Żeń-szeń – rodzaje i właściwości
Żeń-szeń to roślina wykorzystywana od 4 tysięcy lat jako składnik wzmacniający organizm. Jakie właściwości wykazuje ta roślina? Na co zwrócić uwagę podczas wyboru preparatu z tym składnikiem?
SPIS TREŚCI:
1. Żeń-szeń charakterystyka
2. Rodzaje żeń-szenia
3. Właściwości lecznicze żeń-szenia
4. Żeń-szeń – dawkowanie
5. Przeciwwskazania do stosowania żeń-szenia
6. Żeń-szeń – na co zwrócić uwagę
1. Żeń-szeń charakterystyka
Żeń-szeń – gatunek byliny nazywany także ginsengiem. Występuje na terenie Rosji (od 1975 r. jako gatunek zagrożony) i Chin. Nazwa oznacza „człowiek-korzeń” ze względu na kształt kłącza.
Żeń-szeń może osiągać wysokość 50 cm. Łodyga tej rośliny jest pusta wewnątrz, a liście tworzą wokół niej okółek. Kwiaty żeń-szenia mają barwę seledynową lub białoróżową. W czerwonych owocach znajdują się dwa zrośnięte nasiona. Pod ziemią znajduje się jasny pęd, od którego odchodzi mała ilość korzeni. Nawet niewielkie uszkodzenie może spowodować tzw. sen rośliny, który może trwać nawet 20 lat.
W Chinach lecznicze działanie korzeni odkryto już 4000 lat temu. Początkowo roślina była wykorzystywana w medycynie naturalnej Dalekiego Wschodu lub traktowana jako magiczny środek, talizman noszony na szyi. Kształtem przypominała zarys postaci ludzkiej. Obecnie jest stosowana również w kosmetologii i ziołolecznictwie.
Żeń-szeń został sprowadzony do Europy z Syjamu w XVII wieku. Był produktem wykorzystywanym przede wszystkim jako afrodyzjak. Cena żeń-szenia była bardzo wysoka i na początku XIX wieku przekraczała 18-krotnie wartość złota. Po raz pierwszy właściwości tej rośliny opisał jezuita Jartaux w 1711 roku.
Największe uprawy żeń-szenia znajdują się w Korei, Chinach i Japonii. Korzeń przed spożyciem musi zostać wstępnie poddany odpowiedniej obróbce. W tym celu stosuje się stabilizację, suszenie, obróbkę parową lub wymrażanie na sucho.
Wyróżnia się żeń-szeń:
– chiński (właściwy), nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, rośnie we wschodniej Azji,
– czerwony – koreański,
– amerykański – występuje we wschodniej i środkowej części USA i Kanadzie,
– syberyjski,
– japoński – występuje w Japonii, Indiach i południowych Chinach.
3. Właściwości lecznicze żeń-szenia
Żeń-szeń zawiera ok. 200 związków biologicznie czynnych. Najważniejszą rolę pełnią ginsenozydy. Powodują one zwiększenie zdolności hemoglobiny do wiązania tlenu. Dzięki temu narządy są lepiej natlenione. Układ nerwowy lepiej funkcjonuje i poprawia się koncentracja. Zwiększony transport tlenu do mięśni polepsza także wydolność fizyczną organizmu. Mniejsza jest również produkcja kwasu mlekowego. Dodatkowym działaniem ginsenozydów jest aktywacja układu odpornościowego.
Oprócz substancji aktywnych korzenie żeń-szenia zawierają cukry, witaminy, składniki mineralne. W części cukrowej występują: glukoza, arabinoza, ramnoza i ksyloza. Składniki aktywne żeń-szenia wykazują działanie przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne.
Skład chemiczny preparatów otrzymanych z żeń-szenia zależy od rodzaju i wieku rośliny, miejsca uprawy, rodzaju gleby, klimatu oraz części korzenia, która została wykorzystana do produkcji. Działanie pobudzające korzenia żeń-szenia związane jest z obecnością panaksyny, która wpływa na układ hormonalny organizmu. Zostało udowodnione, że żeń-szeń stymuluje wydzielanie adrenaliny, działanie układu sercowo-naczyniowego oraz układu trawiennego (tlenowy i beztlenowy rozkład glukozy w wątrobie i nerkach).
Żeń-szeń powoduje wzrost wydzielania acetylocholiny. W konsekwencji wpływa na poprawę koncentracji oraz pamięci. Działanie przeciwutleniające tej rośliny pozwala na ochronę komórek nerwowych przed uszkodzeniem. Żeń-szeń znany jest także z działania uspokajającego. Stosuje się go jako środek wspomagający w przypadku choroby Alzheimera lub po udarze mózgu.
Jako lek ziołowy czyni nasz organizm bardziej odpornym na stres psychiczny, fizyczny i środowiskowy. Zmniejsza poziom kortyzolu, wzmacnia funkcję nadnerczy.
Gatunek amerykański niweluje zmęczenie wywołane lękiem, bezsennością, stanami nerwicowymi. Gatunek azjatycki poprawia witalność, której spadek był wynikiem osłabienia, brakiem energii i tzw. zespołu chronicznego zmęczenia. Obydwa gatunki poprawiają działanie podwzgórza i przysadki, pozostają bez wpływu na wydzielania neuroprzekaźników w układzie nerwowym. Zwiększają również wytrzymałość na zimno i gorąco.
Żeń-szeń wykazuje działanie glikemiczne dzięki obecności ginsenozydów Rb1 i Rg1 oraz peptydoglikanów. Przyjmowanie żeń-szenia działa ochronnie na trzustkę, szczególnie komórki beta odpowiedzialne za wydzielanie insuliny.
Żeń-szeń wykazuje pozytywne działanie na układ krwionośny. Polega ono na pobudzeniu pracy serca. Składniki aktywne obecne w tej roślinie hamują agregację płytek krwi (zlepianie się i tworzenie zakrzepów). Ponadto żeń-szeń zapobiega powstawaniu miażdżycy oraz reguluje poziom cholesterolu we krwi.
Wykazano właściwości antynowotworowe korzenia żeń-szenia. Zawarte w roślinie antyoksydanty chronią komórki wątroby przed uszkodzeniem w wyniku stresu oksydacyjnego.
Zastosowanie żeń-szenia przez kobiety w okresie pomenopauzalnym, u których niski poziom estrogenów może wpływać na zwiększone ryzyko rozwoju osteoporozy, skutkowało zmniejszeniem utraty tkanki kostnej. Pozytywny wpływ ginsenozydów polega na wzroście produkcji hormonów odpowiedzialnych za utrzymanie dobrego stanu kośćca.
Żeń-szeń był stosowany od wieków jako afrodyzjak. Ginsenozydy zwiększają produkcję tlenku azotu, który rozkurcza naczynia krwionośne i zwiększa ukrwienie męskiego narządu płciowego. Wykazano również podniesienie libido u kobiet zażywających tę roślinę.
4. Żeń szeń – dawkowanie
Żeń-szeń powinien być spożywany w odpowiedniej dawce przez określony czas, nie dłużej niż przez dwa miesiące, dwa razy w roku, wiosną i jesienią. Dzienna dawka (przyjmowana w godzinach rannych) wysuszonego korzenia powinna wynosić 0,5–2 g.
Zbyt duże ilości żeń-szenia wywołują zespół żeńszeniowy. Mogą pojawić się senność, złe samopoczucie lub bóle głowy. Objawami przedawkowania są także problemy z przewodem pokarmowym (biegunka) oraz zmiany skórne. Żeń-szeń można kupić w postaci surowego korzenia, proszku z korzenia, różnych herbat oraz nalewek.
5. Przeciwwskazania do stosowania żeń-szenia
Preparaty z żeń-szeniem nie są wskazane dla:
– kobiet w ciąży i karmiących piersią,
– dzieci poniżej 6. roku życia,
– osób z nadciśnieniem lub chorobami serca,
– astmatyków,
– osób chorych na hemofilię oraz inne zaburzenia krzepnięcia krwi,
– osób ze skłonnością do hipoglikemii,
– osób mających stan zapalny i gorączkę.
Nie należy przyjmować żeń-szenia z przęślą. Podczas jego stosowania należy również ograniczyć picie kawy.
6. Żeń-szeń – na co należy zwrócić uwagę
W przypadku stosowania żeń-szenia warto zwrócić uwagę na:
– ilość substancji czynnych w suchym surowcu. Taka informacja znajduje się na opakowaniu preparatu;
– gatunek żeń-szenia. Za najlepszy uważany jest żeń-szeń prawdziwy Panax ginseng;
– kraj uprawy żeń-szenia.
Żeń-szeń wykazuje właściwości wspomagające pracę układów nerwowego i krwionośnego. Poprawia stan kości oraz wpływa na potencję. Stosowany jest w celu wzmocnienia organizmu oraz poprawy kondycji. Przy zakupie warto zwrócić uwagę na ilość substancji czynnych oraz pochodzenie preparatu zawierającego ten składnik.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Grochowski B., Żeń-szeń właściwy – cudowny wszechlek, „Wiadomości Zielarskie” 1990, 32(9), 17–18.
Kołodziej B., Studia nad wzrostem, rozwojem oraz uprawą żeń-szenia amerykańskiego, Lublin 2003.
Ludwiczuk A., Badania składu chemicznego w ontogenezie żeń-szenia amerykańskiego, Lublin 2005.
Karłowicz-Bodalska K., Żeń-szeń – wszechlek Dalekiego Wschodu, czytelniamedyczna.pl/2560,Zenszen-wszechlek-dalekiego-wschodu.html (31.01.2018).
Przyprawy, zdrowie831.wordpress.com/2016/07/page/2/ (31.01.2018).
Chińska kultura długowieczności – skorzystaj z jej dobrodziejstw,
chimed.pl/skorzystaj-z-chinskiej-kultury-dlugowiecznosci/ (31.01.2018).
Żeń-szeń – właściwości i skutki uboczne, spirulina.pl/rosliny-swiata/zen-szen-syberyjski-eleutherococcus-senticosus/zen-szen-wlasciwosci-i-skutki-uboczne.html (31.01.2018).
Majewska M., Gabryś S., Żeń-szeń – właściwości zdrowotne. Żeń-szeń na
potencję, pamięć i mocne serce, m.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/medycyna-niekonwencjonalna/zen-szen-wlasciwosci-zdrowotne-zen-szen-na-potencje-pamiec-i-mocne-ser_38593.html (31.01.2018).
Kowalska M., Wpływ żeń-szenia na poprawę odporności, portal.abczdrowie.pl/sprawdzony-wplyw-zen-szenia-na-poprawe-odpornosci (31.01.2018).
Żeń-szeń – właściwości, dawkowanie, skutki nadużywania, portal.abczdrowie.pl/sprawdzony-wplyw-zen-szenia-na-poprawe-odpornosci (31.01.2018).
