Cukrzyca typu 3 – czym jest, przyczyny, objawy i diagnostyka
Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezwykle istotna jest równowaga wszystkich procesów metabolicznych. Jedną z ważniejszych ról odgrywa w tym przypadku gospodarka węglowodanowa. Niestety coraz więcej osób ze względu na niezbyt zdrowy i pełen pośpiechu tryb życia ją zaniedbuje, co doprowadza do różnego rodzaju zaburzeń. Najczęstszymi są insulinooporność i często wynikająca z niej cukrzyca typu 2. Istnieje jednak również cukrzyca wtórna – jest nieco mniej znana, ale może nieść za sobą równie poważne konsekwencje.
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest cukrzyca wtórna
2. Przyczyny cukrzycy wtórnej
3. Objawy i diagnostyka
4. Znaczenie diety i aktywności fizycznej w leczeniu cukrzycy wtórnej
5. Podsumowanie
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Czym jest cukrzyca wtórna
Cukrzyca wtórna, nazywana też cukrzycą typu 3 lub cukrzycą 3c, rozwija się w wyniku obecności lub wpływu innej choroby. Jest rezultatem konkretnych czynników, które zaburzają właściwą regulację poziomu glukozy we krwi.
Przyczyny cukrzycy wtórnej mogą być różne, jak choroby trzustki (np. zapalenie trzustki, guzy trzustki), choroby endokrynologiczne (np. zespół Cushinga, nadczynność tarczycy), choroby metaboliczne, choroby wątroby, zaburzenia hormonalne, nadmierna produkcja hormonów wzrostu czy też stosowanie niektórych leków. Każda z tych przyczyn może negatywnie wpływać na funkcjonowanie trzustki, działanie insuliny lub na inne elementy regulujące gospodarkę węglowodanową organizmu.
W przypadku cukrzycy wtórnej kluczowe jest to, że leczenie powinno być ukierunkowane nie tylko na kontrolowanie poziomu glukozy we krwi, ale przede wszystkim na identyfikację i leczenie głównego schorzenia, które prowadzi do cukrzycy. Skuteczne leczenie głównej przyczyny często może poprawić kontrolę glikemii lub nawet spowodować jej odwrócenie. Osoby dotknięte tą przypadłością powinny znajdować się pod stałą opieką interdyscyplinarnego zespołu medycznego, aby dostosować odpowiedni plan leczenia uwzględniający zarówno główne schorzenie, jak i kontrolę poziomu glukozy we krwi (ADA 2021).
2. Przyczyny cukrzycy wtórnej
Najczęstszą przyczyną wystąpienia cukrzycy wtórnej są choroby trzustki. Jest to narząd, który odgrywa kluczową rolę w regulacji procesów metabolicznych organizmu. Odpowiada zarówno za produkcję enzymów trawiennych, jak i za wydzielanie insuliny – hormonu kluczowego dla metabolizmu węglowodanów. Jedną z chorób trzustki, która może prowadzić do rozwinięcia cukrzycy 3c, jest jej zapalenie. Może ono spowodować uszkodzenie komórek produkujących insulinę, tzw. komórek beta. Ich zniszczenie lub uszkodzenie prowadzi do obniżonej produkcji insuliny, co skutkuje zaburzoną zdolnością organizmu do prawidłowego przetwarzania glukozy.
Nowotwory trzustki to kolejny potencjalny czynnik prowadzący do cukrzycy wtórnej. Guzy mogą wpływać na funkcję trzustki na różne sposoby, np. bezpośrednio naciskać na tkanki trzustki, co może zakłócić jej zdolność do produkcji insuliny. Ponadto mogą również zaburzać równowagę hormonalną, wpływając na regulację poziomu glukozy. W celu ich usunięcia czasami konieczne jest przeprowadzenie operacji trzustki, która może prowadzić do uszkodzenia istotnych części narządu. W rezultacie może on stracić zdolność do wytwarzania wystarczającej ilości insuliny lub utracić część swojej funkcjonalności (J.S. Vonderau, C.S. Desai 2022).
Choroby endokrynologiczne są kolejnym czynnikiem mogącym wpłynąć na rozwinięcie cukrzycy wtórnej. Jedną z nich jest zespół Cushinga będący efektem nadmiernego wydzielania kortyzolu (hormonu stresu), który pośrednio może wpłynąć na regulację poziomu glukozy we krwi oraz zmniejszyć wrażliwość komórek na insulinę.
Choroby tarczycy, a zwłaszcza jej nadczynność, również mogą powodować wystąpienie cukrzycy typu 3c. Hormony wydzielane przez gruczoł tarczowy wpływają na wiele procesów metabolicznych, w tym na zdolność organizmu do przetwarzania glukozy. W przypadku ich nadmiernego wydzielania może dojść do zwiększonego zużycia glukozy przez komórki, co prowadzi do podwyższenia poziomu cukru we krwi i potencjalnie rozwinięcia cukrzycy wtórnej (N. Rouiller, F.R. Jornayvaz 2017).
Negatywny wpływ na gospodarkę węglowodanową organizmu mogą również wywierać leki. Niektóre z nich, zwłaszcza te stosowane w terapii nowotworów, chorób immunologicznych (np. reumatyzm lub toczeń) czy psychicznych (np. depresja czy schizofrenia), mogą wywoływać zmiany w procesach metabolicznych, co z kolei może prowadzić do zaburzeń w regulacji poziomu cukru we krwi i rozwinięcia cukrzycy wtórnej (N. Fathallah i wsp. 2015).
Genetyczne choroby metaboliczne charakteryzujące się zaburzeniami w procesach przemiany materii mogą mieć nie tylko skutki lokalne, ale także oddziaływać na różne aspekty funkcjonowania organizmu, w tym na gospodarkę węglowodanową. W przypadku niektórych z nich może dojść do rozwinięcia cukrzycy wtórnej na skutek zakłóceń regulacji poziomu glukozy we krwi. Jedną z takich chorób jest hemochromatoza. Charakteryzuje się nadmiernym gromadzeniem żelaza, które negatywnie wpływa na tkanki i narządy, w tym na trzustkę (T. Creighton Mitchell, D.A. McClain 2014).
Osoby z zespołem Downa, mające trisomię chromosomu 21, również są bardziej narażone na rozwinięcie cukrzycy typu 3c. Mechanizmy tego związku nie są w pełni poznane, ale najprawdopodobniej wynikają z oddziaływań genetycznych i biochemicznych. Istnieje teoria, że pewne zmiany w układzie hormonalnym i procesach metabolicznych związane z zespołem Downa mogą wpływać na zdolność organizmu do przetwarzania glukozy (R. Whooten, J. Schmitt, A. Schwartz 2018).
3. Objawy i diagnostyka
Rozpoznanie cukrzycy wtórnej stanowi kluczowy etap w diagnostyce i leczeniu tego specyficznego rodzaju choroby. Opiera się na identyfikacji istniejącej choroby, która może prowadzić do rozwinięcia zaburzeń gospodarki węglowodanowej. W przypadku podejrzenia cukrzycy wtórnej istotne jest uwzględnienie historii chorób pacjenta i aktualnych schorzeń. Warto monitorować poziom glukozy we krwi i obserwować, czy nie występują nagłe zmiany po zastosowaniu leków lub terapii skierowanej na leczenie głównego schorzenia.
Kryteria diagnostyczne cukrzycy typu 3c są takie same jak w przypadku pozostałych rodzajów choroby. Podczas dwukrotnego badania poziomu glukozy na czczo musi on wynosić powyżej 126 mg/dl (7.0 mmol/l), natomiast po 2 godzinach od przyjęcia 75 g glukozy w doustnym teście obciążenia wartość ta musi wynosić 200 mg/dl (11.1 mmol/l) lub więcej (PTD 2022).
Objawy cukrzycy wtórnej mogą być podobne do objawów cukrzycy typu 1 i 2, jak wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, problemy z koncentracją czy utrata masy ciała. Niemniej jednak obecność głównego schorzenia może wpływać na charakterystykę objawów. Dla przykładu – osoby z cukrzycą wtórną wynikającą z chorób trzustki mogą doświadczać bólów brzucha lub problemów trawiennych. Różnice te podkreślają znaczenie dokładnej analizy medycznej i kontekstu zdrowotnego pacjenta (S. Chatterjee, K. Khunti, M.J. Davies 2017).
Aby skutecznie zarządzać cukrzycą wtórną, niezbędne jest dokładne zrozumienie podstawowego schorzenia lub stanu zdrowia, który wywołał rozwinięcie cukrzycy. Diagnoza pierwotnego problemu jest kluczowa, ponieważ właściwe leczenie tej choroby może wpłynąć na kontrolę poziomu cukru we krwi. Specjaliści medyczni, zwłaszcza endokrynolodzy, interniści czy chirurdzy, powinni współpracować w celu dokładnej diagnozy i opracowania planu leczenia.
4. Znaczenie diety i aktywności fizycznej
Odżywianie odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu cukrzycą. Wybór odpowiednich pokarmów i kontrola ilości spożywanego cukru może pomóc w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi. Dieta powinna opierać się na ogólnych zasadach zdrowego żywienia ze szczególnym uwzględnieniem jakości węglowodanów oraz regularności posiłków.
Dobrze sięgać po produkty o niskim indeksie glikemicznym oraz komponować posiłki w taki sposób, aby miały one również niski ładunek glikemiczny. Podstawowym źródłem węglowodanów powinny być produkty pełnoziarniste, nasiona roślin strączkowych oraz warzywa. Nie bez znaczenia jest też odpowiednia ilość białka, które pomaga utrzymać uczucie sytości i regulować poziom glukozy we krwi. Najlepsze jego źródła to chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych i ich przetwory oraz orzechy. Ważne jest także, aby wybierać zdrowe tłuszcze bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe (np. oliwę z oliwek czy awokado), a także ograniczyć tłuszcze nasycone oraz tłuszcze trans zawarte w produktach wysokoprzetworzonych.
Regularna aktywność fizyczna odgrywa równie istotną rolę. Choć konieczne jest dostosowanie jej do podstawowego schorzenia, może przyczynić się do poprawy wrażliwości na insulinę, kontroli poziomu glukozy we krwi i poprawy ogólnego stanu zdrowia. Przed rozpoczęciem aktywności warto skonsultować się z lekarzem i sprawdzić, czy nie ma żadnych przeciwwskazań do jej wdrożenia. Ważne jest też zindywidualizowanie planu treningowego – uwzględnienie kondycji, preferencji oraz możliwości zdrowotnych. Ważnym aspektem jest też monitorowanie stężenia glukozy we krwi przed wysiłkiem, w jego trakcie i po zakończeniu, zwłaszcza na początkowym etapie (NIDDK 2016).
5. Podsumowanie
Współczesny tryb życia pełen stresu, zły sposób odżywiania i brak aktywności fizycznej mogą negatywnie wpływać na gospodarkę węglowodanową. Jedną z chorób z tym związanych jest cukrzyca wtórna, która pojawia się w wyniku istnienia innej choroby. Kluczowe jest zrozumienie, że leczenie tego typu cukrzycy wymaga skupienia nie tylko na kontrolowaniu poziomu glukozy we krwi, ale przede wszystkim na diagnozie i leczeniu głównego schorzenia.
Odpowiedni sposób żywienia i aktywność fizyczna są niezbędnymi elementami terapii cukrzycy wtórnej. Dzięki nim kontrola poziomów glikemii staje się znacznie łatwiejsza.
Nie bez znaczenia jest też edukacja, która pozwala zapobiegać rozwinięciu choroby. Wiedza na temat ryzyka i sposobów zapobiegania chorobie może pomóc w zmniejszeniu liczby przypadków, a dostęp do opieki medycznej jest kluczowym elementem profilaktyki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Chatterjee S., Khunti K., Davies M.J., Type 2 diabetes, „Lancet” 2017, 389(10085), 2239–2251.
Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes – 2021, „Diabetes Care” 2021, 44(1), 15–33.
Creighton Mitchell T., McClain D.A., Diabetes and hemochromatosis, „Current Diabetes Reports” 2014, 14(5), 488.
Diabetes Diet, Eating, & Physical Activity, niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/diet-eating-physical-activity (28.08.2023).
Fathallah N. et al., Drug-Induced Hyperglycaemia and Diabetes, „Drug Safety” 2015, 38(12), 1153–1168.
Rouiller N., Jornayvaz F.R., Diabetes mellitus secondary to an endocrine pathology: when to think about it?, „Revue Médicale Suisse” 2017, 13(565), 1158–1162.
Vonderau J.S., Desai C.S., Type 3c: Understanding pancreatogenic diabetes, „Journal of the American Academy of Physician Associates” 2022, 35(11), 20–24.
Whooten R., Schmitt J., Schwartz A., Endocrine manifestations of Down syndrome, „Current Opinion in Endocrinology, Diabetes and Obesity” 2018, 25(1), 61–66.
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022, ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf (28.08.2023).
