Nadmiar wody w organizmie
Wiele osób doświadcza dolegliwości związanych z powstawaniem obrzęków. Za występowanie danych objawów może odpowiadać zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej w naszym organizmie. Jakie są tego przyczyny i jak możemy sobie z tym radzić?
SPIS TREŚCI:
1. Nadmiar wody w organizmie – wpływ odżywiania
2. Woda w organizmie – gospodarka elektrolitowa i nadmiar sodu
3. Ilość spożywanych płynów
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Nadmiar wody w organizmie – wpływ odżywiania
Nasz organizm składa się w większości z wody. Jest ona wydalana przez nerki, płuca oraz skórę. Ważne, aby była dostarczana do organizmu w odpowiednich ilościach, dzięki czemu wiele reakcji w organizmie będzie mogło przebiegać prawidłowo. Woda jest niezbędna do procesów trawienia, transportu składników odżywczych, usuwania produktów przemiany materii, a także regulacji temperatury naszego ciała. Istnieje wiele mechanizmów, które pomagają utrzymać odpowiedni bilans wodny, mogą jednak zostać zaburzone, m.in. przez nieprawidłowe odżywianie. Ważną rolę odgrywa dostarczanie odpowiedniej ilości składników mineralnych takich jak potas i sód.
U osób zdrowych negatywne skutki nadmiernego spożycia płynów występują bardzo rzadko. Problem może pojawić się jednak w przypadku jednorazowego spożycia dużych ilości płynów, przekraczających maksymalną ilość wody wydalanej przez nerki (600–1200 ml/godzinę). Zbyt mała ilość wypijanych płynów może również wiązać się z występowaniem obrzęków. Warto jednak pamiętać, że prawidłowo funkcjonujący organizm sprawnie usuwa nadmiar wody i zapewnia utrzymanie odpowiedniego bilansu wodnego.
2. Woda w organizmie – gospodarka elektrolitowa i nadmiar sodu
Gospodarka wodna w dużym stopniu zależy również od stężenia elektrolitów – sodu i potasu. Odpowiadają one za utrzymywanie równowagi osmotycznej organizmu w płynach zewnątrzkomórkowych – regulują objętość wody i chronią nas przed odwodnieniem. Jeżeli podaż elektrolitów, czyli sodu i potasu, nie jest odpowiednia, zmienia się skład płynu pozakomórkowego.
Nadmierne dostarczanie płynów zawierających małe ilości elektrolitów może powodować zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, co z kolei może skutkować powstawaniem obrzęków i uszkodzeniem komórek. W konsekwencji mogą wystąpić takie objawy jak osłabienie, wymioty, nudności, brak apetytu, spadek ciśnienia krwi, a nawet drgawki lub śpiączka. Spożywanie płynów zawierających nadmierne ilości elektrolitów, np. picie wody morskiej, również może nieść za sobą negatywne skutki. W takich sytuacjach może dojść do odwodnienia organizmu. Jest to spowodowane odpływem wody z krwiobiegu do układu pokarmowego w celu wyrównania stężenia osmotycznego.
Zatem bardzo istotne jest, aby dostarczać składników mineralnych w odpowiedniej ilości. Niebezpieczny jest zarówno ich niedobór, jak i nadmiar. Szczególną uwagę warto zwrócić na umiarkowane spożycie sodu, ponieważ obecnie w żywności jego ilości są bardzo duże. Produkty takie jak wędliny, wędzone ryby, sery żółte, słone orzeszki, paluszki czy dania instant są szczególnie bogate w chlorek sodu. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzienna dawka soli (NaCl) nie powinna przekraczać 5 g, co odpowiada jednej płaskiej łyżeczce.
Regularne przyjmowanie płynów jest podstawą utrzymania odpowiedniego bilansu wodnego w organizmie. Pomiędzy przyjmowanymi i wydalanymi płynami powinna zostać zachowana równowaga. Zapotrzebowanie organizmu na wodę zależy od wielu czynników, m.in. temperatury otoczenia, aktywności fizycznej czy składu diety. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby ilość spożywanej dziennie wody wynosiła 30 ml/kg masy ciała.
Aktualne normy żywienia zostały stworzone w oparciu o poziom wystarczającego spożycia (AI – adequate intake). Określa ono zapotrzebowanie prawie wszystkich osób zdrowych i prawidłowo odżywionych wchodzących w skład danej grupy. Według obecnych norm zalecane ilości wody to 2700 ml w przypadku kobiet oraz 3700 ml w przypadku mężczyzn.
Ważną rolę w kontekście gospodarki wodno-elektrolitowej odgrywa wazopresyna, która jest nazywana hormonem antydiuretycznym. Gdy ilość przyjmowanych płynów jest zbyt mała, wzrasta wydzielanie wazopresyny, która wpływa na zatrzymywanie wody przez nerki. Zwiększa się wchłanianie zwrotne sodu przy jednoczesnym zwiększeniu wydalania potasu, a co za tym idzie – zmniejsza się diureza i wydalanie wody z organizmu.
Skutkuje to zatrzymaniem nadmiernej ilości wody, tzw. hiperwolemią, w wyniku czego powstają opuchnięcia i obrzęki. Nadmiar wody w organizmie może również wystąpić u osób z zespołem nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (SIADH). W przypadku tego schorzenia przysadka wydziela zbyt duże ilości hormonu, co skutkuje wystąpieniem negatywnych objawów. Problemy z nadmiarem wody mogą być również związane z cyklem miesiączkowym. Zwykle dolegliwości te występują w fazie lutealnej – ostatniej fazie cyklu miesiączkowego, wtedy poziom aldosteronu w moczu i surowicy jest znacznie wyższy. Spadek poziomu progesteronu w tej fazie może bezpośrednio przyczyniać się do zwiększenia produkcji aldosteronu niezależnie od układu renina–angiotensyna. Aldosteron wzmaga resorpcję zwrotną soli sodowych. Wraz z NaCl w ustroju zatrzymana zostaje woda, zmniejsza się również ilość potasu w płynach ustrojowych.
Obrzęki mogą powstawać również w wyniku długotrwałego siedzenia, np. w pracy czy podczas podróży. Krew i limfa przepływają wtedy wolniej przez sieć naczyń, co może wpływać na przedostawanie się płynów do tkanek. Problemy pojawiają się także w okresie upałów – naczynia krwionośne pod wpływem wysokiej temperatury rozszerzają się, co ułatwia przenikanie wody do przestrzeni międzykomórkowej. Wspominane objawy mogą być również skutkiem spożywania nadmiernej ilości alkoholu.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Załuska W., Dzimira S., Przewodnienie – patofizjologia i klinika, „Forum Nefrologiczne” 2012, 5(1), 68–72.
Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Jarosza M., Warszawa 2017.
Praktyczny podręcznik dietetyki, pod red. Jarosza M., Warszawa 2012, 62–66.
Myśliwiec J., Górska M., Pierwotny aldosteronizm jako problem częsty i ważny: praktyczny przewodnik diagnostyki i leczenia, „Endokrynologia Polska” 2012, 63(4), 1–14.
Szmuilowicz E.D. et al., Relationship between aldosterone and progesterone in the human menstrual cycle, „The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism” 2006, 91(10), 3981–3987.
