy and safety of Curcuma longa extract and curcumin supplements on osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis, „Bioscience Reports” 2021, 41(6), epub.
