Choroba Dühringa – inne oblicze celiakii
W ostatnich latach zwiększa się wiedza dotycząca przebiegu celiakii i postępowania w przypadku wystąpienia tej choroby. Celiakia to schorzenie autoimmunologiczne, w którym po ekspozycji na białko zbóż (gluten) organizm reaguje agresją względem komórek jelita, w wyniku czego dochodzi do zaniku kosmków jelitowych. Jedyną skuteczną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej. Nie każdy jednak wie, że nie jest to jedyne schorzenie związane z nieprawidłową reakcją na gluten – do tej grupy należy również opryszczkowate zapalenie skóry, czyli choroba Dühringa.
SPIS TREŚCI:
1. Choroba Dühringa – definicja
3. Choroba Dühringa – diagnostyka
4. Choroba Dühringa – leczenie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Choroba Dühringa – definicja
Opisana po raz pierwszy pod koniec XIX w. choroba Dühringa, podobnie jak celiakia, ma podłoże autoimmunologiczne. Charakteryzują ją przede wszystkim występowanie bardzo swędzących zmian skórnych (m.in. pęcherzyków i grudek) oraz enteropatia glutenozależna, która zwykle jest klinicznie bezobjawowa lub skąpoobjawowa.
Opryszczkowate zapalenie skóry zalicza się do chorób przewlekłych z okresami zaostrzeń i remisji. Często występuje również z innymi chorobami związanymi z autoagresją organizmu, np. toczniem rumieniowatym układowym, cukrzycą typu 1 czy chorobą Hashimoto.
Choroba Dühringa może zostać zdiagnozowana na każdym etapie życia, najczęściej dotyka jednak dzieci i osoby młode, rzadziej dorosłych i osoby starsze. Mężczyźni są bardziej narażeni na zachorowanie niż kobiety.
2. Choroba Dühringa – objawy
Podstawowym objawem opryszczkowatego zapalenia skóry jest występowanie na jej powierzchni plamek, grudek czy pęcherzyków, które swędzą, a czasami powodują również dolegliwości bólowe. W wyniku tego na ciele mogą pojawiać się dodatkowe ranki i uszkodzenia skóry spowodowane drapaniem. Zmiany są raczej drobne, rzadko obserwuje się rozległe pęcherze. Umiejscawiają się symetrycznie – najczęściej na przedramionach, łokciach, kolanach, ale również w okolicach pośladków, dolnej części kręgosłupa, łopatek, barków oraz na skórze głowy.
Dodatkowo u chorych występują zmiany w jelitach związane ze spożyciem glutenu. Często są one jednak utajone, a objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wzdęcia itp.) pojawiają się po nadmiernym obciążeniu glutenem i dotyczą jedynie ok. 10–20% wszystkich pacjentów.
3. Choroba Dühringa – diagnostyka
W przypadku podejrzenia występowania opryszczkowatego zapalenia skóry wykonuje się biopsję, czyli badanie polegające na pobraniu fragmentu zmienionego narządu i poddaniu go szczegółowej analizie. W przypadku choroby Dühringa pobierana jest skóra zdrowa, która znajduje się nie dalej niż 1 cm od zmiany skórnej (często biopsję przeprowadza się w obrębie pośladka). Analiza fragmentu pozwala na potwierdzenie występowania tego schorzenia niemalże w 100% – stwierdza się obecność złogów IgA w skórze właściwej, które są charakterystyczne dla choroby Dühringa.
Oprócz biopsji wykonuje się także badania krwi, m.in. oznaczenie przeciwciał przeciwko endomysium (czyli jednej z warstw mięśni gładkich), pozwalające ocenić zaburzenia jelitowe. Badanie to jest również bardzo pomocne na późniejszym etapie choroby – oznaczenie poziomu tych przeciwciał pozwala sprawdzić, w jakim stopniu pacjent stosuje się do zaleconej diety bezglutenowej. Lekarz może zalecić również wykonanie biopsji miejsca zmienionego przez chorobę i analizę innych parametrów krwi.
4. Choroba Dühringa – leczenie
Leczenie choroby Dühringa może przebiegać z użyciem kilku metod. W farmakoterapii wykorzystuje się przede wszystkim dapson – lek o działaniu immunosupresyjnym (zmniejszającym reakcję obronną organizmu). Charakteryzuje go bardzo szybkie działanie. Prowadzi do ustąpienia dolegliwości bólowych oraz świądu, a później także cofnięcia się zmian skórnych. Dawkowanie tego preparatu jest ustalane indywidualnie przez lekarza i zależy m.in. od pory roku, ilości jodu w powietrzu, stosowanej diety, a także tolerancji preparatu (1 na 5 osób może doświadczyć działań niepożądanych).
Warto także podkreślić, że dapson łagodzi jedynie objawy występujące w obrębie skóry, nie wpływa na zmiany występujące w jelitach. Nie u każdego pacjenta jego zastosowanie będzie konieczne, w wielu przypadkach wprowadzenie odpowiedniego modelu żywienia pozwoli na uzyskanie remisji.
Podobnie jak w przypadku celiakii oraz nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten postępowanie dietetyczne obejmuje stosowanie ścisłej diety bezglutenowej. Oznacza to całkowitą rezygnację z produktów na bazie pszenicy, żyta, jęczmienia oraz owsa (mimo że owies jest naturalnie bezglutenowy, w Polsce często ulega zanieczyszczeniu innymi zbożami i nie może być traktowany jako bezpieczny). Wyjątek stanowi żywność (również ta zawierająca owies) oznaczona znakiem przekreślonego kłosa – to międzynarodowy znak towarowy przyznawany producentom, których zakłady spełniają standardy AOECS (Stowarzyszenie Europejskich Towarzystw Osób z Celiakią), a produkty są regularnie poddawane kontroli zawartości glutenu (nie może ona przekraczać 20 mg/kg produktu). W Polsce organem uprawnionym do wydawania takiej licencji jest Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. Prowadzi ono także ogólnodostępny wykaz certyfikowanych produktów bezglutenowych.
Dozwolone jest stosowanie gryki, ryżu, kukurydzy, roślin strączkowych oraz pseudozbóż, takich jak teff, amarantus czy komosa ryżowa. Osoby stosujące ten model żywienia powinny zwrócić szczególną uwagę na etykiety produktów, ponieważ składniki zawierające gluten wykorzystuje się w produkcji m.in. wędlin, dań gotowych, produktów konserwowych czy garmażeryjnych, słodyczy, przypraw i alkoholi. Wśród tego typu dodatków można wymienić słód jęczmienny (stosowany w produkcji piwa, ale także dodawany jako substancja słodząca m.in. do płatków kukurydzianych, pieczywa czy słodyczy), hydrolizowane białko roślinne (często pozyskiwane z pszenicy, znaleźć je można np. w przetworach mięsnych) czy syrop glukozowo-fruktozowy (substancja słodząca powszechnie stosowana w produktach nabiałowych, słodyczach, napojach itp.; również może być pozyskiwana z pszenicy).
Warto także zwrócić uwagę na niektóre przyprawy, takie jak sos sojowy standardowo produkowany przy użyciu pszenicy (wariantem bezglutenowym jest sos tamari) oraz proszek do pieczenia i przyprawy korzenne, które zwykle zawierają mąkę pszenną.
Ważne jest również, by możliwie w jak największym stopniu ograniczyć ryzyko zanieczyszczenia potraw, zwłaszcza dotyczy to pacjentów mieszkających z osobami stosującymi tradycyjną dietę glutenową. W tym przypadku zaleca się stosowanie osobnych naczyń i unikanie podawania potraw glutenowych i bezglutenowych na jednym półmisku.
Oprócz wprowadzenia ścisłej diety bezglutenowej pacjentów zachęca się do ograniczenia ilości jodu w diecie. Wpływ tego pierwiastka na przebieg choroby Dühringa nie jest jasny, jednak u części chorych obserwuje się zaostrzenie objawów skórnych po silnej ekspozycji na jod lub po spożyciu posiłku bogatego w ten pierwiastek. Zasadne wydaje się zatem unikanie jego dużych ilości.
Źródła jodu to przede wszystkim ryby morskie i owoce morza, obowiązkowo jodowana w Polsce sól oraz wody wysokozmineralizowane. Przebywanie na terenach nadmorskich również wiąże się z większą ekspozycją na ten pierwiastek. Należy jednak pamiętać, że jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu i odpowiedniej pracy tarczycy, w związku z czym nie należy całkowicie eliminować go z diety.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Bubis E., Przetaczek-Rożnowska I., Gluten i choroby wynikające z jego nietolerancji, „KOSMOS. Problemy Nauk Biologicznych” 2016, 65(2), 293–302.
Mendes F.B. et al., Review: dermatitis herpetiformis, „Anais Brasileiros de Dermatologia” 2013, 88(4), 594–599.
Objawy choroby Dühringa, celiakia.pl/objawy-choroby-duhringa/ (3.02.2022).
Wykaz produktów bezglutenowych, celiakia.pl/przekreslony-klos/wykaz-produktow-bezglutenowych/ (14.02.2022).
Żebrowska A. et al., Diagnostyka i postępowanie terapeutyczne w opryszczkowatym zapaleniu skóry (chorobie Dühringa) – konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, „Przegląd Dermatologiczny” 2016, 103, 95–101.
