Hormon AMH – kluczowy wskaźnik w diagnostyce niepłodności
Problem niepłodności dotyka coraz więcej par na całym świecie. Zmiany stylu życia, późniejsze planowanie rodziny, czynniki środowiskowe oraz postępujące starzenie się populacji przyczyniają się do zwiększenia częstości występowania problemów z płodnością. W tym kontekście rezerwa jajnikowa, czyli zdolność jajników do produkcji zdrowych, dojrzałych komórek jajowych, nabiera szczególnego znaczenia i staje się kluczowym wskaźnikiem zdolności reprodukcyjnej kobiety. W związku z tym zrozumienie czynników wpływających na jej poziom i monitorowanie jej zmian staje się niezwykle ważne dla kobiet planujących potomstwo, a także dla specjalistów zajmujących się leczeniem niepłodności.
SPIS TREŚCI:
1. Hormon AMH – pomiar rezerwy jajnikowej
2. Czynniki wpływające na poziom AMH
4. Sposoby na naturalne zwiększenie rezerwy jajnikowej
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Hormon AMH – pomiar rezerwy jajnikowej
Hormon antymüllerowski (AMH) to białko syntetyzowane przez komórki ziarniste jajników. Odgrywa kluczową rolę w regulacji procesów dojrzewania pęcherzyków jajnikowych, a także w określaniu płci w okresie płodowym. W życiu dorosłym poziom AMH jest traktowany jako cenny wskaźnik rezerwy jajnikowej, który umożliwia ocenę liczby oraz jakości oocytów dostępnych w jajnikach kobiety.
Stężenie AMH w organizmie kobiety jest ściśle powiązane z jej płodnością. Charakteryzujący się relatywną stabilnością przez cały cykl miesiączkowy poziom tego hormonu stanowi wiarygodny marker zdolności reprodukcyjnych. Niskie wartości AMH mogą sygnalizować zmniejszoną rezerwę jajnikową, co jest szczególnie istotne dla kobiet, które planują macierzyństwo na późniejszym etapie życia, a także dla tych, które mogą napotkać trudności z poczęciem.
Monitorowanie poziomu AMH ma zatem istotne znaczenie w planowaniu rodziny oraz w diagnostyce i leczeniu niepłodności. Wyższe poziomy AMH zazwyczaj wskazują na większą rezerwę jajnikową, co może sugerować większą elastyczność w planowaniu ciąży oraz potencjalnie lepsze odpowiedzi na leczenie wspomaganego rozrodu, np. zapłodnienie in vitro. Co więcej, niski poziom AMH może skłonić kobiety do wcześniejszego rozważenia swoich opcji reprodukcyjnych, w tym skorzystania z bankowania jajeczek lub poszukiwania innych alternatyw reprodukcyjnych (L. Shrikhande, B. Shrikhande, A. Shrikhande 2020).
2. Czynniki wpływające na poziom AMH
Poziom hormonu antymüllerowskiego może być determinowany przez wiele czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Wiek kobiety odgrywa tutaj kluczową rolę, ponieważ stężenie AMH naturalnie maleje w miarę starzenia się, co odzwierciedla stopniowy spadek zarówno liczby, jak i jakości jajeczek dostępnych w jajnikach.
Równie istotne są czynniki genetyczne, które wpływają na początkową liczbę jajeczek, z którą kobieta przychodzi na świat, oraz na tempo ich zużywania. Do czynników środowiskowych, które również są istotne, należą ekspozycja na toksyny i substancje chemiczne, które mogą przyspieszać obniżanie się poziomu AMH. Ponadto styl życia, w tym dieta i aktywność fizyczna, może wpływać na równowagę hormonalną organizmu, co z kolei ma pośredni wpływ na produkcję AMH.
Interesujące są również badania wskazujące, że pewne schorzenia, np. zespół policystycznych jajników (PCOS), mogą prowadzić do wyższych niż przeciętne poziomów AMH. Wynika to z obecności większej liczby pęcherzyków jajnikowych, które jednak nie dojrzewają prawidłowo. Z kolei choroby autoimmunologiczne wpływające na funkcjonowanie jajników mogą przyczyniać się do obniżenia poziomu tego hormonu (A.K. Singh, R. Singh 2015).
3. Badanie poziomu AMH
Badanie poziomu hormonu antymüllerowskiego jest coraz częściej stosowane w celu oceny rezerwy jajnikowej w kontekście diagnozy i planowania leczenia niepłodności. Zaleca się je szczególnie kobietom, które rozważają późne macierzyństwo lub mają problemy z poczęciem. Test jest również przydatny dla pacjentek przed zabiegami, które mogą wpływać na funkcjonowanie jajników, takimi jak chemioterapia lub radioterapia, oraz w diagnostyce niektórych zaburzeń, jak zespół policystycznych jajników (PCOS).
Badanie AMH przeprowadza się na podstawie analizy próbki krwi, co jest procedurą nieinwazyjną i stosunkowo szybką. Największą zaletą jest to, że można je przeprowadzić w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego, ponieważ poziom hormonu nie podlega znacznym fluktuacjom, które są typowe dla innych hormonów płciowych. To czyni badanie AMH niezwykle wygodnym narzędziem do oceny zdolności reprodukcyjnych bez konieczności szczegółowego planowania terminu (M.I. Cedars 2022).
Wartości referencyjne
Wartości referencyjne hormonu antymüllerowskiego różnią się w zależności od wieku kobiety, co odzwierciedla naturalne zmiany w rezerwie jajnikowej na przestrzeni życia. Poziom AMH jest stosunkowo wysoki w młodości, stopniowo obniża się wraz z wiekiem, co zwiastuje zbliżanie się menopauzy.
Ogólnie przyjęte zakresy to:
– Wysoki poziom AMH (powyżej 3 ng/ml). Wartości te mogą świadczyć o dużej rezerwie jajnikowej. Często spotykane są u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), gdy liczba niewykorzystanych pęcherzyków jest znacznie większa niż przeciętna.
– Normalny poziom AMH (1–3 ng/ml). Wartości w tym przedziale wskazują na zdrową rezerwę jajnikową, zgodną z wiekiem kobiety, co oznacza dobre perspektywy dla naturalnego poczęcia.
– Niski poziom AMH (0.3–1 ng/ml). Wartości w tym zakresie są sygnałem zmniejszającej się rezerwy jajnikowej, co może stanowić wyzwanie dla kobiet starających się o dziecko.
– Bardzo niski poziom AMH (poniżej 0.3 ng/ml). Skrajnie niskie wartości mogą oznaczać bardzo ograniczoną rezerwę jajnikową, co w praktyce może komplikować leczenie niepłodności i wymagać szczególnego podejścia medycznego.
Każda z tych wartości może dostarczyć kluczowych informacji na temat płodności kobiety, a także stanowić ważne narzędzie w planowaniu rodziny i zarządzaniu wyzwaniami związanymi z niepłodnością. Interpretacja poziomu AMH powinna jednak zawsze odbywać się pod nadzorem specjalisty, który uwzględni wszystkie aspekty zdrowia reprodukcyjnego pacjentki (R. Tal, D.B. Seifer 2017).
4. Sposoby na naturalne zwiększenie rezerwy jajnikowej
Naturalne metody zwiększenia rezerwy jajnikowej koncentrują się głównie na poprawie ogólnego stanu zdrowia i optymalizacji funkcji jajników, chociaż bezpośrednie zwiększenie liczby komórek jajowych dostępnych w jajnikach nie jest możliwe, gdyż kobieta rodzi się z ich określoną liczbą. Niemniej jednak pewne zmiany w stylu życia mogą pozytywnie wpłynąć na poprawę jakości jajeczek, co jest równie istotne.
Zdrowa dieta
Wyniki badań naukowych wskazują, że odpowiednio dobrana dieta może mieć istotny wpływ na poprawę rezerwy jajnikowej u kobiet z niskim poziomem hormonu AMH. Zwiększone spożycie produktów mlecznych może przyczynić się do poprawy wskaźników hormonalnych. Wynika to z faktu, że produkty mleczne są źródłem białka i wapnia, które są kluczowe dla zdrowia hormonalnego i reprodukcyjnego (N. Moslehi i wsp. 2019).
Kolejnym ważnym składnikiem diety są produkty bogate w kwas foliowy, takie jak warzywa liściaste, nasiona roślin strączkowych i jajka. Według danych naukowych kwas foliowy jest niezbędny w procesie oogenezy oraz może przyczyniać się do poprawy jakości komórek jajowych (M. Kadir i wsp. 2022).
Dodatkowo kwasy tłuszczowe omega-3 obecne w tłustych rybach morskich takich jak łosoś, sardynki czy makrela mają zdolność zwiększania wrażliwości organizmu na estrogen, a także poprawy jakości komórek jajowych (R. KaboodMehri i wsp. 2021).
Nie bez znaczenia są także antyoksydanty, np. witaminy C, E, selen czy cynk. Odgrywają kluczową rolę w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym, który może negatywnie wpływać na zdrowie reprodukcyjne. Badacze sugerują, że dieta bogata w te składniki może pomagać w zwiększeniu rezerwy jajnikowej. Z tego względu warto włączyć do diety więcej surowych i nieprzetworzonych produktów bogatych w przeciwutleniacze, zwłaszcza warzyw i owoców, które mogą pomóc w zmniejszeniu negatywnego wpływu stresu oksydacyjnego na jajniki (R.M. Smits i wsp. 2018).
Suplementacja
Wyniki niektórych badań sugerują, że suplementy mogą poprawić jakość jajeczek poprzez redukcję stresu oksydacyjnego. Autorzy doszli do następujących wniosków:
– suplementacja 600 mg koenzymu Q10 dziennie przez 3 miesiące może poprawić jakość jajeczek u kobiet z niskim AMH (Li. Ma i wsp. 2022),
– suplementacja 4000 IU witaminy D dziennie przez 6 miesięcy może skutkować poprawą poziomu AMH oraz ogólnej jakości jajeczek (I. Moridi i wsp. 2020),
– dzienna suplementacja 1000 mg kwasów tłuszczowych omega-3 EPA i DHA przyczynia się do poprawy jakości jajeczek oraz zwiększenia rezerwy jajnikowej (R. KaboodMehri i wsp. 2021),
– suplementacja antyoksydantami takimi jak witamina C (500 mg dziennie), witamina E (400 IU dziennie) oraz resweratrol (150 mg dziennie) może efektywnie zmniejszać stres oksydacyjny i poprawiać jakość jajeczek (V. Calcaterra i wsp. 2021).
Dodatkowo kwas foliowy, którego zalecana dawka wynosi 400 µg dziennie, jest niezwykle istotny dla zdrowia reprodukcyjnego, ponieważ wspiera syntezę DNA i jest kluczowy w procesie podziałów komórkowych. Jego odpowiednie stężenie w organizmie ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania zdrowia komórek jajowych (K. Liao i wsp. 2022).
Zarządzanie stresem
Przewlekły stres może wpłynąć negatywnie na równowagę hormonalną. Techniki redukcji stresu, takie jak joga, medytacja czy mindfulness, mogą pomóc w utrzymaniu zdrowia reprodukcyjnego. Warto również rozważyć pomoc specjalisty, np. psychologa lub psychoterapeuty, jeśli poziom stresu w ciągu dnia jest na tyle wysoki, że samodzielne poradzenie sobie z nim jest niemożliwe (Y.Z. Dong i wsp. 2017).
Aktywność fizyczna
Regularne ćwiczenia mogą poprawić krążenie i ogólną równowagę hormonalną. Zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną i rezygnację z nadmiernego wysiłku, który mogłyby negatywnie wpłynąć na cykl menstruacyjny (D. Kiranmayee i wsp. 2017).
Utrzymanie prawidłowej masy ciała
Nadwaga lub niedowaga mogą wpływać na równowagę hormonalną i zdrowie jajników. Utrzymanie prawidłowej masy ciała poprzez zbilansowaną dietę i regularną aktywność fizyczną jest ważne dla zachowania płodności (J. Kloos, K. Coyne, R. Weinerman 2022).
Największy wpływ na poziom hormonu AMH ma styl życia. Do czynników szczególnie niekorzystnych zaliczyć należy nadmierną lub zbyt niską masę ciała, nieprawidłową dietę, brak aktywności fizycznej, a także spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Dlatego też wprowadzenie nawet drobnych zmian w codziennych nawykach może znacząco wpłynąć na rezerwę jajnikową i tym samym zwiększyć szansę na zajście w ciążę.
Bibliografia
Calcaterra V. et al., Polycystic Ovary Syndrome in Insulin-Resistant Adolescents with Obesity: The Role of Nutrition Therapy and Food Supplements as a Strategy to Protect Fertility, „Nutrients” 2021, 13(6), 1848.
Cedars M.I., Evaluation of Female Fertility-AMH and Ovarian Reserve Testing, „The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism” 2022, 107(6), 1510–1519.
Dong Y.Z., Zhou F.J., Sun Y.P., Psychological stress is related to a decrease of serum anti-müllerian hormone level in infertile women, „Reproductive Biology and Endocrinology” 2017, 15(1), 51.
KaboodMehri R. et al., The association between the levels of anti-Müllerian hormone (AMH) and dietary intake in Iranian women, „Archives of Gynecology and Obstetrics” 2021, 304(3), 687–694.
Kadir M. et al., Folate intake and ovarian reserve among women attending a fertility center, „Fertility and Sterility” 2022, 117(1), 171–180.
Kiranmayee D. et al., The Effect of Moderate Physical Activity on Ovarian Reserve Markers in Reproductive Age Women Below and Above 30 Years, „Journal of Human Reproductive Sciences” 2017, 10(1), 44–48.
Kloos J., Coyne K., Weinerman R., The relationship between anti-Müllerian hormone, body mass index and weight loss: A review of the literature, „Clinical Obesity” 2022, 12(6), e12559.
Liao K. et al., Effect of folic acid supplementation on diminished ovarian reserve: study protocol of a single-centre, open-label, randomised, placebo-controlled clinical trial, „BMJ Open” 2022, 12(7), e057689.
Ma L. et al., Association of Coenzyme Q10 with Premature Ovarian Insufficiency, „Reproductive Sciences” 2023, 30(5), 1548–1554.
Moslehi N. et al., Do dietary intakes influence the rate of decline in anti-Mullerian hormone among eumenorrheic women? A population-based prospective investigation, „Nutrition Journal” 2019, 18(1), 83.
Shrikhande L., Shrikhande B., Shrikhande A., AMH and Its Clinical Implications, „The Journal of Obstetrics and Gynecology of India” 2020, 70(5), 337–341.
Singh A.K., Singh R., Can anti-Mullerian hormone replace ultrasonographic evaluation in polycystic ovary syndrome? A review of current progress, „Indian Journal of Endocrinology and Metabolism” 2015, 19(6), 731–743.
Smits R.M. et al., Antioxidants in fertility: impact on male and female reproductive outcomes, „Fertility and Sterility” 2018, 110(4), 578–580.
Tal R., Seifer D.B., Ovarian reserve testing: a user's guide, „American Journal of Obstetrics & Gynecology” 2017, 217(2), 129–140.
