Właściwości prozdrowotne przypraw i ziół
Główną funkcją przypraw i ziół jest nadawanie potrawom smaku oraz aromatu. Oprócz tego wykazują również cenne właściwości prozdrowotne. Stosowanie ich w kuchni może znacznie zwiększyć wartość odżywczą dań oraz wpłynąć pozytywnie na funkcjonowanie organizmu.
SPIS TREŚCI:
2. Czy Polacy stosują przyprawy i zioła w kuchni
3. Właściwości prozdrowotne przypraw i ziół
4. Zastosowanie wybranych przypraw w kuchni
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Zastosowanie przypraw
Przyprawy i zioła są stosowane od bardzo dawna. Nadają potrawom intensywny, oryginalny oraz wyrazisty smak i aromat. Dodatkowo niektóre z nich wpływają na barwę żywności. Jednak mimo wszystko stosowane są głównie w celu poprawy walorów smakowych.
Od pewnego czasu zaczęto także zwracać uwagę na ich właściwości prozdrowotne. Niektóre z przypraw oraz ziół wykazują szczególnie korzystny wpływ na pracę wielu układów ludzkiego organizmu. Dodatkowo mogą pobudzać apetyt i wpływać pozytywnie na funkcje trawienne. Ich działanie prozdrowotne wynika przede wszystkim z zawartości wielu bioaktywnych związków. To właśnie im przypisuje się wpływ na zachodzące w organizmie procesy fizjologiczne.
Należy mieć jednak na uwadze, że nie wszystkie osoby mogą stosować przyprawy oraz zioła. W przypadku niektórych jednostek chorobowych część przypraw jest przeciwwskazana. Mogą zaostrzać objawy choroby i prowadzić do braku poprawy stanu zdrowia pacjenta. Różnica między przyprawami a ziołami jest niewielka. Intensywniejsze oraz bardziej wyraziste w smaku są przyprawy, natomiast zioła są delikatniejsze.
2. Czy Polacy stosują przyprawy i zioła w kuchni
Polski rynek przypraw i ziół rozwija się bardzo dynamicznie. Polacy często wybierają przyprawy jednoskładnikowe, np. sól, pieprz czarny, bazylię, cynamon oraz kurkumę. Dużym zainteresowaniem cieszą się także mieszanki przypraw, wśród nich można wymienić przyprawę gyros, pieprz ziołowy oraz zioła prowansalskie (J. Newerli-Guz 2017).
Zdecydowanie głównym celem ich stosowania jest nadanie smaku. Nieznaczna liczba osób zwraca uwagę na działanie prozdrowotne. W jednym z badań zapytano respondentów o najczęściej stosowane przyprawy. Niestety bardzo duży odsetek badanych wymienił przyprawy uniwersalne. Charakteryzują się bardzo dużą zawartością soli i spożywanie ich w nadmiernych ilościach może mieć negatywny wpływ na pracę układu krążenia człowieka. Szczególnie u osób starszych zauważa się nadmierne korzystanie z tych mieszanek (J. Newerli-Guz 2018).
3. Właściwości prozdrowotne przypraw i ziół
Zioła oraz przyprawy wykazują przede wszystkim działanie przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Ponadto mogą poprawiać funkcje trawienne organizmu oraz regulować pracę przewodu pokarmowego. Są także cennym źródłem wielu składników, np. żelaza, wapnia, cynku, magnezu oraz manganu.
Działanie przeciwzapalne
Do przypraw wykazujących działanie przeciwzapalne można zaliczyć kurkumę, oregano, bazylię, liść laurowy oraz tymianek. Mogą być stosowane przez osoby zmagające się z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) oraz łuszczycą. Te choroby mają podłoże zapalne. Szczególnie podkreśla się rolę kurkumy w leczeniu RZS i jej wpływ na redukcję obrzęków stawów (A. Orkusz, L. Bogacz-Radomska 2017).
Działanie antyoksydacyjne
Wysokim potencjałem antyoksydacyjnym charakteryzują się cynamon, oregano, bazylia, rozmaryn, tymianek oraz oregano. Ponadto właściwości przeciwutleniające wykazuje także czosnek. A wszystko to za sprawą znajdujących się w nich polifenoli oraz olejków eterycznych. Polifenole to związki występujące w roślinach odpowiedzialne m.in. za nadawanie im charakterystycznej barwy. Antyoksydanty zwalczają działanie wolnych rodników, a tym samym chronią przed stresem oksydacyjnym (A. Orkusz, L. Bogacz-Radomska 2017).
Wspomaganie trawienia
Osoby zmagające się z problemami trawiennymi mogą sięgać po cynamon, goździki, gałkę muszkatołową, kolendrę oraz kardamon. Przyprawy te w znacznym stopniu mogą usprawnić proces trawienia, m.in. poprzez pobudzanie wydzielania soku żołądkowego. Pobudzająco na układ pokarmowy działa także pieprz czarny, jednak należy uważać na jego ilość (w nadmiarze może podrażniać). Kolejną przyprawą wspomagającą funkcje trawienne jest imbir. Jego świeża forma szczególnie ułatwia ten proces po spożyciu żywności bogatej w białko, np. mięsa lub nasion roślin strączkowych (A. Orkusz, L. Bogacz-Radomska 2017).
Prewencja chorób układu krążenia
Kurkuma jest przyprawą, która wykazuje pozytywny wpływ na wartości profilu lipidowego. Jej stosowanie może doprowadzić do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego oraz tzw. złej frakcji – LDL (A. Orkusz, L. Bogacz-Radomska 2017).
Podobne działanie wykazuje pieprz czarny. W jednym z badań zauważono jego pozytywny wpływ na obniżenie stężenia trójglicerydów, cholesterolu LDL oraz cholesterolu całkowitego.
Z kolei używanie w kuchni papryczki chili może znacząco poprawiać stężenie cholesterolu HDL. Takie działanie wykazuje główny związek tej przyprawy – kapsaicyna. Ponadto takie przyprawy jak imbir, czosnek, anyż, kolendra oraz goździki wykazują ochronne działanie na układ sercowo-naczyniowy oraz mogą zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy (P.F. Tsui i wsp. 2018).
Działanie przeciwbakteryjne
Większość ziół charakteryzuje się działaniem przeciwbakteryjnym. Szczególną uwagę zwraca się na oregano. Uzyskane z niego ekstrakty oraz olejki eteryczne mają silne działanie przeciwdrobnoustrojowe. Jak wynika z licznych badań, działa na szerokie spektrum bakterii, szczególnie na szczepy Bacillus subtilis, Enterococcus faecalis, Staphylococcus aureus, Micrococcus sp. (E. Hać-Szymańczuk, E. Lipińska, O. Grzegrzółka 2012).
4. Zastosowanie wybranych przypraw w kuchni
Pieprz czarny – jest jedną z najbardziej uniwersalnych przypraw. Można go używać do mięs, sosów, warzyw, serów, jaj oraz sałatek. Nadaje potrawom lekko ostry smak.
Bazylia – idealnie nadaje się do dań na bazie pomidorów, np. kremu z pomidorów lub spaghetti. Ponadto jest jednym z głównych ziół używanych do przygotowywania pizzy. Można ją także wykorzystać do dań mięsnych, szczególnie tych z wieprzowiną lub cielęciną.
Oregano – bardzo dobrze sprawdzi się do dań włoskich, szczególnie do pizzy oraz sosów pomidorowych. Można go także dodać do mięsa, np. cielęciny, jagnięciny, ale także ryb.
Tymianek – to bardzo aromatyczna przyprawa, która wykorzystywana jest głównie do serów, mięs, sosów oraz zup.
Liść laurowy – używany jest głównie do zup, bigosu, kapusty, pieczonych mięs, gulaszów oraz sosów. Ma delikatny korzenny zapach i smak.
Kurkuma – ma charakterystyczny słodko-ostry smak, używana jest szczególnie do przyrządzania sosów oraz kremów. Nadaje potrawom intensywny smak, ale także oryginalną barwę.
Curry – wyróżnia się pikantnym smakiem oraz aromatem. Ponadto jest jedną z najczęściej używanych mieszanek przyprawowych. Idealnie sprawdzi się do przygotowywania sosów, kremów, mięsa, a także ryżu.
Czosnek – jest bardzo często używaną przyprawą, szczególnie w Polsce. Wyróżnia się intensywnym, lekko pikantnym smakiem. Używany do dań tradycyjnych, szczególnie tych mięsnych.
Cynamon – może być używany zarówno do dań wytrawnych, jak i tych na słodko. Ma lekko pikantny smak i zapach. Głównie stanowi dodatek do mięs, sosów oraz słodkich deserów.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Hać-Szymańczuk E., Lipińska E., Grzegrzółka O., Ocena aktywności przeciwbakteryjnej oregano (origanum vulgare l.), „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2012, 45, 308–314.
Newerli-Guz J., Analiza rynku przypraw w Polsce, „Marketing i Zarządzanie” 2017, 48(2), 167–175.
Newerli-Guz J., Zachowanie osób starszych na rynku przypraw i produktów przyprawowych, „Marketing i Zarządzanie” 2018, 52(2), 93–103.
Orkusz A., Bogacz-Radomska L., Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka, „Nauki Inżynierskie i Technologie” 2017, 4(27), 55–65.
Tsui P.F. et al., Spices and atherosclerosis, „Nutrients” 2018, 10(11), 1724.
