W ubiegłym roku Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaprezentowało nowe rekomendacje w zakresie suplementacji w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Eksperci skoncentrowali się w aktualizacji na istotnej roli aktywnych folianów, choliny, a także witamin B6 i B12.

 

SPIS TREŚCI:

1. Aktywne foliany a kwas foliowy – różnica istotna dla zdrowia

2. Suplementacja folianów – rekomendacje dla kobiet w ciąży

3. UMFA, czyli skutki nadmiernej suplementacji kwasu foliowego w formie nieaktywnej

4. Rola witamin B6 i B12 – rekomendacje dla kobiet w ciąży

5. Znaczenie choliny w suplementacji w ciąży

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

 

 

 

1. Aktywne foliany a kwas foliowy – różnica istotna dla zdrowia
Kwas foliowy (witamina B9) stanowi standard w suplementacji kobiet rozważających zajście w ciążę, w trakcie jej trwania, a także podczas połogu. Jego neuroprotekcyjne działanie zapobiega rozwojowi wad cewy nerwowej płodu i chroni dziecko przed różnymi nieprawidłowościami dotyczącymi zdrowia psychofizycznego. Kwas pteroilomonoglutaminowy (folic acid) jest najczęściej występującą formą kwasu foliowego w suplementach diety i lekach. Niestety związek ten sam w sobie jest nieaktywny, ale stanowi formę prekursora dla 5-MTHF (A.S. Sermak i wsp. 2024).


5-MTHF (metylofolian) to aktywna postać kwasu foliowego, która w przeciwieństwie do nieaktywnej formy może być bezpośrednio wykorzystywana przez komórki w różnorodnych procesach biologicznych. Różnica w biodostępności między 5-MTHF a nieaktywnym kwasem foliowym jest dobrze widoczna w transporcie do krwiobiegu.


Aktywne 5-MTHF zostaje wchłonięte bezpośrednio do czerwonych krwinek, które odpowiadają za dalsze rozprowadzanie w organizmie. Z kolei „zwykły” kwas foliowy zostaje parokrotnie zredukowany, co oznacza znacznie mniejszą efektywność działania (A.S. Sermak i wsp. 2024).


Wysoka biodostępność 5-MTHF sprawia, że zostaje skutecznie włączony w cykl folianów. Celem cyklu jest regulacja metabolizmu aminokwasów i kwasów nukleinowych, a także różnicowanie komórek. Prawidłowe przemiany folianów odpowiadają za procesy metylacji DNA i białek, których zaburzenie może oznaczać zwiększone ryzyko np. autyzmu, wad cewy nerwowej, rozszczepu wargi i podniebienia czy zespołu Downa. Ponadto foliany pomagają w kontrolowaniu poziomu homocysteiny, której nadmierne stężenie sprzyja m.in. chorobom serca i układu krążenia czy schorzeniom neurodegeneracyjnym (C. Tinelli i wsp. 2019, A. Unnikrishnan i wsp. 2019, C. Dai i wsp. 2021).


2. Suplementacja folianów – rekomendacje dla kobiet w ciąży
Wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zostały przygotowane dla kobiet:


w okresie przedkoncepcyjnym – 400 µg 5-MTHF + 400 µg kwasu foliowego. Celem jest wysycenie organizmu, aby zminimalizować ryzyko wad cewy nerwowej płodu i zapobiec powstawaniu innych zaburzeń uwarunkowanych niedoborem witaminy B9. Suplementacja powinna trwać co najmniej 12 tygodni przed zaplanowanym zajściem w ciążę;


w ciąży – 800 µg 5-MTHF. Suplementacja ma na celu zadbanie o prawidłowe podziały komórkowe i przebieg procesów metylacji, a także obniżenie poziomu homocysteiny u matki i płodu;


w okresie karmienia piersią – 800 µg 5-MTHF. Dodatkowa suplementacja folianów ma wspomóc organizm matki w prawidłowej metylacji i zmniejszeniu poziomu homocysteiny; Fabryka Siły Sklep


z BMI poniżej 30 kg/m2 i poziomem folianów poniżej 28 nmol/l – zalecane jest połączenie dawki 5 mg folianów na dobę z 1000 mg mioinozytolu. Suplementacja ta powinna być stosowana maksymalnie do 12. tygodnia ciąży;


które wcześniej urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej – 5 mg folianów dziennie.


Eksperci zwrócili także uwagę na mężczyzn, którzy przygotowują się do roli ojców. W ich przypadku zalecane jest stosowanie 0,4 mg aktywnych folianów 5-MTHF przez co najmniej 12 tygodni przed planowanym poczęciem.


Nie można zapominać, że foliany należy dostarczać przede wszystkim z codzienną dietą. Kobietom w wieku rozrodczym poleca się włączyć do jadłospisu produkty, które obfitują w aktywne foliany, np. zielone warzywa (np. szpinak, brokuły, kapusta), jaja, pełnoziarniste zboża. Innym rozwiązaniem jest zakup żywności wzbogaconej, ale w tym przypadku mowa o źródle syntetycznego, nieaktywnego kwasu foliowego (A.S. Sermak i wsp. 2024)


3. UMFA, czyli skutki nadmiernej suplementacji kwasu foliowego w formie nieaktywnej
Częste stosowanie zbyt dużych dawek syntetycznego kwasu foliowego w nieaktywnej formie kwasu pteroilomonoglutaminowego (np. z suplementów diety) może grozić jego gromadzeniem się, co sprzyja występowaniu u dzieci m.in. astmy czy alergii pokarmowych. UMFA, czyli nadmiar niezmetabolizowanego kwasu foliowego, uniemożliwia dalsze przemiany tego związku, co niekorzystnie wpływa na przebieg całego procesu przemian folianów.


W tym przypadku eksperci zalecają wdrożenie suplementacji aktywnymi formami czy 5-MTHF. Wyniki badania przeprowadzonego w grupie 60 ciężarnych (8–21 tydzień ciąży) pokazują, że stosowanie aktywnych folianów nie tylko pomogło w zachowaniu odpowiedniego poziomu kwasu foliowego, ale i przyczyniło się do obniżenia UMFA (E.C. McGowan i wsp. 2020; E.R. Drywer i wsp. 2022).


4. Rola witamin B6 i B12 – rekomendacje dla kobiet w ciąży
W opublikowanej aktualizacji wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zwrócono też uwagę na istotne znaczenie witamin z grupy B. Ich rola dotyczy w głównej mierze wsparcia epigenetycznego. Witaminy B6 i B12 mają za zadanie zadbać o prawidłowy przebieg szlaku przemian folianów i procesów metylacji. Niedobory witamin B12 prowadzą do zaburzenia przemiany 5-MTHF i uniemożliwiają przeniesienie grup metylowych podczas gromadzenia się w komórkach aktywnych folianów.


Ponadto witamina B12 wraz z witaminą B6 uczestniczą w przekształcaniu homocysteiny, co ma na celu zapobiegać niebezpiecznej hiperhomocysteinemi. Nadmiar homocysteiny może być powodem niewydolności łożyska, poronień i zwiększonego ryzyka wad cewy nerwowej (A.M. Molloy i wsp. 2009; J.B. Adams i wsp. 2020, K. Kamiński 2022).
Zapotrzebowanie u kobiet w ciąży na witaminę B12 wynosi 2,6 µg, natomiast w czasie laktacji – 2,8 µg. U kobiet odżywiających się w sposób zbilansowany rzadko występują niedobory, zwłaszcza że w czasie ciąży wzrasta wchłanianie witaminy B12 w jelicie cienkim.

 

Znacznie większe ryzyko niedoborów obserwuje się wśród weganek i wegetarianek, szacuje się, że 17–39% ciężarnych odżywiających się w ten sposób ma zbyt niski poziom witaminy B12 (R. Wierzejewska 2024). Kobiety stosujące dietę wegańską czy wegetariańską powinny zadbać o codzienną suplementację witaminy B12 bez względu na to, czy starają się o dziecko, są w ciąży lub karmią piersią.


Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników poleca stosować witaminę B6 w formie fosforanu pirydoksyny, a witaminę B12 w formie metylokobalaminy. W opublikowanych rekomendacjach brakuje informacji dotyczących dawek, które należałoby stosować w codziennej suplementacji (A.S. Sermak i wsp. 2024).


Według Norm Żywienia Populacji w Polsce z 2024 r. średnie dzienne zapotrzebowanie (EAR) na witaminy B6 i B12 i ich zalecane dzienne spożycie (RDA) prezentuje się następująco.


Kobiety w ciąży
B6 – EAR: 1,6 mg / RDA: 1,9 mg
B12 – EAR: 2,2 mg / RDA: 2,6 mg


Kobiety karmiące piersią
B6 – EAR: 1,7 mg / RDA: 2,0 mg
B12 – EAR: 2,4 mg / RDA: 2,8 mg

 

5. Znaczenie choliny w suplementacji w ciąży
Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zwrócili także uwagę na cholinę, która stanowi istotne uzupełnienie dla cyklu szlaków folianów. Cholina wskutek przemiany w betainę wspomaga procesy metylacji, co jest dodatkową formą ochrony przed rozwojem wrodzonych wad cewy nerwowej (A.S. Sermak i wsp. 2024). Oprócz tego cholinie przypisuje się szereg innych funkcji:


– jest prekursorem fosfolipidów, które odpowiadają za m.in. osłonki mielinowe ochraniające komórki nerwowe czy biosyntezę błon komórkowych (A.M. Wiedeman i wsp. 2018);


– wspiera transport lipidów w organizmie – w przypadku ciąży chodzi o cenny kwas dokozaheksaenowy (DHA), który należy do grupy tłuszczów omega-3 i jest niezbędnym komponentem dla prawidłowego rozwoju mózgu i połączeń nerwowych płodu (S.H. Zeisel 2013);


– moduluje aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercze u rozwijającego płodu, co pozwala utrzymać optymalny poziom kortyzolu (X. Jiang i wsp. 2012).


Według norm żywienia z 2024 r. dzienna porcja choliny dla kobiety w ciąży wynosi 450 mg, natomiast w czasie laktacji – 550 mg (B. Przygoda i wsp. 2024). W opublikowanej aktualizacji wytycznych eksperci polecają przyjmowanie choliny w postaci stabilnego izomerycznie dwuwinianu (A.S. Sermak i wsp. 2024).


Foliany to kluczowy element w codziennej diecie kobiety w okresie rozrodczym. Odpowiednia suplementacja aktywnymi folianami, jak 5-MTHF, ma duże znaczenie w zapobieganiu rozwojowi wad cewy nerwowej. Witaminy B6 i B12 wraz z choliną to z kolei kluczowe dodatki, które wraz z folianami wspierają zdrowie matki i dziecka.

 


Bibliografia
Adams. J.B. et al., Evidence based recommendations for an optimal prenatal supplement for women in the US: vitamins and related nutrients, „Matern Health Neonatal Perinatal” 2022, 8(1), 1–37.
Dai C. et al., A novel of review of homocysteine and pregnancy complications, „BioMed Research International” 2021, 1, 6652231.
Dwyer E.R. et al., Who should consume high-dose folic acid supplements before and during early pregnancy for the prevention of neural tube defects?, „BMJ” 2022, 377.
Jiang X. et al., Maternal cholinę intake alters the epigenetic state of feta cortisol-regulating genes in humans, „FASEB Journal” 2012, 26(8), 3563–3574.
Kamiński K., Epigenetyczna regulacja aktywności genów w odpowiedzi na stymulacje żywieniowe. Rola ginekologa-położnika w programowaniu zdrowia potomstwa, „Ginekologia po Dyplomie” 2022, podyplomie.pl/ginekologia/38278,epigenetyczna-regulacja-aktywnosci-genow-w-odpowiedzi-na-stymulacje-zywieniowe-rola (10.01.2025).
McGowan E.C. et al., Association between floate metabolites and the development of food allergy in children, „The Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice” 2020, 8(1), 132–140.
Molloy A.M. et al., Maternal vitamin B12 status and risk of neural tube defects in a population with high neural tube defect prevalence and no folic Acid fortification, „Pediatrics” 2009, 123(3), 917–923.
Przygoda B. et al., Witaminy, Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. E. Rychlik et al., Warszawa 2024, 207, 221, 225.
Sermak-Mrozikiewicz A. et al., Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji folianów oraz warunków stosowania dodatkowej suplementacji choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym,ciąży i połogu, ptgin.pl/artykul/stanowisko-ekspertow-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-w-zakresie (10.01.2025).
Tinelli C. et al., Hyperhomocysteinemia as a risk factor and potential nutraceutical target for certain pathologies, „Frontiers in Nutrition” 2019, 6, 49.
Unnikrishnan A. et al., The role of DNA methylation in epigenetics of aging, „Pharmacology & Therapeutics” 2019, 195, 172.
Wiedeman A.M. et al., Dietary cholinę intake: current state of knowledge across the life cycle, „Nutrients” 2018, 10(10), 1513.
Wierzejewska R., Witamina B12 a dieta wegetariańska i ciąża, ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/plodnosc-i-ciaza/witamina-b12-a-dieta-wegetarianska-i-ciaza/ (10.01.2025).
Zeisel S.H., Nutrition in pregnancy: the argument the for including a source of choline, „International Journal of Women’s Health” 2013, 5(1), 193.